Ich ulubioną metodą było... porywanie.pdf

Ich ulubioną metodą było... porywanie

O istnieniu sowieckiej organizacji Smiersz wiele osób dowiedziało się dopiero z filmów o Jamesie

Bondzie.

Sowieckie służby bezpieczeństwa w okresie II wojny światowej były bez wątpienia jednymi z

najskuteczniejszych. Gigantyczny aparat NKWD (Narodnyj Komissariat Wnutriennych Dieł - Ludowy

Komisariat Spraw Wewnętrznych) pozwalał Moskwie na efektywne penetrowanie strategicznych

obszarów. Wyróżniającą się jednostką tej wywiadowczej machiny był Smiersz - organ sowieckiego

kontrwywiadu wojskowego, który wsławił się między innymi zwalczaniem polskiego podziemia.

Działalność sowieckiego wywiadu na terytorium Polski nasiliła się po kwietniu 1943 roku, kiedy to

zostały zerwane relacje pomiędzy rządem generała Władysława Sikorskiego a Moskwą.

Podstawowym celem NKWD były wykrywanie i likwidacja struktur oddanych rządowi w Londynie, a

zwłaszcza największej z nich - Armii Krajowej. Nieprzypadkowo właśnie w kwietniu 1943 roku

powołano do życia specjalny organ sowieckiego kontrwywiadu wojskowego Smiersz (Spiecjalnyje

Mietody Rozobłaczenija Szpionow - Specjalne Metody Wykrywania Szpiegów). Stał się on

podstawowym wydziałem kontrwywiadowczym Armii Czerwonej działającym przy Ludowym

Komisariacie Obrony ZSRR oraz Ludowym Komisariacie Marynarki Wojennej. Naczelnikiem Smiersza

został generał pułkownik Wiktor Abakumow.

Wywiad zafrontowy

Szczegóły funkcjonowania tej jednostki nadal są mało znane z powodu niedostępności archiwów

sowieckich służb specjalnych. Pod względem organizacyjnym Smiersz pozostawał organem

wyodrębnionym z NKWD, podlegającym bezpośrednio Ludowemu Komisariatowi Obrony. Składał się

z jedenastu oddziałów, z których najistotniejszym z perspektywy polskiego podziemia był oddział

czwarty, zajmujący się organizacją wywiadu zafrontowego. Liczne ekspozytury Smiersza

funkcjonowały we wszystkich sztabach (frontu, armii, korpusu, i tak dalej) Armii Czerwonej. Głównym

ich zadaniem była ochrona czerwonoarmistów przed działalnością obcych agentur (zwłaszcza

niemieckiej) oraz wychwytywanie wszelkich przejawów sabotażu ideologicznego i szerzenia

nacjonalizmu.

Tuż przed wkroczeniem Armii Czerwonej na tereny polskie (styczeń 1944 roku) utworzono w Smierszu

liczne grupy operacyjne, na których czele stanęli oficerowie władający językiem polskim. Każda z nich

zaopatrywana była w broń, radiostacje i otrzymywała szyfry. Oczywiście o fundusze nie musieli się

martwić. Do głównych zadań owych zespołów należało penetrowanie polskiego podziemia

prolondyńskiego. Do Moskwy wysyłane były szczegóły dotyczące sposobów działania podziemnych

organizacji oraz charakterystyki czołowych polskich dowódców.

Istotną rolę w walce z polskim podziemiem odgrywał także Ludowy Komisariat Bezpieczeństwa

Państwowego (Narodnyj Komissariat Gosudarstwiennoj Biezopasnosti, NKGB), który w 1943 roku

(podobnie jak Smiersz) wyodrębniony został ze struktur NKWD. NKGB pozostawał organem

samowystarczalnym pod względem operacyjnym, a na jego czele stanął generał Wsiewołod

Mierkułow. Ludowy Komisariat Bezpieczeństwa Państwowego w trakcie działań na terenach polskich

miał nieograniczone możliwości. Podległe mu były zarówno jednostki Armii Czerwonej czy NKWD, jak

i Wojska Polskiego oraz Milicji Obywatelskiej.

Spryt agentów

Skuteczność działalności sowieckiego aparatu wywiadowczego na obszarze Polski wynikała z jego

specyficznego charakteru, zgoła odmiennego od funkcjonowania chociażby służb niemieckich

(Gestapo, Abwehra). W dokumentach sporządzanych przez przedstawicieli polskiego podziemia

często podkreślano wyjątkowy spryt sowieckich agentów. Zwłaszcza działania Smiersza

charakteryzowano jako tajemnicze i podstępne (jedną z popularniejszych metod pracy sowieckich

wywiadowców były porwania). O ile brutalne akcje gestapo potęgowały opór Polaków, o tyle skryte

działania agentury sowieckiej wywoływały chaos i dezorientację. Sowieckim służbom ułatwiała zadanie

aprobata polskich struktur komunistycznych (PKWN, AL), a także to, że częstokroć w tym samych

budynkach znajdowały się siedziby jednostek konspiracyjnych AK i polskich komunistów.

Istotną rolę w rozpracowywaniu struktur AK odegrała zapoczątkowana w styczniu 1944 roku akcja

"Burza". Zgodnie z rozkazem Komendy Głównej oddziały Armii Krajowej miały współdziałać z Armią

Czerwoną i występować w roli sojusznika Sowietów. Połączone to było z ujawnieniem dowództw AK.

Samodekonspiracja polskiego podziemia podczas tej operacji przyczyniła się do późniejszej likwidacji

akowskich struktur przez Sowietów. Brak wyraźnych instrukcji co do zachowania wobec oddziałów

sowieckich skutkował niekiedy dużą niefrasobliwością niektórych polskich dowódców.

Tak było w przypadku pułkownika Hieronima Muszyńskiego, pseudonim "Szeliga", dowódcy 8 Dywizji

Piechoty AK. Wraz z kilkunastoma oficerami został on podstępnie zaproszony przez oficerów NKWD

na rozmowy, po czym aresztowany wraz z pozostałymi żołnierzami. Liczne oddziały AK były

rozbrajane i aresztowane. Wielu żołnierzy otrzymywało propozycję współpracy z organami NKGB lub

Smiersz. Szeregowi zaś, którzy wyrazili chęć walki z Niemcami, kierowani byli do tworzonego w

Lublinie batalionu zapasowego 1 Armii WP.

Skuteczność działania Smiersza i NKGB wynikała z ogromnej liczby agentów, konfidentów i

informatorów (wielu działało w strukturach AK). Można ją było osiągnąć także dzięki niemal

nieograniczonym zasobom finansowym. W ramach NKGB funkcjonowały nawet specjalne grupy

żeńskie, których zadaniem było zdobywanie informacji o polskim podziemiu. O ile metody pracy

operacyjnej sowieckich agentów niejednokrotnie budziły uznanie, o tyle sposób traktowania

aresztowanych był porównywalny pod względem bestialstwa z działaniami gestapo. Świadectwo

zbrodni sowieckiej agentury stanowią liczne zbiorowe mogiły oraz byłe więzienia, gdzie na ścianach

wciąż można odnaleźć krótkie zapiski wykonane przez pomordowanych.

Armia czyścicieli

Nasilenie akcji przeciwko polskiemu podziemiu zbrojnemu dało się zauważyć zwłaszcza po wybuchu

powstania w Warszawie. Sytuacja sprzyjała sowieckim służbom, które zaczęły likwidować akowskie

oddziały wyruszające na pomoc powstańcom. Tuż po zakończeniu heroicznego zrywu mieszkańców

Warszawy sowieckie służby zajmujące się oczyszczaniem zaplecza Armii Czerwonej liczyły już niemal

11 tysięcy ludzi. Ich skuteczność potwierdza fakt, że w okresie od sierpnia do grudnia 1944 roku na

terenach Podlasia i wschodniego Mazowsza zdekonspirowano i aresztowano niemal 40% członków

Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych.

Sowieckie służby wywiadowcze zajmowały się nie tylko rozpracowywaniem i likwidacją struktur

Polskiego Państwa Podziemnego, lecz także umacnianiem władzy polskich komunistów. Jednym z

przejawów takiej działalności było zbudowanie zrębów polskich służb specjalnych. Funkcjonująca

Informacja Wojska Polskiego była de facto organem kontrwywiadowczym, składającym się głównie z

oficerów sowieckich oddelegowanych z formacji Smiersz. Wynikało to nie tylko z chęci kontroli tychże

służb przez Moskwę, lecz także z ogromnej nieudolności polskich komórek bezpieczeństwa, do

których często wcielani byli ludzie o szemranej przeszłości, nienadający się do tego typu pracy.

Świadczy o tym chociażby to, że wszystkie istotniejsze sprawy operacyjne podejmowane przez

Informację były automatycznie przechwytywane przez odpowiednie organy sowieckich służb.

Wraz z umacnianiem komunistycznej władzy między Bugiem a Odrą dotychczasowe zadania NKGB i

Smiersza na terenach polskich przejmowali oficerowie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Nie

trzeba dodawać, że przeszli oni wcześniej gruntowne szkolenie w Związku Sowieckim.

Łukasz Reszczyński, "Polska Zbrojna"

Bond kontra Smiersz

W książkach i filmach o Jamesie Bondzie wielokrotnie pojawia się nazwa "Smiersz". Autor powieści

Ian Fleming zrobił jednak zeń organizację wywiadowczą, a w rzeczywistości był to przecież

kontrwywiad wojskowy. Agent 007 zaczął swoją walkę z wrogami Wielkiej Brytanii w latach

pięćdziesiątych (premiera książki "Casino Royale" miała miejsce w 1953 roku), czyli w momencie, gdy

prawdziwa organizacja Smiersz już nie istniała. Decyzją Biura Politycznego WKP (b) z 4 maja 1946

roku została rozwiązana. Część formacji jako III Zarząd Główny włączono do Ministerstwa

Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR.

(Polska Zbrojna)

2011-03-16 (15:51)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: