H. P. Lovecraft - Przypadek Charlesa Dextera Warda.pdf - Książki - karola2012

PRZYPADEK

CHARLESA

DEXTERA WARDA

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Rezultat i prolog

-1-

Z prywatnego szpitala dla obłąkanych w pobliżu Providence, Rhode Island, zniknął ostat-

nio wyjątkowo dziwny osobnik. Nazywał się Charles Dexter Ward i został tam bardzo

niechętnie umieszczony przez zrozpaczonego ojca, który dostrzegł niepokojące zmiany w

osobowości syna i rosnącą aberrację przechodzącą od zwykłego ekscentryzmu do mrocznej

manii wyrażającej się skłonnościami morderczymi. Lekarze przyznawali, że są kompletnie

zbici z tropu; był to bowiem niecodzienny przypadek zarówno pod względem fizjologicznym

jak i psychologicznym.

Przede wszystkim, pacjent wyglądał nienaturalnie staro; starzej niż powinien wyglądać

ktoś, kto liczy sobie dwadzieścia sześć lat. To prawda, zaburzenia umysłowe potrafią wy-

wołać raptowny proces starzenia się, ale twarz tego młodego człowieka nabrała w jakiś sub-

telny sposób cech charakterystycznych wyłącznie dla ludzi niebywale leciwych. Po drugie,

jego procesy organiczne wchodziły w relacje jakich nie notowała dotąd praktyka medyczna.

Oddech i akcja serca wykazywały niewiarygodną arytmię, a głos którego praktycznie w ogóle

nie było, potrafił wznieść się co najwyżej do szeptu.

Zadziwiająco długi i sprowadzony do minimum okazał się proces trawienia, a reakcje

nerwowe na zwyczajne bodźce nie posiadały analogii z żadnymi zaobserwowanymi dotąd ani

normalnymi, ani patologicznymi odruchami. Skóra była chorobliwie zimna i sucha, o struk-

turze tkanki przesadnie gruboziarnistej i małej spoistości. Znikło nawet duże, oliwkowe, przy-

rodzone znamię na prawym biodrze, podczas gdy na piersi uformował się niespotykany

zaśniad czy też czarniawa plama, której wcześniej nie było. Słowem, ogół lekarzy był zgodny,

że w Wardzie spowolnione zostały w niespotykanym stopniu procesy metaboliczne.

Również i pod względem psychologicznym, Charles Ward stanowił wyjątek. Jego

szaleństwo nie miało odpowiednika w niczym, co notowały najnowsze nawet i najobszer-

niejsze dzieła medyczne; kryło jednak w sobie siłę, zdolną uczynić z Warda geniusza lub

przywódcę, gdyby nie jego zwichrowanie i przedziwne, groteskowe formy. Doktor Willett,

lekarz domowy Wardów, utrzymuje, że wielkie zdolności umysłowe pacjenta, oceniane na

podstawie reakcji na sprawy wykraczające poza sferę jego szaleństwa, rzeczywiście wzrosły

od chwili odosobnienia. Ward, to prawda, zawsze był erudytą i miłośnikiem starożytności;

lecz nawet jego najlepsze, wcześniejsze prace nie świadczyły o tak fenomenalnej błyskotli-

wości i wnikliwości sądu, jakie manifestował podczas prowadzonych przez psychiatrów ba-

dań. Przy tak potężnym i klarownym umyśle trudno byłoby legalną drogą umieścić

młodzieńca w szpitalu, gdyby nie świadectwo wielu postronnych osób oraz zadziwiające luki

w zasobie wiadomości Charlesa, tak nieprzystające do jego inteligencji. Do ostatniej chwili

przed swym zniknięciem, pochłaniał książki i prowadził dyskusje, na tyle, na ile pozwalał mu

na to jego nieszczęsny głos; a bystrzy obserwatorzy, nie przewidując wcale jego nieoczeki-

wanego zniknięcia, bez wahania przepowiadali jego rychłe zwolnienie.

