wso-lab.pdf

WIELODOSTĘPNE SYSTEMY OPERACYJNE Î LABORATORIUM

Opracował zespł pod kierownictwem dr inż. Lecha Krusia

2. Podstawy użytkowania systemu

2.1. Konto użytkownika

Unix jest systemem wielodostępnym, w ktrym jednocześnie może pracować wielu użytkownikw.

Każdy użytkownik na swoje konto w systemie (ang. account ).

Konto zakłada administrator systemu.

Z kontem związane są uprawnienia do korzystania z zasobw systemu.

Dostęp do konta jest kontrolowany przez hasło (ang. password ).

Dwa podstawowe typy kont:

konto użytkownika (ang. user )

przydzielane przez administratora systemu każdemu, kto chce pracować w systemie;

użytkownik ma ograniczony zakres działań, ktre może wykonywać;

jest właścicielem swoich plikw i uruchomionych programw;

w systemie istnieje dowolnie wiele kont użytkownikw tworzonych w miarę napływu zgłoszeń;

konto uprzywilejowane (ang. superuser account , root account )

konto, ktrego właściciel ma dostęp do wszystkich działań, plikw i uruchomionych programw;

używane jest do prowadzenia prac administracyjnych;

często określane jest mianem konto super użytkownika lub konto administratora .

2.2. Otwieranie i zamykanie sesji

Przed rozpoczęciem pracy przez użytkownika administrator systemu musi mu założyć konto, czyli określić:

identyfikator użytkownika (ang. login id, login name, user name, account )

hasło (ang. password )

katalog domowy użytkownika (ang. home directory )

shell (ang. login shell ) lub inny program obsługujący sesję użytkownika

Dodatkowo administrator określa środowisko pracy użytkownika (na przykład sposb sygnalizowania przez Unix

gotowości przyjęcia kolejnego polecenia).

Otwieranie sesji (ang. logging in )

Pracę można rozpocząć, gdy na ekranie widać zgłoszenie gotowości przyjęcia użytkownika (ang. login prompt ):

Należy wtedy wpisać identyfikator

Następnie, gdy pojawi się pytanie o hasło , wpisać je (hasło nie pojawi się na ekranie)

Password :

Po poprawnym podaniu identyfikatora i hasła, system przedstawi się i pojawi się zgłoszenie gotowości shella

obsługującego sesję ( shell prompt ):

Można teraz wpisywać polecenia.

Symbol zgłoszenia gotowości shella określany jest podczas defniowania środowiska pracy użytkownika.

Zamykanie sesji (ang. logging out, logging off)

Polecenie zamknięcia sesji związane jest z shellem obsługującym sesję.

Może to być polecenie:

/home/user1 $ exit

(shell Korn'a)

lub

/home/user1 % logout

(shell C)

Przykładowa sesja

Generic-Sys (generic) [HP Release B.10.1]

password:

/home/janusz $ clear

/home/janusz $ date

Wed Feb 21 13:01:51 MET 1996

/home/janusz $ who

root

console

Feb 21

11:38

sikorski

tty0p1

Feb 21

11:41

/home/janusz $ exit

logout

Generic-Sys (generic) [HP Release B.10.1]

2.3. Zgłoszenie gotowości shella

Użytkownik pracuje pod nadzorem programu interpretatora poleceń, nazywanego shellem. Program ten jest

uruchamiany automatycznie w momencie rozpoczęcia sesji i pozostaje uruchomiony do momentu zakończenia

sesji.

Każdy shell posiada swj standard zgłoszenia

shell Bourn'a, shell Korn'a

shell C

Zgłoszenie może być inne dla zwykłego użytkownika i inne dla administratora

użytkownik (lub inne, właściwe dla shella)

administrator (w każdym shellu)

Użytkownik może dostosować zgłoszenie shella do swoich potrzeb i nadać mu inną postać

standard w shellu Korn'a

wybrane przez użytkownika, w zgłoszeniu widać katalog bieżący

/home/user1 $

2.4. Klawiatura

UNIX jest dostosowany do pracy z rżnymi terminalami - sposb działania terminala (i tym samym klawiatury)

określany jest za pomocą polecenia:

stty

Sprawdzenie obowiązującego przypisania klawiszy

podstawowe ustawienia

stty

stty -a

wszystkie ustawienia w HP-UX

wszystkie ustawienia w Sun OS

stty all

Przedefiniowywanie klawiatury

stty funkcja kombinacja-klawiszy

Przykład:

stty erase ^H

stty erase <Backspace>

Najczęściej przyjmowane przyporządkowanie klawiszy

Klawisz Nazwa Działanie

_________________________________________________________________________________________

Backspace

erase

usuń znak na lewo od kursora

Ctrl-\

quit

zakończ program, zachowaj obraz pamięci programu w pliku core

Ctrl-d

eof

zakończ sesję; zakończ wprowadzanie danych

Ctrl-s

stop

zatrzymaj wyświetlanie

Ctrl-q

stop

wznw wyświetlanie

2 .5. Postać wiersza polecenia w UNIXie

UNIX rozrżnia wielkie i małe litery w poleceniu

Oglna postać polecenia:

polecenie [ opcja ...] [ wyrażenie ] [ nazwa pliku ...]

