Aby rozpoczšć lekturę, kliknij na taki przycisk który da ci pełny dostęp do spisu treci ksišżki. Jeli chcesz połšczyć się z Portem Wydawniczym LITERATURA.NET.PL kliknij na logo poniżej. , MARIA SZYSZKOWSKA stwarzanie siebie Copyright by Maria Szyszkowska WYDAWNICTWO TOWER PRESS GDAŃSK 2001 2 Od autora Niezgoda na rezygnację z własnego ja, niezgoda na to, by poddawać się rzeczywistoci, zamiast jš przetwarzać to myl przewodnia tej ksišżki. Zawiera ona rozważania z dziedziny, którš kiedy nazwałam, powołujšc do życia, filozofiš codziennoci. Z filozofii powinno się czerpać wartoci, które nadajš naszemu istnieniu wyższy wymiar i pomagajš tworzyć samego siebie zgodnie z indywidualnymi właciwociami. Szerzšce się obecnie postawy konformistyczne i oportunistyczne wymagajš przeciwwagi; podkrelenia wartoci, którš jest wewnętrzna prawda jednostki. Ona włanie powinna nadawać sens naszemu istnieniu i stanowić dla nas oparcie. 3 Niepokój Często towarzyszy nam stan niepokoju wewnętrznego, który nie zawsze ma ródło w zewnętrznych okolicznociach. Pragnęlibymy się go pozbyć. Staramy się przynajmniej ten stan tłumić. Udajemy przed sobš, że nie dosięga nas niepokój. Udajemy, że wszystko w naszym życiu przebiega prawidłowo. Wolimy nie zagłębiać się we własne ja. Niepokój przejawia się wielorako. Napięcie w czasie spotkania z kim, kogo się ceni, wynikajšce z niepewnoci, czy zyskamy aprobatę, bšd też, niepokój wynikajšcy z braku zaufania we własne siły, czy z chęci rozpoczęcia życia na nowo, z dala od dotychczasowych uwikłań. Z rozmaitymi postaciami niepokoju mamy do czynienia na co dzień. Jako przykłady zdarzajšce się od czasu do czasu każdemu, można wymienić sny czy stan zwišzany z koniecznociš przeprowadzenia jakiej rozmowy, od której zależš nasze istotne sprawy. Uczucie niepokoju przejawia się w rozmaitych poziomach życia wewnętrznego. Bywa elementem przyspieszajšcym nasze działania, o ile potrafimy przetworzyć go w sobie. Niepokój o los wiata czy zaniepokojenie wiadomociš własnych ograniczeń prowadzš zazwyczaj do rozwoju wewnętrznego. Inny charakter ma niepokój dotyczšcy sfery życia materialnego czy utraty pozycji w hierarchii społecznej. Dręczš nas niepokoje, których można się pozbyć. Dajš się one wyrazić słowami: co pomylš o mnie otaczajšcy ludzie? Ten typ niepokoju prowokuje, by nie wyłamywać się z obowišzujšcych w danym otoczeniu poglšdów i sposobów istnienia. Presja obyczajowa wywołuje nieraz dokuczliwe poczucie winy oraz niepokoju. Niejeden rezygnuje z wyborów, których pragnšłby dokonać, ażeby tylko zadowolić swoje otoczenie. Niepokoimy się również, gdy jestemy zadowoleni z życia. Bywa, że ten radosny czas zostaje zaciemniony przez niepokój utraty tego, co czyni nas szczęliwymi. Każdy przeżywa swój własny rodzaj niepokoju. Wišże się on z poczuciem odpowiedzialnoci wobec siebie i innych ludzi. Najbardziej dręczy mnie niepokój w chwilach szczęcia, bo czuję ich ulotnoć, z którš się nie godzę. Musimy wcišż dokonywać wyborów. Stajemy wobec rozmaitych możliwoci i opowiadajšc się za jednym z rozwišzań, powinnimy tworzyć zarazem wzór postępowania. Powinnimy zastanawiać się, czy postępujemy