-2-

Jedynie doktor Willett, który przyjął Charlesa Warda na świat, i następnie od początku

śledził jego rozwój fizyczny i umysłowy, żywił poważne wątpliwości co do jego przyszłego

zwolnienia. Sam doktor doznał takich przeżyć oraz odkrył rzeczy tak straszne, że nawet nie

odważył się podzielić nimi ze swymi sceptycznymi kolegami. A w związku z ucieczką

utrzymywał, że nic o niej nie wie. Był ostatnim człowiekiem, który widział pacjenta, a z

ostatniej z nim rozmowy wyszedł w stanie przerażenia zmieszanego z ulgą, co przypomniało

sobie kilka osób w trzy godziny później, kiedy ucieczka wyszła na jaw. Ucieczka ta jest jedną

z niewyjaśnionych zagadek szpitala doktora Waite'a. Otwarte okno wychodzące na pionowe

urwisko o wysokości sześćdziesięciu stóp, niczego nie wyjaśnia. Ale jest faktem bezspornym,

że po rozmowie z Willettem młodzieniec zniknął. Willett nie miał nic na ten temat do pow-

iedzenia, niemniej sprawiał wrażenie bardziej odprężonego psychicznie niż przed ucieczką

pacjenta. Wiele osób czuło jednak, że powiedziałby o wiele więcej, gdyby miał pewność, że

większość da mu wiarę. Warda zastał w pokoju, ale kiedy wkrótce po jego wyjściu ktoś z per-

sonelu zastukał do drzwi, odpowiedziała mu cisza. Gdy drzwi otworzono, pokój był pusty i

jedynie przez otwarte okno chłodny, kwietniowy wiatr nawiewał delikatną chmurę

błękitnawo-szarego kurzu, który omal nie udusił wchodzących. To prawda, że jakiś czas

przedtem wyły psy, ale działo się to jeszcze wtedy, gdy wewnątrz był Willett; potem już

zwierzęta niczego nie wyczuwały i nie okazywały niepokoju. Ojciec Warda, któremu telefo-

nicznie natychmiast zakomunikowano o ucieczce syna, wydawał się tym faktem bardziej

zasmucony niż zaskoczony. Zanim przybył osobiście doktor Waite, Willett odbył z nim roz-

mowę, w której obaj zgodnie wyparli się jakiejkolwiek wiedzy o ucieczce czy współudziału w

niej. Wyłącznie z kręgów najbliższych przyjaciół Willetta i Warda seniora dochodziły pewne

informacje, lecz były one zbyt fantastyczne, by brać je serio. Fakt faktem, że do chwili obec-

nej, po zaginionym szaleńcu nie został nawet ślad.

Charles Ward od dziecka przejawiał zamiłowanie do starożytności, zapewne pod wpły-

wem atmosfery sędziwego miasta w którym żył oraz wielu reliktów przeszłości

wypełniających każdy kąt starej, usytuowanej na grzbiecie wzgórza posiadłości jego rodziców

na Prospect Street. Z biegiem lat oddanie się sprawom minionym rosło: historia, genealogia,

studia nad architekturą kolonialną, meblami i wytworami rzemiosła tak głęboko go po-

chłonęły, że wyparły z kręgu jego zainteresowań wszystko inne. Te właśnie zamiłowania

muszą być brane pod uwagę w kontekście jego szaleństwa; bo jakkolwiek same w sobie nie

stanowiły jądra choroby, zadecydowały o jej zewnętrznych przejawach. Wszelkie dostrzegane

przez psychiatrów luki w jego wiedzy dotyczyły zagadnień współczesnych, ale były z kolei

wyrównywane przez ogromną acz skrzętnie skrywaną orientację w problemach minionych;

przychodziło wręcz na myśl, że pacjent dosłownie przenosił się za pomocą jakiejś nieznanej

formy autohipnozy w przeszłość. Intrygujące też było to, że ostatnio Ward całkiem stracił

zainteresowanie historią, którą przecież tak wybornie znał. Może opanował ją zbyt dokładnie

i wszelkie jego wysiłki zmierzać zaczęły w kierunku ogarnięcia rzeczy współczesnego świata,

które dotąd tak całkowicie i rozmyślnie wymazywał ze swej świadomości. Robił co mógł, by

się z nimi nie zdradzać, lecz dla każdego, kto bacznie go obserwował, było oczywiste, że cały

ten nowy program lektur i rozmów powodowało żarliwe pragnienie przyswojenia sobie

takiego zasobu wiedzy o własnym życiu oraz praktycznym i kulturowym podłożu dwudzies-

tego wieku, jaki przystoi komuś, kto urodził się w 1902 roku i zdobył wykształcenie we

współczesnych szkołach. Psychiatrzy zastanawiają się, jak — ze względu na tak niepełną

wiedzę — zbiegły pacjent poradzi sobie w skomplikowanym, dzisiejszym świecie; prze-

ważają opinie, że się “podłoży", a jego sytuacja będzie bardzo przykra aż do chwili, kiedy

zasób jego informacji nie osiągnie normalnego poziomu.

Wśród psychiatrów panują rozbieżne opinie co do początku szaleństwa Warda. Doktor

Lyman, znakomity bostoński autorytet, umiejscawia go w roku 1919 lub 1920 — chłopiec

kończył właśnie ostatni rok nauki w szkole Mojżesza Browna. Wtedy to nieoczekiwanie

porzucił studia nad przeszłością na rzecz badań okultystycznych, rezygnując tym samym ze

szkoły wyższej i motywując swą decyzję tym, że zaczął oddzielne studia wiele większej wagi.

Ward zmienił swe zwyczaje: rozpoczął ustawiczne poszukiwania w dokumentach miejskich i

na starych cmentarzach, tropiąc pewien, wykopany w 1771 roku grób; grób swego przodka

Josepha Curwena, którego papiery znalazł był za ścienną płaszczyzną dekoracyjną w bardzo

starym domu w Olney Court na Stampers Hill, w którym — jak mówiono — zamieszkiwał

Joseph Curwen.

Ogólnie mówiąc, nie sposób zaprzeczyć, że zima 1919—1920 roku przyniosła ogromną

przemianę Warda; wtedy bowiem porzucił nieoczekiwanie studia nad starożytnością i roz-

począł gorączkowe badania okultystyczne w kraju i za granicą, urozmaicając je tylko dziwnie

uporczywymi poszukiwaniami mogiły swego przodka.

Doktor Willett był jednak odmiennego zdania, a sąd swój opierał na długiej i bliskiej zna-

jomości z pacjentem, oraz na pewnych przerażających badaniach i odkryciach, jakich pod

koniec dokonał. Owe badania i odkrycia pozostawiły już w nim trwały ślad; kiedy o nich

mówi, drży mu głos, kiedy pisze o nich — drży mu ręka. Willett twierdzi, że zmiana z

przełomu 1919 i 1920 roku zapoczątkowała tylko postępujący regres, który skumulował się w

strasznej, godnej politowania, niesamowitej alienacji w roku 1928. Przyznając bez wahania,

że chłopiec zawsze był niezrównoważony, przesadnie wrażliwy i żywo reagujący na otac-

zające go zjawiska, nie zgadza się, że już tamta wczesna przemiana oznaczać miała przejście

od rozsądku do szaleństwa; wierzy natomiast oświadczeniu Warda, że ten odkrył, czy też

ponownie odkrył coś, czego skutki dla ludzkiej myśli okazałyby się wielkie i zdumiewające.

Jest przeświadczony, że rzeczywiste szaleństwo przyszło wraz z późniejszą zmianą; już po

tym jak Charles wydobył portret Curwena i jego stare papiery; już po zagranicznej podróży

do dziwnych miejsc, i po straszliwych inwokacjach śpiewanych w tajemniczych okolic-

znościach; już po jakichś odpowiedziach na te inwokacje oraz po gorączkowym liście napi-

sanym w śmiertelnej udręce i z nie wyjaśnionych powodów; już po fali wampiryzmu i złowi-

eszczych plotkach w Pawtuxet; i po tym, jak pamięć pacjenta zamykać się zaczęła przed

wyobrażeniami współczesnymi, jego głos zanikł, a wygląd fizyczny przechodził subtelne

zmiany, co później dostrzegało wiele osób.

Działo się to w tym mniej więcej czasie — co z dużą trafnością wykazał Willett — kiedy

z osobą Warda łączono koszmarne zdarzenia i doktor był absolutnie pewien, że istnieją

wystarczające dowody na to, by uznać za prawdziwe twierdzenie młodzieńca, iż dokonał

przełomowego odkrycia. Po pierwsze, dwóch bystrych robotników było świadkami odnalezi-

enia starych papierów Josepha Curwena, a po drugie sam chłopiec pokazał kiedyś Willettowi

te papiery wraz ze stronicą z pamiętnika Curwena; dokumenty nosiły wszelkie znamiona au-

tentyczności. Dziura, w której Ward je znalazł, istnieje do dziś, a komplet tych dokumentów

Willett widział w miejscu, w istnienie którego trudno byłoby w ogóle uwierzyć i jeszcze trud-

niej je udowodnić. Były zagadki i dziwne zbiegi okoliczności związane z listami Orne'a i

Hutchinsona, był problem charakteru pisma Curwena i tego co w związku z doktorem Alle-

nem wydobył na światło dzienne detektywi; to wszystko oraz straszliwe przesłanie napisane

średniowieczną minuskułą, znalezione w kieszeni Willetta, kiedy ten odzyskał przytomność

po swoim wstrząsającym przeżyciu.

Ale najbardziej rozstrzygające są dwa odrażające wyniki, jakie pod koniec poszukiwań

uzyskał doktor z dwóch formuł; wyniki, które rozstrzygają kwestię autentyczności papierów i

ich monstrualnych związków z czasem, kiedy papiery te zostały wydarte z ludzkiej pamięci.

Trzeba cofnąć się do wcześniejszego życia Charlesa Warda, jako do czegoś, co należy do

przeszłości i historii, które tak głęboko ukochał. Jesienią 1918 roku, wykazując spory zapał

do zajęć wojskowych, rozpoczął pierwszy rok nauki w usytuowanej bardzo blisko domu

Wardów szkole Mojżesza Browna. Główny, stary budynek wzniesiony jeszcze w 1819 roku

zawsze pobudzał wyobraźnię interesującego się historią młodzieńca, a rozległy park, którym

otoczona była Akademia, zwracał jego uwagę swą malowniczością. Ward prowadził ubogie

życie towarzyskie; czas spędzał głównie w domu, na wędrówkach, w salach wykładowych, na

ćwiczeniach wojskowych lub na gromadzeniu informacji o przeszłości i wiedzy genealogic-

znej w Ratuszu, w Gmachu Stanowym, w Bibliotece Publicznej, w Athenaeum, w

Towarzystwie Historycznym, w Bibliotekach Johna Cartera Browna i Johna Haya na Uniwer-

sytecie Browna oraz w nowo otwartej Bibliotece Shepleya na Benefit Street. Warto opisać,

jak w tamtych czasach wyglądał Ward. Wysoki, szczupły, o jasnych włosach, zamyślonych

oczach, lekko przygarbiony, ubierał się cokolwiek niedbale i ogólnie sprawiał wrażenie raczej

niezgrabnego i nieatrakcyjnego.

Podczas spacerów, które poświęcał zawsze poszukiwaniom historycznym, starał się

wynaleźć pośród wielu reliktów wspaniałego, starego miasta jakiś żywy obraz stuleci, które

minęły. Mieszkał w wielkiej, georgiańskiej rezydencji usytuowanej na szczycie stromego

wzgórza, wznoszącego się na zachodnim brzegu rzeki i z tylnych okien w skrzydłach zbu-

dowanego bez jednolitego planu domu miał oszałamiający widok na rozciągające się za sku-

piskiem wież, kopuł, dachów i drapaczy chmur purpurowe wzgórza za miastem. Tu się

urodził i z tej właśnie uroczej, klasycznej werandy znajdującej się na ozdobionym

podwójnym pasem cegieł froncie domu, po raz pierwszy wywiozła go w dziecięcym wózku

niania; minęli niewielką, białą farmę sprzed dwustu lat, która stała tu już na długo przed pow-

staniem tej części miasta i kierując się w stronę okazałych budynków uczelni, szli elegancką

ulicą na której, pośród wystawnych podwórek i ogrodów, drzemały pewne siebie i ekskluzy-

wne, stare, kwadratowe rezydencje zbudowane z cegły oraz mniejsze, drewniane domki z

wąskimi frontami zdobionymi przez doryckie kolumny.