polecenie i jego argumenty rozdzielane są odstępami (spacja lub tabulacja)

pierwsze słowo w wierszu jest nazwą polecenia

opcja - modyfikuje polecenie, zpiasywana jest za pomocą litery poprzedzonej znakiem -

wyrażenie - opisuje dodatkowe dane wymagane przez polecenie

nazwa pliku - gdy pomijana najczęściej oznacza ekran lub klawiaturę

Przykład poleceń:

$ date # wyświetla datę w postaci dzień i godzina (w DOSie potrzebne są dwa polecenia date i time )

$ ls -l /home

# wyświetla zawartość katalogu /home

(odpowiednik w DOSie - dir \users )

$ DATE

ksh: DATE: not found

(błędnie podane polecenie)

$ cp

Usage: cp [-f|i][-p] source_file target_file

(błędnie podane polecenie)

Polecenie z wieloma opcjami:

ls -l -a

ls -la

Kilka poleceń w jednym wierszu:

polecenie1; polecenie2; polecenie3; polecenie4

Przykład:

date; ls -l

Polecenie nie mieszczące się w jednym wierszu:

automatycznie zawijane i wyświetlane w następnym wierszu

polecenie można pisać w kilku wierszach posługując się symbolem \ :

część polecenia \

kontynuacja polecenia

Przykład :

ls -l \

/users/user1

2.6. Zmiana hasła

Polecenie zmiany hasła:

passwd

Przykład:

$passwd

Changing password for janusz

Old password:

New password:

Re-enter new password:

O czym należy pamiętać:

Minimalna długość hasła zależy od implementacji UNIX'a, zaleca się używanie dłuższych haseł.

Jedynie pierwszych 8 znakw hasła jest branych pod uwagę.

Program passwd może narzucać pewne specjalne wymagania, służące wzmocnieniu ochrony dostępu do systemu.

Hasło jest przechowywane w postaci zaszyfrowanej.

W wypadku zapomnienia hasła trzeba poprosić adminstratora o wpisanie nowego hasła.

Komunikaty wyświetlane podczas zmiany hasła (zależą od wersji Unix'a):

Sorry .

Wprowadzono niepoprawne hasło.

Password is too short

Za krtkie hasło (w HP-UX - musi mieć co najmniej 6

znakw).

Please use a longer password

Za krtkie hasło (Sun OS).

Password must contain at least two

alphabetic characters and at least one

numeric or special character.

Wymagania na hasło w HP-UX.

Password unchanged

Zrezygnowano ze zmiany hasła naciskając CTRL+C (Sun

OS).

2.7. Środowisko pracy

Identyfikacja sprzętu i systemu operacyjnego

uname -a

Przykłady:

HP-UX unix B.10.01 B 9000/806 87564422 16-user licence

SunOS ibs 4.1.4 2 sun4m

Identyfikacja katalogu osobistego i shella obsługującego sesję

grep nazwa_użytkownika /etc/passwd

finger nazwa_użytkownika

Przykład:

$ grep janusz /etc/passwd

janusz:VCyulbFzRySlh:4001:101:Janusz Nowak, tel.156:/users/janusz:/bin/ksh

2.8. Tradycyjny podręcznik UNIXa

Składa się z 8 części zawierających:

Section 1

User commands (Polecenia użytkownika)

Section 2

System calls (Funkcje systemowe języka C)

Section 3

Library functions (Podprogramy biblioteczne języka C)

Section 4, 5, 7

File Formats (Formaty plikw),

Miscellaneous Facilities (Rżne )

Device drivers ( Programy obsługi urządzeń),

Section 8 (lub 1m)

System administration commands (Polecenia dla administratora systemu)

W obrębie każdej części polecenia są umieszczane alfabetycznie.

W dokumentacji odwołanie do polecenia jest podawane w postaci:

polecenie (n)

gdzie polecenie jest nazwą polecenia, zaś n jest numerem części podręcznika. Zatem date(1) oznacza odwołanie się do

polecenia date w części pierwszej podręcznika.

Układ strony w podręczniku

Strona ma układ standardowy. Nie każdy element musi występować w opisie danego polecenia.

W tabeli przedstawiono najczęściej używane elementy opisu.

NAME

Nazwa

Nazwa polecenia z krtkim opisem

SYNOPSIS

Składnia

Składnia polecenia. Elementy wyrżnione drukiem pogrubionym należy wpisać

tak, jak podano w opisie.

Opcje lub argumenty w nawiasach [] są opcjonalne.

Pominięcie nawiasu przy argumencie oznacza, że jest on obowiązkowy.

Symbol ... oznacza, że poprzedni argument może być powtrzony.

DESCRIPTION

Opis

Dokładny opis działania polecenia.

EXAMPLES

Przykłady

Tylko przy bardziej złożonych poleceniach.

FILES

Pliki

Wykaz plikw, ktrych używa polecenie.

DIAGNOSTICS

Diagnostyka

Opis komunikatw o błędach, mogących się pojawić po wydaniu polecenia.

WARNINGS

Ostrzeżenia

Opis warunkw, mogących spowodować błędne działanie.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: