Nie tylko bajka.doc

6

Nie tylko bajka – Wladimir Propp,

Warszawa, 2ooo

·       Wstęp – danuta ulicka

Folkl. To dla P. rytuał, kult, obrzed, religia, dostepne badaniom dzieki utrwaleniu ich w roznogatunkowej tworczosci slownej, a zwlaszca w jej budulcach: obrazach, tematach, fabulach, motywach, postaciac etc. Wszelkie te zachowania obrzedowe przechowal jezyk i po odpowiednich zabiegach można je dostrzec w txtach folklorystycznych. Txty te nie sa odwzorowaniem rzeczywistosci, a raczej jej transformacja, sa wytworem swiadomosci ludowej ( nie zaś empirii).

              Koncepcja P. dotyczy nie tylklo folkl. Ale caloksztaltu literatury. Wskazuje na (1)obrzedowa geneze utworow artystycznych [1]. Pokazuje to co wspolne i powtarzalne w wielu kulturach (dlatego zwstawia w tej ksiazce mity Eskimosow, rosyjskie i te pochodzace z Indii, serio!). Ponadto obala teorie txtu rozumianego jako calosc, bo txty folkl. z natury rzeczty sa uwiklane w kontexty,               (2)otwarte na txty je poprzedzajace i te które nastapia po nich. Wlasnie proppwska „PALEONTOLOGIA” (jak sam ja nazywal) jest praca nad rekonstrukcja prahistorii txtow, w ktorej kryje się (3)pre-txtualna ( i finalnie: nietxtuala) natura. Te badania skupiaja się jednak nie na chronologii, a raczej podobienstwie systemowym.

              Nie badał „chwytow” kompozycyjnych, miał je w dupie. Interesowało go odtworzenie systemu reguł rzadzacych ta poetyka. Tylko tak zdolal okreslic swoistosc bajki, odroznic ja od innyc, podobnych gatunkow i przedstawic jej historyczny rodowod[2], a potem badal zaleznosc miezdy budowa i funkcjami txtu a  srodowiska spol. Umilowal sobie:

BAJKA- archiwum w którym przetrwaly relikty historycznej przeszlosci, oraz interpretujacej ja swiadomosci owczesnej (zbiorowej, nie historycznej). Jest swoistym zapisem madrrosci przekazywanej przez pokolenia i utrawlajacym wartosci elementarne gatunkiem. Podkreslal tez ludycznosc bajek.

·       Wprowadzanie, Pochwala bajki;   Propp

-                                  należy ja badac w skali MIEDZYNARODOWEJ ( o czynm wiedzieli już Grimmowie, którzy w Basniech domowych i dzieciecych zamiwscili tez czesc poswiecona wariantom niemieckich basni z cakej Europy; ich kontynuatorzy dodali warianty z calego swiata)

-                                  jej fenomen polega na tym ,ze rozumieja ja dokladnie wszyscy i trwale siedzi w umyslach zarówno ludzi pierwotnych, jak i geniuszom: Goethe, Szekspir, czy Puszkin. Wynika to naturalnie z tego, ze zawarte sa w niej te wzselkie uniwersalne wartosci.

-                                  Czym ona jest?

BAJKA- nie ma zadowalajacej definicji, ale zgodnie z definitio fit per genus proximum et differentia specifica[3] (definicja powstaje przez wskazanie gatunku nadrzednego oraz cech specyficznych) :

-          należy do EPIKI ( narracji) = jest narracyjnym gat. folkl – G.P..

-          wyróznia ja tematyka – D.S.

-          dla bajki znamienny jest  nie sam watek, ale jego bajkowa forma, czyli POETYKA[4], która jest decydujaca dla uchwycenia istoty bajki

-          ma znaczenie dydaktyczne, ale nie to nadaje sens jej istnieniu, bo bajk w ( w przeciwienstwie do innej poezji obrzedowej, która pelni role uzytkowa) należy do gatunkow artystycznych

-          ona ( bez względu czy magiczna, czy nowelistyczna) pozwala przywołać  „niezwyklosc” ( i to nie tylko w postaci czrow, rusalek i gnomow), ale także niezwyklosc codzienna. Zdarzenai w bajce traktowane sa jako nierealne (baju, baju, będziesz w raju/ takie tam bajanie)