Wieziony był również wzdłuż sennej Congdon Street ciągnącej się poniżej, na zboczu

stromego wzgórza, zabudowanej rzędem przylegających do siebie domów wzniesionych ta-

rasowato na spadzistej ulicy. Niewielkie, drewniane domki były tu starsze, gdyż miasto

rozbudowując się, wspinało w górę stoku. Podczas tych przejażdżek musiał wchłonąć w sie-

bie wiele z kolorytu osobliwej, kolonialnej osady. Niania zazwyczaj zatrzymywała się i prze-

siadywała na ławkach na Prospect Terrace, gdzie gawędziła z policjantami; jednym z jego

pierwszych dziecięcych wspomnień było wielkie, rozciągające się na zachód morze zamglo-

nych dachów, kopuł oraz wyniosłych, odległych wzgórz, które ujrzał pewnego zimowego po-

południa z ogromnej, ogrodzonej skarpy fioletowe i mistyczne na tle gorączkowego, apoka-

liptycznego zachodu słońca w kolorach czerwonych, złotych, purpurowych oraz zadzi-

wiającego odcienia zieleni. Wielka, marmurowa kopuła Gmachu Stanowego wyróżniała się

masywną sylwetką, a wieńczący ją posąg kąpał się w jakiś fantastyczny sposób w barwnych

obłokach spowijających płonące niebo.

Kiedy podrósł, rozpoczął swe słynne spacery; początkowo w towarzystwie zniecierpli-

wionej, wlokącej się niani, potem sam — zatopiony w marzeniach i rozmyślaniach. Docierał

coraz dalej i dalej w dół tego prawie pionowego wzgórza, za każdym razem osiągając starsze

i osobliwsze partie starodawnego miasta. Ruszał ostrożnie w dół stromej Jenckes Street ok-

olonej ścianami domów o dachach w stylu kolonialnym ze szczytami, do rogu cienistej Bene-

fit Street, gdzie natychmiast wyłaniał się przed nim drewniany zabytek z dwoma przejściami

ozdobionymi jońskimi pilastrami, a obok resztki pradawnej farmy oraz wielki, ze smętnymi

resztkami georgiańskiego majestatu dom Sędziego Durfee. Obecnie była to dzielnica ruder

zamieszkała przez ubogą ludność i męty społeczne, ale tytanicznej wielkości wiązy rzucały tu

odświeżający cień i chłopiec zazwyczaj wędrował na południe, mijając długą linię wzniesio-

nych jeszcze przed Rewolucją domów z ogromnymi kominami i klasycznymi portalami. Te

po wschodniej stronie stały na wysokich fundamentach i wiodły do nich podwójne kondyg-

nacje kamiennych, ogrodzonych poręczą stopni i młody Charles potrafił sobie doskonale

wyobrazić, jak wszystko to tutaj wyglądało, kiedy ulica była nowa, a czerwone obcasy i pe-

ruki przesuwały się pod barwnymi frontonami, których ślady mógł jeszcze dostrzec.

Po stronie zachodniej wzgórze opadało równie stromo jak po przeciwnej, aż do starej

“Town Street", którą twórcy w 1636 roku po prowadzili brzegiem rzeki. Biegło od niej

mnóstwo niewielkich zaułków z pochyłymi ze starości i stłoczonymi domami, pochodzącymi

z zamierzchłych czasów, i jakkolwiek fascynowały one młodego Warda, dużo upłynęło czasu

nim odważył się zagłębić w ich archaiczne labirynty, w strachu, by nie okazały się jakimś

snem czy bramą wiodącą do nieznanego przerażenia. Kiedy wreszcie skierował tam swe

kroki, zrozumiał, że nie ma w nich nic groźnego; szedł więc wzdłuż Benefit

Street, mijając żelazne ogrodzenie kościoła św. Jana skrywające kościelny cmentarz, a za

nim, pochodzącą z 1761 roku siedzibę władz kolonialnych i piętrzące się cielsko Golden Ball

Inn, gdzie zatrzymał się swego czasu Washington. Patrząc dokładnie w kierunku wschodnim,

z Meeting Street dawniej Goal Street, a następnie King Street — mógł ujrzeć sklepioną

w łuk kondygnację schodów, do których do chodziła pnąca się po stoku szosa, a w dole po

H. P. Lovecraft - Przypadek Charlesa Dextera Warda.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: