Biblia.pdf

KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3

WIEDZA O BIBLII

Wersja 1.3

CZĘŚĆ I. WIADOMOŚCI OGÓLNE O PIŚMIE ŚWIĘTYM

I. PODSTAWOWE WIADOMOŚCI O PIŚMIE ŚWIĘTYM

1. Pismo Święte – definicja

Biblia – (gr. biblos – zapisana karta, zwój księga) zbiór ksiąg ST i NT, które stanowią kanon biblijny.

Treścią Biblii są dzieje zbawienia ludzi przez Boga.

Pojecie Pisma Świętego wprowadził w IVw św. Atanazy. Łaciński zapis Scriptura Sacra

Od tego czasu to pojecie stało się w Kościele podstawowym określeniem tej Księgi.

Pismo święte – objawione słowo Boże; dzieje i orędzie zbawienia utrwalone przez świętych autorów na

piśmie pod natchnieniem Ducha Świętego.

2. Pojęcie Objawienia

Objawienie – ukazanie się Boga ludziom i ofiarowanie im siebie samego oraz odwiecznych zamiarów

swej woli dotyczących ich zbawienia, aby uczynić ich uczestnikami Bożych dobrodziejstw.

Objawienie zawarte w Piśmie świętym to objawienie nadprzyrodzone – Bóg udziela człowiekowi

pomocy w przyjęciu tego objawienia, gdyż przekracza ono możliwości ludzkiego rozumu (łaska). Jest to

objawienie historyczne, dokonało się etapami. Jego pełnią jest Osoba Jezusa Chrystusa (Hbr 1, 1-2). Ma

charakter publiczny i społeczny. Zakończyło się ze śmiercią ostatniego z Apostołów.

3. Autorstwo Pisma Świętego

Autorstwo ksiąg Pisma świętego – Badając tekst można wyodrębnić wiele form literackich (różne

rodzaje: proza, poezja i gatunki literackie np.: poemat epicki, opowiadanie prozatorskie, traktat

filozoficzny, hymn liturgiczny itp.), różne style oraz wiele warstw redakcji (kolejni redaktorzy).

Wskazuje to na wielość autorów. Nawet księgi podające informacje o swym autorze zawierają nieraz

fragmenty dopisane lub poprawione przez kogoś innego. Wszyscy ci autorzy i redaktorzy uznawani są za

autorów natchnionych.

Natchnienie – prawdy objawione przez Boga i zawarte w księgach ST i NT spisane zostały

pod natchnieniem Ducha Świętego i Boga mają za autora.(por. J 20, 31; 2Tm 3, 16; 2P 1, 19-21; 3, 15n),

dlatego należy stwierdzić, ze księgi Pisma w sposób pewny, wiernie i bez błędu uczą prawdy, jaka z Jego

woli została przekazana dla naszego zbawienia.

Hagiografowie (święci autorzy) – pisarze, których Bóg wybrał, by używając własnych umiejętności i sił

napisali święte księgi i którymi posłużył się, tak aby działając w nich i przez nich, to wszystko i tylko to,

co sam chciał, przekazali na piśmie jako prawdziwi autorzy.

4. Prawda w Biblii

Prawda w Biblii – Pismo św. zawiera przede wszystkim prawdę religijną, jest dziełem teologicznym, a

nie historycznym w dzisiejszym rozumieniu. Wydarzenia zapisane w Biblii są prawdziwe, ale ich opisy

zawsze zawierają element teologicznego komentarza (fakt + interpretacja).

II. KANON PISMA ŚWIĘTEGO

Wiedza o Biblii

KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3

1. Kanon Pisma Świętego

Kanon – zbiór natchnionych przez Boga ksiąg, przyjętych przez Kościół i uznanych przezeń za

nieomylną regułę wiary i moralności z racji ich Boskiego pochodzenia. Obejmuje 46 ksiąg ST i

27 ksiąg NT.

2. Historia kształtowania się kanonu

Kanon Pisma świętego kształtował się przez wiele lat. Już od samego początku Kościół posiadał

kanon natchnionego Pisma – Stary Testament w wersji znanej dzisiaj. Przyjmuje się

powszechnie, że w początkach III w. kanon Nowego Testamentu obejmował większość - jeżeli

nie wszystkie - ksiąg kanonicznych. Na Soborze Trydenckim w 1545-63 r. potwierdzono

oficjalnie zbiór ksiąg natchnionych.

3. Budowa kanonu

Pismo Święte dzielimy na ST i NT

Pismo święte Starego Testamentu dzielimy tradycyjnie na:

księgi historyczne: Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt, Joz, Sdz, Rt, 1-2 Sm, 1-2 Krl, 1-2 Krn, Ezd, Ne, Tb,

Jdt, Est, 1-2 Mch;

księgi dydaktyczne (pouczające, mądrościowe): Hi, Ps, Prz, Koh, Pnp, Mdr, Syr;

księgi prorockie:

prorocy więksi Iz, Jr, Lm, Ba, Ez, Dn;

prorocy mniejsi: Oz, Jl, Am, Ab, Jon, Mi, Na, Ha, So, Ag, Za, Ml.

W skład Nowego Testamentu wchodzą:

Ewangelie : Mk, Mt, Łk, J

Dzieje Apostolskie ,

Listy :

Corpus Paulinum (Listy Pawłowe):Rz, 1Kor, 2Kor, Ga, Ef, Flp, Kol, 1Tes, 2Tes,

1Tm, 2Tm, Tt, Flm.

Listy powszechne : Jk, 1P, 2P, 1J, 2J, 3J, Jud, , Hbr.

Apokalipsa

4. Księgi niekanoniczne

Księgi deuterokanoniczne – są to księgi Pisma świętego odrzucone przez rabinów żydowskich w

90 r. po Chr., a przyjęte przez chrześcijan. Ksiąg tych nie uznają również protestanci.

Są to księgi: Tobiasza, Judyty, Mądrości, Syracha, Barucha, 1 i 2 Machabejska.

Apokryfy – pisma żydowskie i chrześcijańskie, które roszczą sobie prawo do Boskiego autorstwa,

nie są jednak w rzeczywistości natchnionym pismem.

III. JĘZYKI I PRZEKŁADY BIBLII

1. Języki oryginalne

Biblia była pisana w języku hebrajskim (prawie cały Stary Testament) i greckim (cały Nowy Testament

oraz Księga Syracha), a niektóre jej fragmenty (m.in. Ezd 4,7-6,18 i Dn 2,4-7,28) - w aramejskim.

Były to języki, jakimi mówili na co dzień natchnieni przez Boga Autorzy Biblii. Ludzie ci używali do

przekazywania otrzymanego Objawienia pojęć, przy pomocy których postrzegali świat, w którym żyli.

Dlatego dzisiaj musimy tłumaczyć ich język na język współczesny nie tylko w znaczeniu technicznego

przekładu, ale też objaśniając znaczenie wielu słów i pojęć.

Wiedza o Biblii

KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3

2. Przekłady

Septuaginata (LXX) zwana „Przekładem Siedemdziesięciu”, przekład ST na język grecki. Powstał w III

w przed Chr., wśród Żydów mieszkających w diasporze.

Wulgata jest przekładem Pisma Świętego na łacinę (głównie z języków oryginalnych). Przekładu

dokonał św. Hieronim w latach 390-405 po Chrystusie. W ciągu następnych stuleci ten przekład zdobył

sobie pozycje "oficjalnego" przekładu w Kościele Zachodnim (i jest nim do dzisiaj). Wulgata była

pierwszą wydrukowana książką (1456, Gutenberg). W XVI wieku Sobór Trydencki potwierdził, że jest to

autentyczna wersja Bożego Słowa. Do czasu publikacji encykliki "Divino afflante Spiritu" (1943)

Wulgata stanowiła podstawę katolickich przekładów Biblii.