zgodnie z wewnętrznym nakazem słusznoci i czy chcielibymy, ażeby wszyscy w podobnej sytuacji tak postępowali, jak zadecydowalimy? W tym niepokoju zawiera się poczucie osamotnienia, bo sš wybory, w których nikt nie może nam pomóc. Twórców dręczy niepokój, czy to, co powołujš do istnienia ujrzy wiatło dzienne, a następnie zostanie docenione. Ma on obiektywne uzasadnienie, bowiem historia dziejów kultury zna wiele wypadków doceniania dopiero po mierci, a krytyki wobec żywych sš i były na ogół nietolerancyjne. Na przykład, Brzozowski nie uznawał pisarstwa Weyssenhoffa, ten ostatni Wyspiańskiego, Jorge Luis Borges i Gombrowicz wzajemnie się nie znosili. mierć uwalnia od niepokoju. Odnosi się to nie tylko do twórców. W czasie Wigilii zwyklimy zostawiać, zgodnie z naszš tradycjš, miejsce przy stole dla Nieznajomego. Ta postawa otwartoci i życzliwoci wobec tego, kto może nadejć w tym niezwykłym dniu, nie ma jednakże głębiej ugruntowanej podstawy. Nasz charakter narodowy na co dzień przejawia się, niestety, w niechęci do uznawania wartoci i talentów współrodaków, którzy często muszš poszukiwać uznania u obcych po to, by dostrzeżono ich 4 w ojczynie. Wywołuje to wzmożony stan niepokoju twórców. Można by wymienić wiele nazwisk piewaków operowych, tancerzy, uczonych, pisarzy i przedstawicieli innych rodzajów twórczoci, którzy nie mogli znaleć aprobaty u swoich. Jestemy wiadomi wielu niepokojšcych zjawisk, leżšcych w sferze zewnętrznej, które, zdawałoby się, można by usunšć z naszej planety, zwłaszcza że niemal wszyscy sš im przeciwni. A jednak uparcie towarzyszš ludzkoci. Tak jest z obojętnociš, a nawet okrucieństwem wobec ludzi sędziwych. Zagadnienie to dotyczy ukrytego niepokoju każdego z nas. Warto wzmóc ten niepokój na tyle, aby wzmógł działania. Tylko poprzez niepokój i pobudzone przez niego wyobrażenie naszego losu w przyszłoci możemy doprowadzić do zmiany w podejciu do starszego pokolenia. Tkwiš w nas pewne obyczaje praojców, jakkolwiek w uszlachetnionej postaci. Nieczynienie im zadoć rodzi poczucie winy i głęboki niepokój. Wracam często mylš do przykładu uznanego za drażliwy. W 1972 roku samolot lecšcy nad Andami uległ katastrofie. Kilkunastu pasażerów ocalało. Utrzymywali się przy życiu tylko dzięki temu, że zjadali ciała martwych towarzyszy podróży. Żyjš oni obecnie pod brzemieniem tego zdarzenia. Nie odzyskali wewnętrznego spokoju. Sprawa stała się głona. Nakręcony został film fabularny o tamtych dniach w Andach. Opinia publiczna wywiera cinienie, które niepokojem odbija się na ich psychice i kolejach życia. A czyż my bywa nie zjadamy się często nawzajem? Niepokój ma stałe ródło w nieszczeroci, w braku zgodnoci między tym, co czynimy a tym, czego pragnie nasza natura. Musimy wszak nieustannie przystosowywać się do otoczenia, a w tym do obyczajów. W rezultacie traktujemy innych jako negatyw siebie samego; przypisujemy im, na przykład, te motywy czy popędy, które tłumimy w sobie (właciwa nam jest tendencja do nadawania bardziej wzniosłych pobudek swym działaniom niż te faktyczne). Być może ta projekcja zmniejsza wewnętrzny niepokój i pozwala na zwiększone poczucie własnej wartoci? Drażni mnie nagminnoć tej postawy. Najgłębszym dręczšcym mnie niepokojem jest lęk przed osamotnieniem. Również tym fizycznym; nie umiałabym mieszkać sama. Wydaje mi się, że pensjonat taki z powieci Agaty Christie zapewnia harmonijne powišzanie wspólnoty z innymi i daje poczucie koniecznego dystansu. W Polsce odnalazłam taki pensjonat (i przeżyłam w nim oczekiwany nastrój) w Nałęczowie, w Ewelinie. 5 Osamotnienie Cierpienie zrodzone przez osamotnienie dotyczy każdego. Nie tylko opuszczonych przez dzieci sędziwych rodziców, ale również osoby kilkunastoletnie. Trudno się uporać z takim stanem psychicznym, zwłaszcza wtedy, gdy wywołuje go mierć kogo bliskiego. Również i ci, którzy bywajš otoczeni przez innych i zaangażowani w działania dla celów wspólnych, ogólnych, odczuwajš niejednokrotnie osamotnienie. Ma ono rozmaite ródła. Można czuć osamotnienie, gdy odbiega się w swoich poglšdach od tego, co wokół uchodzi za słuszne i prawdziwe. Ukrywamy wtedy poglšdy własne, by nie narazić się na miesznoć, czy brak aprobaty. Osamotnionymi sš często ludzie o wysoko rozbudowanej wrażliwoci i uczuciowoci. Łatwo ich zranić. Nie spełnione oczekiwania w sferze relacji z innymi ludmi rodzš dotkliwe poczucie obcoci. Włanie osamotnionym czuje się często ten, kto wyczulony jest na obłudę i na fałsz w odnoszeniu się człowieka do człowieka. Odczuwajšc nieszczere pozy otoczenia, dostrzegajšc maski wkładane przez innych dla ukrycia własnego ja wzmaga się osamotnienie po stronie osób otwartych, szczerych i bezbronnych. Również brak wzorów do naladowania może rodzić stan osamotnienia, jeli szukamy w swoim życiu drogi innej, niż ta powszechnie wybierana. Osamotnienie wišże się też z przeżywaniem czyjej niewdzięcznoci, zwłaszcza jeli powięcajšc się dla kogo uzyskujemy taki rezultat. Agresja, zawić, niechęć to też powody osamotnienia, majšce ródło w nieprzychylnym stosunku do nas innych ludzi. W dodatku czyja do nas niechęć bywa często niezawiniona; zaczyna się nieraz wczeniej, aniżeli nasze jakiekolwiek czyny, które mogłyby sprowokować takie skutki. Osamotnienie odczuwa się też w kręgu rodzinnym. Ale ten rodzaj osamotnienia często spycha się w zakamarki wiadomoci, ponieważ od najwczeniejszych lat zaszczepia się nam kult życia rodzinnego. A więc osamotnienie może mieć ródło w rozbieżnoci między stanem, który faktycznie nam doskwiera a stanem wyobrażonym i oczekiwanym. Do osamotnienia doprowadza nas nieraz otoczenie swojš nadmiernš gadatliwociš. Niewielu ludzi umie słuchać innych, natomiast chętnie obdarza napotkanych opisem własnych problemów i nieszczęć. W rezultacie, współczujšc zwierzajšcym się nam, czujemy się jeszcze bardziej osamotnieni w swoich kłopotach i osłabieni współcierpieniem. Odczuwam, wyznaję, osamotnienie w zwišzku z niepewnociš, która rodzi się u mnie w zetknięciu z niektórymi osobami, które darzę szczerš sympatiš. Otóż często nie wiem, czy wypowiadane słowa i zapewnienia zwiastujš deklarowane działania. Oczywicie, jest jeszcze gorzej, gdy nie jest się pewnym zgodnoci słów i myli. Osoby wewnętrznie zakłamane odsuwam z kręgu bliskich mi ludzi. Bezwzględnš zg...
nozoko