PRAWO PODATKOWE
Prof. Dr hab. J. Glumińska- Pawlic
Pierwsza definicja legalna podatku w Polsce pojawiła się wraz z ordynacją podatkową w 1997 wcześniej korzystano z teorii i doktryny prawa podatkowego. Legalna definicja podatku znajduje się w art. 6 ordynacji podatkowej
PODATKIEM jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe, bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej.
Świadczenie publicznoprawne - stosunek podatkowy jest zbudowany na konstrukcji stosunku administracyjnoprawnego. Mamy podmiot uprawniony (może żądać) i zobowiązany (musi spełnić) są to świadczenia na rzecz podmiotów publicznoprawnych- Państwa reprezentowanego przez Skarb Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego (dochody podatkowe własne posiada tylko gmina)
Świadczenie nieodpłatne - nieekwiwalentne, oznacza, że podatnik w zamian za zapłacony podatek nie ma roszczenia o świadczenie wzajemne do podmiotu publicznoprawnego.
Świadczenie przymusowe - jeżeli podatnik sam nie reguluje zapłaty podatku państwo może zastosować przymus celem realizacji tego obowiązku.
Świadczenie bezzwrotne - raz zapłacony podatek nie wraca już do podatnika w tej samej postaci. odstępstwem jest nadpłata (omyłka , zmiana przepisów , wyroku sądu) i zwrot podatku. Podatek dochodowy od osób fizycznych pobiera się zaliczki większe od należności stąd różnica jest do zwrotu.
Stosowanie przymusu państwowego – instytucje z ordynacji podatkowej.
· Hipoteka przymusowa na nieruchomości stanowiącej własność lub współwłasność podatnika
Art. 34. § 1. Skarbowi Państwa i jednostce samorządu terytorialnego przysługuje hipoteka na wszystkich nieruchomościach podatnika, płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osób trzecich z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w sposób przewidziany w art. 21 § 1 pkt 2, a także z tytułu zaległości podatkowych w podatkach stanowiących ich dochód oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości, zwana dalej "hipoteką przymusową".
§ 2. W zakresie zobowiązań podatkowych stanowiących dochód jednostki samorządu terytorialnego pobieranych przez urzędy skarbowe wniosek o wpis hipoteki przymusowej do sądu składa właściwy naczelnik urzędu skarbowego.
§ 3. Przedmiotem hipoteki przymusowej może być:
1) część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział podatnika;
2) nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej podatnika i jego małżonka;
3) (57) nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej wspólników spółki cywilnej lub część ułamkowa nieruchomości stanowiąca udział wspólników spółki cywilnej - z tytułu zaległości podatkowych spółki.
§ 4. Przedmiotem hipoteki przymusowej jest również:
1) użytkowanie wieczyste;
2) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego;
3) spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego;
4) prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej;
5) wierzytelność zabezpieczona hipoteką.
§ 5. Do hipotek określonych w § 3 i 4 stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące hipoteki na nieruchomości.
§ 6. Przepisy § 2-5 stosuje się odpowiednio do należności przypadających od płatnika, inkasenta, następcy prawnego lub osób trzecich.
· Zastaw skarbowy na rzeczach ruchomych i prawach majątkowych
Art. 41. § 1. Skarbowi Państwa i jednostkom samorządu terytorialnego z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w sposób przewidziany w art. 21 § 1 pkt 2, a także z tytułu zaległości podatkowych stanowiących ich dochód oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości przysługuje zastaw skarbowy na wszystkich będących własnością podatnika oraz stanowiących współwłasność łączną podatnika i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych, jeżeli wartość poszczególnych rzeczy lub praw wynosi w dniu ustanowienia zastawu co najmniej 10.000 zł (59), z zastrzeżeniem § 2.
§ 2. Zastawem skarbowym nie mogą być obciążone rzeczy lub prawa majątkowe niepodlegające egzekucji oraz mogące być przedmiotem hipoteki.
§ 3. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do należności przypadających od płatników lub inkasentów, następców prawnych oraz osób trzecich odpowiadających za zaległości podatkowe.
· Ustanowienie zabezpieczenia na majątku podatnika nawet przed terminem płatności jeśli zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie nie zostanie wykonane.
Art. 33. § 1. (49) Zobowiązanie podatkowe przed terminem płatności może być zabezpieczone na majątku podatnika, a w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim także na majątku wspólnym, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane, a w szczególności, gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję. W przypadku zabezpieczenia na majątku wspólnym małżonków przepis art. 29 § 2 stosuje się odpowiednio.
§ 2. Zabezpieczenia w okolicznościach wymienionych w § 1 można dokonać również w toku postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, przed wydaniem decyzji:
1) ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego;
2) określającej wysokość zobowiązania podatkowego;
3) określającej wysokość zwrotu podatku.
§ 3. W przypadku, o którym mowa w § 2 pkt 2, zabezpieczeniu, z zastrzeżeniem art. 54 § 1 pkt 1, podlega również kwota odsetek za zwłokę należnych od zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu.
§ 4. W przypadku, o którym mowa w § 2, organ podatkowy na podstawie posiadanych danych co do wysokości podstawy opodatkowania określa w decyzji o zabezpieczeniu:
1) przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego, jeżeli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji, o której mowa w § 2 pkt 1;
2) przybliżoną kwotę zobowiązania podatkowego oraz kwotę odsetek za zwłokę należnych od tego zobowiązania na dzień wydania decyzji o zabezpieczeniu, jeżeli zabezpieczenie następuje przed wydaniem decyzji, o której mowa w § 2 pkt 2.
§ 5. (50) Zabezpieczenie następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji albo w formie określonej w art. 33d. W razie złożenia wniosku o zabezpieczenie w formie określonej w art. 33d zabezpieczenie w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w zakresie objętym tym wnioskiem, może nastąpić po wydaniu postanowienia odmawiającego przyjęcia zabezpieczenia.
Z metod łagodnej perswazji można przeprowadzić egzekucję administracyjną na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Mówi nam o tym art. 33 (blokada środków na rachunku podatkowym)
Art. 33. Podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być:
1) wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku;
2) odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej;
3) określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z orzeczenia, o którym mowa w art. 3 i 4;
4) błąd co do osoby zobowiązanego;
5) niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym;
6) niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego;
7) brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, o którym mowa w art. 15 § 1;
8) zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego;
9) prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny;
10) niespełnienie wymogów określonych w art. 27.
Należności publicznoprawne oprócz podatku to również cła i opłaty. Opłaty posiadają cechę ekwiwalentności, różny charakter.
Należności celne mają mniejsze znaczenie ze względu na przystąpienie do Unii. Zabrania się stosowania należności o charakterze ekwiwalentnym i o charakterze ceł.(to są straty dla budżetu) Należności celne stosowane są nadal do państw spoza Unii.
Podatki dzieli się na podatki państwowe i podatki gminne. Podział ma charakter ogólny – norma prawa podatkowego tak powinna być skonstruowana by krąg adresatów był jak najszerszy.
I. Przepisy Konstytucji
Ustawodawca dwa razy odnosi się do podatku
Art. 84.
Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie
Warto podkreślić, że z art. 84
wynikają trzy zasady podatkowe:
a) zasada powszechności opodatkowania- opodatkowanie dotyczy ogółu obywateli oraz podmiotów, które przez obywateli zostają utworzone, bez względu na osobowość prawną;
b) zasada równości
c) zasada ustawowej regulacji- nie wolno wprowadzać tych obciążeń w innym trybie niż ustawowy.
Art. 217.
Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.
Oznacza to, że podatek – jako podstawowe źródło dochodów publicznych – winien być uregulowany w ustawie. Podobnie w drodze ustawowej należy uregulować zasady udzielania ulg, zwolnień, a także ewentualne zwyżki podatkowe.
Ustawowa regulacja prawa podatkowego
Ustawa powinna zawierać podmiot, przedmiot, stawkę zasady stosowania zwolnień podmiotowych, zasady stosowania ulg podatkowych. Brak sformułowanych zasad kiedy należy stosować ulgi. Przepisy Unii zabraniają stosowania ulg.
Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych- ordynacja podatkowa
Art. 67a. § 1. Organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może:
1) odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty;
2) odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki określone w decyzji, o której mowa w art. 53a;
3) umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną.
§ 2. Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.
Nieostre kryterium w przyznaniu ulg – ważny interes publiczny, ważny interes podatnika.
Unia Europejska wskazuje 4 sektory szczególnie wrażliwe w ramach, których ulg stosować w ogóle nie wolno
o Górnictwo
o Hutnictwo
o Transport
o Rybołówstwo
Wymagają one ratyfikacji ze strony Komisji Europejskiej.
Dla przedsiębiorców pomocy publicznej okres przedawnienia wynosi 10 lat. Komisja Europejska wydaje decyzje dotyczącą ustalenia wysokości pomocy publicznej, z której korzystali przedsiębiorcy przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. Decyzje te są zawsze indeksowane i uwzględniają odsetki za zwłokę. Taka decyzja została wydana np. dla Huty Częstochowa.
Dotyczące funkcjonowania organów podatkowych
Organy podatkowe- katalog otwarty
Art. 13. § 1. Organem podatkowym, stosownie do swojej właściwości, jest:
1)...
szeroki0