CZ�OWIEK NIEPE�NOSPRAWNY CHARISTERIA dla Profesor Zofii S�kowskiej UMCS WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU MARII CURIE - SK�ODOWSKIEJ CZ�OWIEK NIEPE�NOSPRAWNY Prof. dr hab. Zofia S�kowska CZ�OWIEK NIEPE�NOSPRAWNY PROBLEMY AUTOREALIZACJI I SPO�ECZNEGO FUNKCJONOWANIA CHARISTERIA dla Profesor Zofii S�kowskiej pod redakcj� Marii Chodkowskiej LUBLIN 1994 WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU MARII CURIE - SK�ODOWSKIEJ ISBN 83-227-0614-6 Pl. Marii Curie-Sk�odowskiej 5 20-031 LUBLIN 2, 37-53-04 SPIS TRE�CI S�OWO WST�PNE................................... 7 Urszula Eckert: Wsp�czesne zadania pedagogiki specjalnej w Polsce....... 11 Czes�aw Kosakowski: Kszta�cenie pedagog�w specjalnych na tle przemian ... 25 Roman Ossowski: Problemy nauczania specjalnego zintegrowanego........ 39 Tadeusz Witkowski: Psychospo�eczne problemy os�b niewidomych........ 49 Tadeusz Ga�kowski: Wi� dziecka autystycznego z rodzin�............ 67 Maria Braun-Ga�kowska: Projekcyjny obraz siebie os�b prze�ywaj�cych poczucie osamotnienia..................................... 4�7 \ Andrzej S�kowski: Wybrane koncepcje teoretyczne postaw wobec os�b niepe�no- ^-^ sprawnych ...................................... 97 Maria Chotkowska: Kulturowe uwarunkowania postaw wobec inwalidztwa oraz os�b niepe�nosprawnych. Ci�g�o�� i mo�liwo�ci zmiany............../lll Sergiusz Riabinin: Przyczynki do zapoznawania niewidomych z przyrod� .... 127 </ Zofia Palak: W�a�ciwo�ci samooceny uczni�w niewidomych............. 141 . Andrzej Pielecki: Spostrzeganie swoich w�a�ciwo�ci fizycznych a zaburzenia w zachowaniu u dzieci niedowidz�cych ......................... 153 Piotr Gindrich: Poziom rozwoju fizycznego sze�cioletnich dzieci niedowidz�cych . 167 Anna Wojnarska: Psychopedagogiczne aspekty funkcjonowania dzieci z zezem w sytuacjach frustracji................................. 175 ** Renata Zubrzycka: Samorealizacja niewidomej i szcz�tkowo widz�cej m�odzie�y oraz uwarunkowania tego procesu ......................... 187 . Tomasz S�kowski: Adaptacja pracownik�w niewidomych do �rodowiska pracy . . 195 \j, Danuta Osik: Samorealizacja i funkcjonowanie os�b niewidomych na studiach wy�szych....................................... 205 J�zef Stacliyra: Kszta�towanie si� wybranych funkcji psychicznych u dzieci z wad� s�uchu � w �wietle bada�.............................. 215 Zdzis�aw Bartkowicz: Kszta�cenie zdolno�ci empatycznych u dzieci upo�ledzonych ^ umys�owo � weryfikacja programu terapii pedagogicznej ............j 231 Edward PttsUsmak: Stosunek uc ni�>v upo�ledzonych umys�owo do szko�y specjalj ......................................... : nej ......................................... raiyjud Ikiiv.<iyk. Pompowanie ie�.abi!itacyjiu; w n.o/gowyi'. pora�eniu dzieci�cym (studium indywidualnego przypadku) ....................V \/ Gra�yna Kwa�niewska: Problemy spol�czno-zawodowe funkcjonowania m�odzie�y z uszkodzeniem rdzenia kr�gowego........................., Jolanta Kawka, Zdzis�aw Kazanowski: Wykorzystanie ekspresji tw�rczej w pracy z osobami upo�ledzonymi umys�owo na przyk�adzie dzia�alno�ci �wietlicy �rodowiskowej ....................................... Janusz Kirenko: Cz�owiek niepe�nosprawny i jego psychospo�eczne funkcjonowanie � pytania wci�� otwarte.............................. Jolanta ��czycka, Ewa Skrzetuska: XX-lecie Zak�adu Psychopedagogiki Specjalnej w UMCS w Lublinie (1970-1990) ....................... | Leszek Prorok!) Wspomnienie o Mode�cie S�kowskim................ WYKAZ PUBLIKACJI PROFESOR ZOFII S�KOWSKIEJ ............ WYKAZ ROZPRAW HABILITACYJNYCH RECENZOWANYCH PRZEZ PROFESOR ZOFI� S�KOWSK�............................ INFORMACJE O ROZPRAWACH DOKTORSKICH PRZYGOTOWANYCH POE KIERUNKIEM PROFESOR ZOFII S�KOWSKIEJ............... INFORMACJA O AUTORACH............................ S�OWO WST�PNE W 1966 roku Doktor Zofia S�kowska rozpocz�a prac� w Uniwersytecie Marii Curie-Sk�odowskiej w Lublinie. Absolwentka i d�ugoletni pracownik Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, wsp�pracuj�ca z Profesor Mari� Grzegorzewsk�, pod kt�rej kierunkiem przygotowa�a swoj� rozpraw� doktorsk�, w nowym miejscu zatrudnienia dysponowa�a ju� znacznym do�wiadczeniem oraz zdecydowanym ukierunkowaniem zainteresowa� badawczych. W roku 1966 zako�czy�a przew�d habilitacyjny, kt�rego podstaw� by�a dysertacja pt. Poznawanie rzeczywisto�ci przez dzieci niewidome w procesie nauczania, w 1978 roku uzyska�a tytu� profesora nadzwyczajnego, a w roku 1988 � tytu� profesora zwyczajnego. Profesor Zofia S�kowska w nowo organizowanym w UMCS Wydziale Pedagogiki i Psychologii podj�a problemy cz�owieka, a zw�aszcza dziecka najbardziej zaniedbanego, w najwi�kszym stopniu potrzebuj�cego pomocy psychologa i pedagoga � dziecka odmiennego pod wzgl�dem rozwoju fizycznego lub umys�owego. Niemal wszystko, co od tamtego okresu robi�a, s�u�y�o zabezpieczaniu edukacyjno-rehabilitacyjnych potrzeb tych w�a�nie kategorii dzieci. Zorganizowany i kierowany przez Profesor Zak�ad Psychopedagogiki Specjalnej rozpocz�� kszta�cenie student�w w zakresie pedagogiki specjalnej, zar�wno systemem stacjonarnym, jak i zaocznym. Absolwenci tego kierunku to wysoko kwalifikowana kadra tyflopedagog�w, oligofrenopedagog�w i re-edukator�w pracuj�cych we wszystkich o�rodkach szkolno-wychowawczych dla dzieci niedowidz�cych i niewidomych oraz w wielu szko�ach specjalnych dla dzieci umys�owo upo�ledzonych na terenie ca�ego kraju. Dla tych nauczycieli, kt�rzy rozpocz�li prac� w plac�wkach specjalnych bez pe�nych kwalifikacji, Profesor utworzy�a Podyplomowe Studium Pedagogiki Specjalnej, kt�rym kieruje do chwili obecnej. Kszta�cenie nauczycieli do trudnych zada� szkolnictwa, specjalnego jest jednym z g��wnych nurt�w zawodowej dzia�alno�ci Profesor Zofii S�kowskiej. Wielokrotnie reorganizowa�a programy nauczania, doskonal�c je i dostosowuj�c do zmieniaj�cych si� potrzeb systemu edukacyjnego w Polsce. Jej S�OWO WST�PN wychowankowie � to nie tylko rozproszeni na terenie ca�ego kraju pedagc dzy specjalni, ale po�rednio r�wnie� szerokie rzesze dzieci i m�odzie�y, dl kt�rych przez lata doskonali�a metodyki nauczania przysz�ych nauczycie szk� specjalnych, by ci z kolei mogli zapewni� swoim uczniom mo�liw: najpe�niejszy rozw�j i optymalne przygotowanie do uczestnictwa w �yci spo�ecznym. Profesor Zofia S�kowska jest promotorem ponad 300 prac magiste skich oraz 19 doktorskich, recenzowa�a 12 rozpraw habilitacyjnych. Insp rowa�a i koordynowa�a prace badawcze swoich uczni�w, k�ad�c szczeg�h nacisk na ich rzetelno�� oraz