ciekawostki fizyczne.txt

    Największš objętociowo gwiazdš, jakš znamy, jest VY Canis Majoris
    (z gwiazdozbioru Wielkiego Psa), oddalona od Ziemi o 4900 lat wietlnych. Ma ona rednicę 2000 razy większš niż Słońce.
    Pierwszš planetš poza Układem Słonecznym, odkrytš przez bezporedniš obserwację, jest Fomalhaut b w gwiazdozbiorze Ryby Południowej. Jej odległoć od Ziemi to 25 lat wietlnych.
    Liczba gwiazd w naszej galaktyce  Drodze Mlecznej wynosi 200-400 miliardów. Liczbę galaktyk w całym Wszechwiecie szacuje się na minimum 100 miliardów.
    Na dzi liczbę wszystkich księżyców w Układzie Słonecznym szacuje się na 168. Tylko Merkury i Wenus nie majš żadnych księżyców, a rekordzista  Jowisz ma ich aż 63. Co ciekawe, największy z księżyców Saturna  Tytan jest większy od planety Merkury.
    Podczas reakcji syntezy jšdrowej zachodzšcej na Słońcu, w każdej sekundzie 5 milionów ton materii zamienianych jest na energię fotonów.
    Huragany wiejšce na Neptunie sš rekordowo gwałtowne. Wiatr potrafi tam wiać z prędkociš 2000 km/godz.
    Wszystkie 8 planet Układu Słonecznego stanowi mniej niż 1% masy Słońca. Największa planeta  Jowisz jest tak duża, że zmieciłaby w sobie pozostałe 7 planet wraz z ich księżycami.
    Na Marsie znajduje się wygasły wulkan o nazwie Olympus Mons, który jest najwyższym wzniesieniem Układu Słonecznego. Mierzy on około 27 000 metrów wysokoci, czyli jest około 3 razy wyższy od Mt. Everestu. Zdjęcie Olympus Mons.
    Pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza znajduje się pas planetoid. Jest ich tam dziesištki tysięcy. Przypuszcza się, że w wyniku silnej grawitacji Jowisza nie powstała z tego pasa jedna planeta. Największš z tych planetoid jest Ceres o rednicy 947 km.
    Tytan  księżyc Saturna to jedyny księżyc Układu Słonecznego posiadajšcy gęstš atmosferę.
    Cztery największe księżyce Jowisza, tzw. księżyce galileuszowe to Io, Europa, Ganimedes i Kalisto. Najbliżej Jowisza znajdujš się Io i Europa i w nich przypadku najbardziej zaznacza się działanie sił pływowych Jowisza. Siły te zgniatajš i rozcišgajš te księżyce. Wzrost temperatury ich wnętrza na Io objawia się intensywnš działalnociš wulkanicznš, a na Europie, pod skorupš lodu, przypuszczalnie znajduje się woda.
    Pluton (dawniej uważany za planetę) jest przez większoć czasu najbardziej oddalony od Słońca. Jego główny księżyc nazywa się Charon i ma tylko 2 razy mniejszš od Plutona rednicę.
    Bardzo blisko naszej galaktyki położona jest galaktyka o nazwie Wielki Obłok Magellana. Dzieli jš od nas odległoć tylko 179 000 lat wietlnych. Trochę dalej znajduje się Mały Obłok Magellana: 210 000 lat wietlnych. Znacznie dalej (2,3 mln lat wtl.) położona jest bliniaczo podobna do naszej Galaktyka Andromedy M31 Zdjęcie M31, a także Galaktyka Trójkšta M33 (2,9 mln lat wietlnych).
    rednica naszej galaktyki  Drogi Mlecznej wynosi 100 000 lat wietlnych. Słońce położone jest ok. 26 000 lat wietlnych od jej rodka.
    Gwiazdš położonš najbliżej Słońca jest Proksima Centauri. Jej odległoć od Słońca wynosi tylko 4,24 roku wietlnego.
    Nasza galaktyka  Droga Mleczna wraz z 35 innymi (w tym z galaktykš Andromedy M31, Trójkšta M33, Wielkim i Małym Obłokiem Magellana i galaktykš Carina) tworzy skupisko galaktyk - gromadę o nazwie Układ Lokalny.
