Opracowanie Egzaminu - Teoretyczne podstawy wychowania.odt

I

Teoria wychowania jest jedną z podstawowych subdyscyplin pedagogiki do których zalicza się także m.in. dydaktykę,historię wychowania. Nie jest ona osobną teorią pedagogiczną , ale zbiorem różnych teorii na temat wychowania.

wg Łobockiego

Głównym przedmiotem zainteresowań teorii wychowania jest wychowanie w wąskim jego rozumieniu, tj. kształtowanie postaw i innych cech osobowości dzieci i młodzieży łącznie ze stwarzaniem im warunków ułatwiających samoaktualizację drzemiących w nich, konstruktywnych możliwości.

W tym sensie teorię wychowania interesuje szczególnie rozwój moralny, społeczny, kulturalny i fizyczny dzieci i młodzieży , mniej natomiast ich rozwój umysłowy w procesie uczenia się,czym zajmuje się głównie dydaktyka.

Największy wpływ na współczesną teorię wychowania ma okres powojenny. W latach 1945-1948 istotne było to iż z jednej strony korzystano z doswiadczeń i teorii okresu międzywojennego, a z drugiej strony krytykowano to podejście(np.pajdocentryzm, czyli dziecko w centrum wychowania). W tym okresie także zaczęto większą rolę przywiązywać roli nauczyciela(wychowawcy) w procesie wychowani dziecka. Natomiast w latach 1949 niestety teoria wych. zostaje zdominowana przez różne instytucje państwowe i zmuszona do głoszenia tylko takich teorii jakie zgodne były z pedagogiką radziecką, która opierała się głównie na "urabianiu" wychowanków.

Teoria wychowania nie może istnieć bez praktyki, gdyż to właśnie praktyka pedagogiczna oraz badania empiryczne(weryfikacyjne,diagnostyczne) potwierdzają jej słuszność. Bez tego nie byłaby wystarczająco wiarygodnym źródłem wiedzy na temat wychowania.

III.
Wychowanie jest to kształtowanie postawy wychowanka przez wychowawcę.  Stefan Kunowski ze względu na dominujące w wychowaniu cechy wyróżnił cztery grupy definicji tego rodzaju:
— definicje prakseologiczne, (wychowanie prakseologiczne) zwracają uwagę na celowe działania wychowawców na wychowanków, wpływanie na nich, urabianie, (wychowanie jest planowym oddziaływaniem na jeszcze dające się kształcić wewnętrznie życie innych)
— definicje ewolucyjne, ( wychowanie ewolucyjne) istotą wychowania jest swobodny wzrost dziecka, proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka.(wychowanie zachodzi w indywidualnej jednostce, jako rezultat jej działalności w środowisku i jej reakcji na środowisko)
— definicje sytuacyjne, (wychowanie sytuacyjne)koncentrują się na warunkach i bodźcach przyczyniających się do rozwinięcia wychowanka, (przygotowanie do zycia przez życie)
— definicje adaptacyjne,(wychowanie adaptacyjne)zwracają uwagę na wytwory i osiągane skutki działania wychowawczego, (wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego)

IV.
Wychowanie jest to kształtowanie postawy wychowanka przez wychowawcę Łobocki wyróżnił następujące cechy:
1)złożoność - metoda nagradzania i karania(zależy od czynników wewnętrznych: talent, ambicje, oraz  zewnętrznych: ludzie, środowisko które nas otacza.
2)intencjonalność - polega na tym że wychowawca pragnie zrealizować cele i jest tego świadomy(co chcę osiągnąć? Jakie są skutki wychowanie?)
3)interakcyjność - wspólpraca wychowawcy i wychowanka
4) długotrwałość - wychowanie trwa nieustannie czy jesteśmy tego świadomi czy nie
5) relatywność - wychowawca nie może przewidzieć jakie osiągnie skutki, może jedynie hipotetycznie zakładać.

V. WŁASNA REFLEKSJA - nad pojęciem wychowania

VI.

Pojęcie osoby ludzkiej i jej atrybuty 

Centralną kategorią jest osoba. To pojęcie od jednostki odróżnia

fakt, że człowiek to istota rozumna, wolna, autonomiczna, niezniszczalna,

decydująca o własnym losie.

Człowiek ujawnia swe człowieczeństwo nie tylko poprzez samodzielne

myślenie i wolne decyzje, ale także w relacjach osobowych wyznaczonych

przez istnienie i własności transcendentalne.

Perspektywa personalistyczna w wychowaniu patrzy na człowieka w sposób

całościowy i realistyczny, a jednocześnie uwzględnia wewnętrzne i

zewnętrzne uwarunkowania jego rozwoju. Personalizm to intelektualna próba

opisania i respektowania całej rzeczywistości człowieka.

VII. NIE OPRACOWANY

VIII.
Wybrałam wychowanie w koncepcji personalistycznej:

Personalizm -(osobisty,persona-osoba)

kierunek rozważan wokół pojęc osoby,rozważań o naturze poznawczej.W centrum wartości dobro i rozwój osoby,jako nadrzędna zasada,której podporządkowane są wszystkie dobra realizowane przez człowieka.

