CYTOLOGIA - CÓŻ TO ZA POTWÓR???

Ponieważ pojawił się problem odnośnie tego badania, co, gdzie, kiedy i jak? Postanowiłam przybliżyć Wam nieco na temat tego, jakże powszechnego, badania. Wśród badań diagnostycznych, badanie cytologiczne szyjki macicy według Papanicolau pojawiło się w latach czterdziestych XX wieku.

Celem badania cytologicznego rozmazów z części pochwowej szyjki macicy jest ocena czy złuszczające się komórki są prawidłowe czy patologiczne. W rozmazach obok komórek nabłonkowych pochodzących z tarczy i kanału szyjki macicy, a niekiedy nawet z jamy macicy występują też z reguły komórki nienabłonkowe (np. krwinki czerwone, limfocyty czy komórki zapalne). To właśnie te komórki, a także komórki martwicze i resztki cytoplazmy określane jako tło rozmazów, dostarczają informacji co do odpowiedzi tkanki pacjentki na toczący się proces patologiczny. Ocena tła ma znaczenie pomocnicze i pozwala na uściślenie rozpoznania cytologicznego i tak np. obecność komórek nieprawidłowych (atypowych) na tzw. "czystym" tle świadczy najczęściej o procesach przedinwazyjnych (wczesnych), natomiast tzw. "brudne" tło może przemawiać za bardziej zaawansowanym okresem choroby. Badanie cytologiczne szyjki macicy jest znakomitym badaniem profilaktycznym, pozwala bowiem, zakładając duże doświadczenie cytologa na wykrycie w rozmazie komórek nowotworowych pochodzących z szyjki, a niejednokrotnie i z jamy macicy już w bardzo wczesnym stadium. Wartość tej metody zależy od umiejętności oceny i interpretacji zmian morfologicznych oraz prawidłowej klasyfikacji zmian, która jest cenną informacją dla lekarza prowadzącego o dalszym kierunku leczenia oraz terminie następnego badania.

Każda kobieta powinna raz w roku wykonać to badanie. Trwa ono krótko i jest bezbolesne.

Wyniki interpretujemy w następujący sposób:

·         Grupa I - w rozmazie stwierdza się prawidłowe komórki powierzchownych warstw nabłonka wielowarstwowego płaskiego tarczy szyjki macicy, komórki gruczołowe z kanału szyjki oraz pojedyncze komórki zapalne

·         Grupa II - w rozmazie obok komórek stwierdzanych w grupie I-szej widać liczne komórki zapalne, komórki nabłonkowe wykazujące zmiany zwyrodnieniowe oraz komórki pochodzące z procesów regeneracyjnych. Grupa ta obejmuje bardzo szerokie spektrum zmian i dlatego winno się określić charakter zmiany na podstawie stwierdzonego obrazu morfologicznego, np.: zapalenie czy proces regeneracyjny (reparacyjny). W przypadku zapalenia wprawny cytolog potrafi określić czynnik wywołujący zapalenie. W większości takich przypadków należy zaproponować badanie kontrolne po przeprowadzeniu leczenia przeciwzapalnego. W grupie II-giej nie stwierdza się komórek dysplastycznych czy nowotworowych. Grupa II-ga bardzo często występuje u pacjentek z nadżerką

·         Grupa III - W rozmazie widać komórki z cechami dysplazji. Ponieważ określenie to obejmuje szerokie spektrum zmian, a ponadto w zależności od ich nasilenia i wieku pacjentki postępowanie lecznicze jest zróżnicowane, cytolog powinien każdorazowo określić jakiemu nasileniu dysplazji odpowiada stwierdzony obraz cytologiczny - małemu, średniemu czy dużemu. Jest to istotne między innymi dlatego, że zmiany o charakterze dysplazji małego stopnia są niekiedy wynikiem silnego odczynu zapalnego i mogą się cofnąć bez śladu po leczeniu przeciwzapalnym. Dalsze postępowanie diagnostyczne (np. pobranie wycinków z szyjki macicy) i lecznicze (np. elektrokonizacja szyjki) wdraża się wówczas, gdy zmiany utrzymują się przez kilka miesięcy mimo zastosowanego leczenia

·         Grupa IV - w rozmazie stwierdza się komórki o cechach raka płaskonabłonkowego przedinwazyjnego

·         Grupa V - w rozmazie stwierdza się komórki nowotworowe odpowiadające rakowi płaskonabłonkowemu naciekającemu szyjki macicy lub innemu nowotworowi złośliwemu szyjki lub trzonu macicy

Czyli w skrócie:
  I - brak jakichkolwiek niekorzystnych zmian w nabłonku
  II - zmiany mogące świadczyć o stanie zapalnym
  III - obecność komórek, które jeszcze nie są rakowe, ale mogą się w takie przekształcić
  IV - widoczne pojedyncze komórki nowotworowe
  V - występowanie licznych komórek nowotworowych

Bardziej dokładną klasyfikacją jest skala Bethesda.
Przy podawaniu wyniku cytologicznego system Bethesda zaleca: określenie czy rozmaz zawiera odpowiedni materiał do oceny (świadczy o tym ilość materiału oraz obecność komórek z kanału szyjki macicy, gdzie najczęściej podstępnie rozwija się 70% raków szyjki macicy), ogólne stwierdzenie czy obraz cytologiczny jest prawidłowy czy nie oraz dokładny opis stwierdzanych zmian zgodnie z obowiązującą terminologią (określenie rodzaju zakażenia, zmian reparacyjnych, obecności nieprawidłowych komórek nabłonkowych, komórek innych nowotworów oraz ocenę stanu hormonalnego pacjentki).

Idealne badanie cytologiczne powinno być poprzedzone dokładnym wywiadem lekarskim zebranym przez ginekologa. Lekarz powinien zapytać o wiek, datę ostatniej miesiączki, regularność i długość krwawień menstruacyjnych, przebyte choroby, istniejące objawy, przebyte ciąże i porody, stosowane leki oraz powinien zebrać dokładny wywiad rodzinny (szczególnie w kierunku chorób nowotworowych). Wszystkie te informacje powinny zostać przesłane do cytologa. Materiału cytologicznego nie powinno się pobierać od kobiet dość obficie krwawiących, a pacjentka w ciągu 48 godzin poprzedzających pobranie materiału powinna zaniechać współżycia oraz nie wykonywać irygacji pochwy. W przypadku stosowania preparatów dopochwowych materiał należy pobrać dopiero w 3-4 dni po zakończeniu stosowania leku. Również ginekolog nie powinien stosować żadnych środków, np. odkażających na część pochwową przed pobraniem rozmazu.
Dopiero po pobraniu rozmazu lekarz powinien przeprowadzić dokładne badanie ginekologiczne, a w przypadku obecności zmian na tarczy szyjki macicy badanie kolposkopowe (badanie powierzchni tarczy za pomocą specjalnego mikroskopu). Przy następnej wizycie u ginekologa, lekarz nie tylko powinien nas poinformować o wyniku badania, ale powinnyśmy również dostać go na piśmie oczywiście opatrzonego podpisem i pieczątką oceniającego cytologa. Jeżeli przez dwa lata wynik badania jest bardzo dobry, lekarz może kolejne wyznaczyć np. za półtora roku. Może się też okazać, że trzeba je będzie wykonywać częściej. Zawsze decyduje o tym ginekolog.