wieloaspektowo��. Zawsze preferowa�a bada� interdyscyplinarne, daj�ce najwi�ksze mo�liwo�ci postrzegania wszystkie uwarunkowa�, tak osobowo�ciowych, jak i spo�ecznych, maj�cych znac2 nie w procesie rewalidacji, w przygotowaniu dziecka niepe�nosprawnego i podejmowania i pe�nienia r�nych r�l spo�ecznych wyznaczaj�cych stopi i zakres jego adaptacji oraz spo�ecznej integracji. Bibliografia prac Profesor Zofii S�kowskiej zosta�a zamieszczona w kc cowej cz�ci tej Ksi�gi. Ksi��ki oraz skrypty Jej autorstwa s� podsta1 kszta�cenia kilku ju� kolejnych pokole� pedagog�w specjalnych, nie tyl w UMCS, ale i w innych o�rodkach ca�ego kraju. S� ch�tnie czytane, ��c bowiem w sobie rzeteln� wiedz� opart� na gruntownych badaniach i sze: kich do�wiadczeniach, g��boki humanizm oraz form� przekazu, kt�ra cz; je dost�pnymi tak�e i dla szerszych kr�g�w odbiorc�w. Dla student�w i m dych naukowc�w s� nie tylko �r�d�em wiedzy, ale i podstaw� kszta�towa ich postaw, stosunku do dziecka niepe�nosprawnego, jego problem�w i pr �y�. Kolejny nurt zawodowej dzia�alno�ci Profesor Zofii S�kowskiej � praca na rzecz organizacji i stowarzysze�, tak naukowych, jak i spo�e nych. Przez wiele lat pe�ni�a funkcj� Przewodnicz�cej Komisji Programo Szkolnictwa Specjalnego Ministerstwa O�wiaty i Wychowania oraz Zesp Dydaktyczno-Wychowawczego Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wy�sz i Techniki. Sw�j inspiruj�cy, tw�rczy wk�ad wnios�a w dzia�alno�� Komit Nauk Pedagogicznych PAN, Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego warzystwa Naukowego, Towarzystwa Logopedycznego, Polskiego Towai stwa Psychologicznego, Polskiego Towarzystwa Higieny Psychicznej, To rzystwa do Bada� nad Upo�ledzeniem Umys�owym oraz G��wnej Kon Kwalifikacyjnej do spraw Stopni Specjalizacji Zawodowej IKN im. W. ? sowskiego. By�a r�wnie� Przewodnicz�c� Komitetu Redakcyjnego czas sma �Szko�a Specjalna". Profesor Zofia S�kowska sw� wiedz� i do�wiadczeniem wspiera�a i n; wspiera liczne organizacje spo�eczne s�u��ce niepe�nosprawnym, w S�OWO WST�PNE 9 Komitet Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski przy Towarzystwie Przyjaci� Dzieci, kt�ry pod Jej kierunkiem pracowa� przez okres dwudziestu lat, Zarz�d Oddzia�u Lubelskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem, Naukow� Rad� Tyflologiczn� Polskiego Zwi�zku Niewidomych oraz Rad� Spo�eczn� Centralnego Poradnictwa Wychowawczo-Zawodowego. Naukowa, dydaktyczna i spo�eczna dzia�alno�� Profesor Zofii S�kow-skiej by�a doceniana nie tylko w kr�gach specjalist�w, ale r�wnie� i przez w�adze, cho� mo�e nie w stopniu adekwatnym do rozmiar�w i praktycznego znaczenia Jej zas�ug. Poza czterema nagrodami Ministra Nauki, Szkolnictwa Wy�szego i Techniki otrzyma�a bowiem tak�e wysokie odznaczenia pa�stwowe, w tym Z�oty Krzy� Zas�ugi (1973 r.), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1973 r.), Medal XXX-lecia PRL (1974 r.) oraz Kawalerski Krzy� Odrodzenia Polski (1978 r.). Profesor Zofia S�kowska nie kieruje ju� swoim Zak�adem Psychopedagogiki Specjalnej. Zrezygnowa�a ze wzgl�d�w zdrowotnych, ale wci�� jest z nami, uczestniczy zar�wno w pracy dydaktycznej, jak i naukowej; nadal te� � jak ju� wspomnia�am wcze�niej � kieruje Studium Podyplomowym. Kiedy przed rokiem Profesor zaproponowa�a mi ...
milux14