Wychowamie wg personalizmu:

Podstawową cechą człowieka jest jego rozwój.Dążenie do siebie lepszego.

Harmonijne rozwijanie właściwości intelektualnych,fizycznych i moralnych wychowanka.

Najwyższym celem wychowania jest uzdalnianie wychowanka do przejęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju.

Rola wychowawcy w tej koncepcji:

po obu stronach relacji wychowawczej stoją:osoba wychowawcy i osoba wychowanka.Wg Janusza Tarnowskiego:

-wychowawca nie może traktowac wychowanka w sposób przedmiotowy.Pozostaje on współpodmiotem procesu pedagogicznego

-nie wolno używac autorytetu jako narzędzia przemocy wobec osoby wychowanka

-jedynym właściwym odniesieniem jest postawa miłości

IX.
Aksjologia jako nauka o wartościach na pocz xx w..W toku rozwoju auksjologii powstawały różne koncepcje wartości,różne ich klasyfikacje.

Najpopularniejszymi stanowiskami dotyczącymi sposobu rozumienia są:

stanowisko obiektywistyczne-według obiektywistów wartości isnieją jako szeroko rozumiane wartości materialne.W swym istnieniu są niezależne od osoby-podmiotu,który powinien je odkrywac,poznawac i cenic.

Stanowisko subiektywistyczne-subiektywisci odnoszą wartośc jedynie do sfery podmiotowej.Utożsamiają wartości ze świadomym ich przeżyciem i z samym procesem wartościowania.

To człowiek nadaje wartośc idei lub rzeczy.

Stanowisko relatywistyczne-wartości mają charakter względny i są wynikiem zmieniających się historycznie i społecznie postaw wobec przedmiotu wartościowania.

Klasyfikacje wartości:materialne i duchowe

Wg Romana Ingardena klasyfikacja wartości:

1 poziom

-witalne(zdrowie,życie,energia,siła witalna)

-utylitarne(użytecznościowe)bogactwo,dobra materialne,kariera,stanowisko,prestiż społeczny)

-hedonistyczne(szczeście,radośc,rozrywka,zabawa,uciecha)

2 poziom wartości kulturowe

-poznawcze(wiedza,poznanie,wykształcenie,edukacja,mądrośc)

-estetyczne(piękno,urok osobisty,sztuka-muzyka,literatura,malarstwo,film,teatr,kultura osobista)

-społeczno obyczajowe(rodzina,tradycje,zwyczaje,solidarnośc,patriotyzm,braterstwo,wspólnota z grupą)

3 poziom wartości religijne(wiara,nadzieja)

X.

Mówiąc o procesie wychowawczym nie można ominąć tak ważnej kwestii jaką są wartości.

Pedagodzy i filozofowie są zgodni, że człowiek jest wartością i staje się wartością.

Podmiotem wartości moralnych jest człowiek, jego zamiary, czyny. To w jaki sposób

postępuje jest podyktowane przez jego osobowość, skłonności, możliwości, wrażliwość

moralną. Wartości można traktować jako moralne zalety lub wady przysługujące osobowości

i charakterowi człowieka. W procesie wychowania przejawiają się w treściach, metodach i

celach wychowawczych.

Przekazywanie wartości może odbywać się na trzy sposoby:

-  przekaz wiedzy teoretycznej na temat wartości – np. wykład z etyki;

-  ukazanie wartości w ideałach wychowawczych z konkretnym odniesieniem do

wychowanków np: poprzez sprawiedliwe ocenianie;

-  analizowanie z wychowankiem jego sytuacji życiowej, konfliktów moralnych i udzielanie

konkretnej pomocy;

Najbardziej skutecznym jest trzeci sposób przekazu wartości, gdyż dużą rolę odgrywają tu

emocje, dzięki którym człowiek wiąże się ze światem wartości.

Niezbędne w rozważaniach dotyczących sytuacji wychowawczej jest zwrócenie uwagi na

odpowiedzialność człowieka. Każdy człowiek ze swej natury jest wolny. Wolność ta wymaga

odważnego, odpowiedzialnego podejmowania decyzji i ponoszenia za nie konsekwencji.

Wychowując trzeba pamiętać, aby w młodych ludziach kształtować nie tylko

odpowiedzialność za własne czyny, ale i odpowiedzialność za innych. Zdarza się, iż rodzina

nie przekaże podstawowych wartości i wtedy szkoła staje się jedynym przekazicielem tych

wartości. Dzięki działaniom wychowawczym i profilaktycznym, poznaniu wychowanka,

jego hierarchii wartości już ukształtowanych, możemy starać się ukierunkować ucznia we

właściwy sposób dla dobra innych i jego samego.

W pojęciu aksologicznym wartości w systemie wychowania pojawiają się trzy razy:

•                                   Wychowawca jest nosicielem systemu określonych wartości

•                                   Wartości są urzeczywistnione w osobowości wychowanka

•                                   Wartości przekazywane są w procesie wychowania a szczególnie w celach, metodach i treściach

XI.

Wartość- pojęciem tym określamy wszystko to co zasługuje mocą swojego atrakcyjnego istnienia na zainteresowanie, cenienie i stanowi cel ludzkich dążeń. To zasługiwanie występuje wtedy gdy jakość którą określamy wartością sprzyja afirmacji człowieczeństwa.

Do miana wartości afirmujących człowieczeństwo pretendują przede wszystkim wartości naczelne –prawda, dobro, piękno.

Cele wychowania są pewnymi normami, standardami, stanami osobowościowymi.

Związek wartości a cele wychowania można scharakteryzować następująco. Wartość w swojej czystej postaci stanowią źródło dla celów wychowania, a formułowanie i realizowanie celów wychowania to stwarzanie warunków aby wartości mogły pojawić się w swoim odpowiedniku czyli –realnym kształcie.

Jeżeli uczymy dziecko takiej wartości jak prawdomówność staje się ona jednocześnie jednym z celów naszego wychowania. Staramy się dziecko nauczyć mówienia prawdy w każdej sferze życia, przedstawić mu jakie korzyści płyną z mówienia prawdy, nawet pomimo wszelkich konsekwencji jakie mogłoby za nie ponieść .

Gdy naszym celem staje się nauczenie dziecka prawdomówności jednocześnie staje się to sposobem na wpojenie dziecku wartości jaką jest prawda.
 

XII.
Jakie wartości powinny mieć pierwszeństwo w wychowaniu?

Altruizm – oznacza troskę o dobro konkretnej osoby lub grupy osób. Troska ta polega zazwyczaj na wyświadczaniu komuś jakiejś przysługi w sposób świadomy, bezinteresowny i dobrowolny. Altruistą jest ten kto ma do zaoferowania komuś coś wymiernego, ale również tym, kto nie szczędzi mu uczuć życzliwości i zrozumienia.

Tolerancja – skłonność do zgody na myślenie działanie i uczucia inne niż nasze, przyznanie innym prawa do własnych poglądów , do określonego postępowania i stylu życia  mimo odmiennego od naszego a nawet sprzecznego. Ważnym jest to, iż tolerancja nie może być godzeniem się na wszelkie sposoby myślenia i postępowania innych ludzi, nie oznacza ona również akceptacji zła. Nie tolerujemy czynów które kłócą się z dobrem społecznym.

Odpowiedzialność – nie sformułowano jeszcze żadnej konkretnej definicji odpowiedzialności. Natomiast wg Romana Ingardena z odpowiedzialnością spotykamy się wtedy gdy:
a) Ktoś ponosi odpowiedzialność za coś albo, inaczej mówiąc jest za coś odpowiedzialny.

b) Ktoś podejmuje odpowiedzialność za coś.

c) Ktoś jest pociągany do odpowiedzialności.

d) Ktoś działa odpowiedzialnie.

Sprawiedliwość – polega na oddawaniu każdemu, tego co mu się należy.

XIII.
Pojęcie i rodzaje celów wychowania.

Cele wychowania- standardy (normy) wychowawcze wskazujące na pożądane społecznie i moralnie zachowania i postawy oraz inne cechy osobowości wychowanków.

Rodzaje celów wychowania (klasyfikacja):

•                                   Cele kreatywne (typu wywołać ukształtować np. nowe zainteresowania czy przekonania)

•                                   Cele optymalizujące (typu zwiększyć, wzmóc poszerzyć np. wrażliwość, zaangażowanie)

•                                   Cele minimalizujące (typu osłabić ograniczyć np. agresję, nadmierną wrażliwość)

Cele korekcyjne (typu przekształcić zmienić np. postawę przekonania.)


XIV. NIE OPRACOWANE

XV.

Dialog - rozmowa conajmniej dwóch osób

Rodzaje dialogu:

- metoda, czyli sposób komunikowania się wychowawcy z wychowankiem w trakcie którego oba podmioty dążą do wzajemnego zrozumienia zbliżenia się i współdziałania.

- proces mający miejsce wówczas, kiedy jeden z trzech komponentów dialogu jako metoda został wdrążony w życie.

- postawa będący gotowościa otwierania się obu stron na wzajemne rozumienie, zbliżenie się i współpracę.

Trzy podstawowe warunki zaistnienia dialogu:

1. obustronna autentyczność

2. spotkanie

3. zaangażowanie

XVI.

Dialog jako sposób bycia Mistrza i ucznia

Dialog ( W. Okoń – „ Słownik pedagogiczny ”

Forma likwidowania konfliktów wychowawczych za pośrednictwem wymiany zdań przez dwie strony i poszukiwanie wspólnego stanowiska. Dialog wymaga poznania i zrozumienia podmiotu dialogu oraz racji obu stron, a zarazem przezwyciężenia postawy egoistycznej. Czynnikiem sprzyjającym dialogowi jest empatia. Mistrzem stosowania dialogu pedagogicznego był Janusz Korczak. Mówi się też, że Jan Paweł II był „ człowiekiem dialogu ”, gdyż skutecznie prowadził dialog między wyznawcami innych religii.

Martin Buber – twórca filozofii dialogu i spotkania rozróżnia  typy relacji międzyludzkich :

...