    Słońce wykonuje pełny obrót wokół rodka naszej galaktyki w cišgu 225 mln lat.
    Na pełne okršżenie swej orbity planeta Wenus potrzebuje 225 ziemskich dni. Pełen obrót wokół własnej osi wykonuje w przecišgu 243 ziemskich dni. A więc wenusjański dzień jest dłuższy niż wenusjański rok.
    Jeden z księżyców Jowisza  Ganimedes jest większy od planety Merkury. Zdjęcie Ganimedesa Z kolei inny księżyc Jowisza  Io jest jedynym w Układzie Słonecznym miejscem poza Ziemiš, gdzie znajdujš się czynne wulkany. Ma ich on około 300. Zdjęcie Io.
    Najdalsze galaktyki, jakie potrafimy na dzień dzisiejszy dostrzec sš oddalone od Ziemi o 13 miliardów lat wietlnych.
    Betelgeza  gwiazda typu czerwony nadolbrzym, znajdujšca się w gwiazdozbiorze Oriona, 427 lat wietlnych od nas, jest jednš z większych objętociowo gwiazd, jakie znamy. Jej rednica jest do 630 razy większa niż rednica Słońca, więc gdyby znajdowała się ona w położeniu naszej gwiazdy, jej powierzchnia znajdowałaby się daleko za orbitš Marsa.
    Największym księżycem w całym Układzie Słonecznym jest jowiszowy Ganimedes.
    Astronomowie znaleli gwiazdę bliniaczo podobnš do Słońca. Znajduje się ona w gwiazdozbiorze Skorpiona 45,7 lat wietlnych od nas. Nazywa się ona 18 Scorpii i ma bardzo podobne do naszej: wiek, temperaturę powierzchni i prędkoć obrotu wokół własnej osi.
    W rodku Słońca panuje temperatura 16 mln stopni Celsjusza, a na jego powierzchni  tylko 5500 oC.
    Słońce ma rednicę 109 razy większš niż Ziemia, więc zmieciłoby się w nim ponad milion takich planet jak nasza.
    Istniejš 4 podstawowe typy galaktyk: spiralne, spiralne z poprzeczkš, eliptyczne i nieregularne. Nasza galaktyka  Droga Mleczna jest galaktykš spiralnš z poprzeczkš.
    Na Księżycu znajduje się największy krater uderzeniowy w Układzie Słonecznym. Jest to krater Aitkena (Basen Biegun Południowy) i ma on rednicę około 2500 kilometrów.
    Jest już pewne, że w centrum naszej galaktyki  Drogi Mlecznej znajduje się supermasywna czarna dziura o masie 4 milionów Słońc.
    Słońce zawiera około 2% pierwiastków ciężkich, co jest dowodem na to, że jest to gwiazda drugiej albo trzeciej generacji. Znaczy to tyle, że Słońce nie powstało z pierwotnej materii powstałej po Wielkim Wybuchu, ale z materii pochodzšcej z innej, wczeniej żyjšcej gwiazdy.
    Z prawa Hubblea wynika, że im dalej od nas znajduje się galaktyka, z tym większš prędkociš się od nas oddala. Najodleglejszymi obiektami, jakie znamy sš kwazary i najdalsze z nich oddalajš się od nas z zawrotnš szybkociš 37% prędkoci wiatła.
    W 1912 roku amerykański astronom-kobieta Henriette Swan Leavitt odkryła gwiazdy, których cykl zmian jasnoci zależał od ich jasnoci absolutnej. Te gwiazdy to cefeidy i dzięki tej odkrytej zależnoci posłużyły do odkrycia odległoci od nas innych galaktyk zawierajšcych cefeidy.
    rednia odległoć między Ziemiš a Księżycem wynosi 384 000 km. Czyli wiatło pokonuje jš w nieco ponad sekundę.
    Promień Układu Lokalnego  gromady galaktyk, do której należy i nasza  Droga Mleczna wynosi około 5 milionów lat wietlnych.
    Okazuje się, że gromady galaktyk nie sš rozmieszczone we Wszechwiecie jednorodnie, ale tworzš ciany opasajšce prawie puste bšble o rednicy 300 mln lat wietlnych. Materia we Wszechwiecie ma więc makrostrukturę piany.