Ważniejsze przekłady na j. polski:

Biblia królowej Zofii – pierwszy całościowy przekład ST na język polski (XVw).

Biblia Jakuba Wujka – pierwszy, katolicki, całościowy przekład PŚ na język polski (XVIw).

Biblia Tysiąclecia – przekład PŚ na język polski, pod redakcją benedyktynów Tynieckich, wydany w

1965r. Przekład ten do dziś używany jest w liturgii kościoła w Polsce.

IV. CHRONOLOGIA BIBLIJNA

Epoka nomadyczna

1800-1200 a Ch.

ok. 1800

Powołanie Abrahama.

ok. 1700

Patriarcha Jakub (Izrael).

ok. 1250

Exodus – wyjście Izraelitów pod wodzą Mojżesza z Egiptu. „Czterdziestoletnia”

wędrówka przez pustynię.

ok. 1225

Nadanie prawa na Synaju.

ok. 1220

Wejście do ziemi Kanaan pod wodzą Jozuego.

Epoka sędziów

1200-1040 a Ch.

ok. 1050

Działalność Helego i Samuela

Epoka królów

1040-587/6 a Ch.

ok. 1040-1010 Saul.

ok. 1010-970 Dawid:

1005-1000 zdobywa Jerozolimę;

998 obejmuje władzę nad całym Izraelem.

Salomon. Budowa świątyni w Jerozolimie. Koniec podboju ziemi Kanaan.

929

Podział Izraela na dwa królestwa: Judzkie (południowe) i Izraelskie (północne).

721

Upadek Królestwa Izraelskiego. Izraelici w niewoli asyryjskiej.

680

Sprowadzenie osadników pogańskich do Samarii. Synkretyzm religijny.

622

Wielka reforma religijna Jozjasza.

612

Zburzenie Niniwy przez Babilończyków. Koniec panowania asyryjskiego.

Niewola babilońska

587/6-538 a Ch.

587/6

Podbicie Palestyny przez Nabuchodonozora. Zdobycie Jerozolimy i spalenie

świątyni. Przesiedlenie do Babilonii.

Wiedza o Biblii

ok. 1650

Józef zarządcą Egiptu. Jakub z synami osiedla się w ziemi Goszen (pn. Egipt).

970-931

KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3

Czasy perskie. Powrót z wygnania i odbudowa.

538-333 a. Ch.

538

Edykt Cyrusa Wielkiego. Powrót Izraelitów z niewoli. Palestyna prowincją perską.

536-515

Powrót kolejnej grupy Żydów pod wodzą Ezdrasza. Reforma religijna. Początek

judaizmu.

445

Nehemiasz namiestnikiem w Jerozolimie. Odbudowa murów Jerozolimy.

Epoka hellenistyczna.

333-63 a. Ch.

333

Aleksander Macedoński pokonuje Persów pod Issos.

ok. 301

Podział państwa Aleksandra Macedońskiego i powstanie trzech mocarstw: Lagidów

(Ptolemeuszy), Seleucydów i Antygonidów.

ok. 300

Palestyna przechodzi pod władzę Seleucydów (Syria).

167-164

Prześladowanie religijne Żydów przez Antiocha IV Epifanesa. Powstanie

machabejskie. Walki Żydów o wyzwolenie spod panowania Seleucydów.

141

Koniec panowania Seleucydów w Palestynie i początek panowania Machabeuszy

(dynastia hasmonejska).

Panowanie rzymskie.

od 63 a. Ch.

Zdobycie Jerozolimy przez Pompejusza. Palestyna prowincją Rzymską.

37-4

Narodzenie Jezusa Chrystusa.

30 (?)

Ukrzyżowanie i śmierć Jezusa Chrystusa

33/34

Nawrócenie św. Pawła.

45-48

Pierwsza wyprawa misyjna św. Pawła.

49/50

Tzw. Sobór Jerozolimski.

49-52

Druga wyprawa misyjna św. Pawła.

53-58

Trzecia wyprawa misyjna św. Pawła.

64/67 (?)

Męczeństwo św. Piotra i św. Pawła.

66-70

Wojna żydowska. Zburzenie Jerozolimy przez Tytusa.

CZĘŚĆ II. KSIĘGI STAREGO TESTAMENTU

V. KSIĘGI HISTORYCZNE

1. Charakterystyka ogólna

Do ksiąg historycznych zaliczamy: Rdz, Wj, Kpł, Lb, Pwt, Joz, Sdz, Rt, 1-2 Sm, 1-2 Krl, 1-2 Krn, Ezd,

Ne, Tb, Jdt, Est, 1-2 Mch;

2. Pięcioksiąg

Pięcioksiąg (Pentateuch, Tora, Ksiegi Mojżeszowe) – pięć pierwszych ksiąg ST (Rdz, Wj, Lb, Kpł, Pwt).

Przedstawia najdawniejsze dzieje Izraela oraz jego prawodawstwo (nie było podziału na prawo religijne i

świeckie). Centralną ideą, głównym tematem Pięcioksięgu jest Przymierze Boga z człowiekiem (Adam,

Abraham, Izaak, Jakub-Izrael, Mojżesz); łaska, dobroć, miłosierdzie i wierność Boga – niewierność

człowieka.

Wiedza o Biblii

458

Odbudowa i poświęcenie świątyni jerozolimskiej. Zorobabel.

198

Palestyna pod panowaniem Lagidów (Egipt)

7/6

Herod Wielki.

KURS LEKTORSKI 2005/2006 wersja 1.3

W biblii hebrajskiej Tora podzielona jest na pieć ksiąg, a ich nazwy wziete sa od pierwszych słów danej

księgi.

Nazwy ksiąg

Nazwa hebrajska Tłumaczenie Nazwa grecka Nazwa polska

BERESZIT Na początku Genesis Rodzaju

WE-ELLECH SZEMOT A to są imiona Exodos Wyjścia

WAJKRA I zawołał Levitikon Lewitów/Kapł

BEMIDBAR Na pustyni Arithomoi Liczb

ELLECH HADDEBARIM Te są słowa Deuteronomion Powt. Prawa

Autorstwo Pięcioksięgu

Tradycyjnie przypisywano księgi te Mojżeszowi, nie potwierdza jednak tego analiza historyczna i

literacka. Zasadniczo przyjmuje się istnienie czterech tradycji (grup autorów i redaktorów) pochodzenia

Pięcioksięgu:

Sym. Nazwa

Okres powstania

Cechy charakterystyczne

J jahwistyczna

X w. a Ch. (Juda)

Użycie imienia Jahwe

E elohistyczna

od połowy IX w. a Ch

Użycie imienia Elohim

D deuteronomiczna od VII/VI w a Ch.

Powtórzenie historii i

prawa od góry Horeb

P kapłańska

po powrocie z niewoli – od drugiej

połowy VI w. a Ch. (Jerozolima)

Organizacja kultu

Występowanie poszczególnych tradycji w księgach Pięcioksięgu

- jahwistyczna: Rdz, Wj, Lb

- elohistyczna: Rdz, Wj, Lb

- deuteronomiczna: Pwt

- kapłańska: Rdz, Wj, Lb, Kpł.

Główne tematy Pięcioksięg.

Pięcioksiąg (hebr. Tora ) omawia cztery tematy o zasadniczym znaczeniu dla człowieka wierzącego,

aktualne również dzisiaj: [1] temat wybrania i powołania przez Boga, [2] temat przymierza zawieranego

przez Boga (i Bożych obietnic!), [3] temat Prawa i moralności oraz [4] temat wyjścia z niewoli.

Ponadczasowość tych tematów jest oczywista. Są one poruszane także w Nowym Testamencie - przy

pomocy pojęć wprowadzonych przez Pięcioksiąg.

Temat wybrania i powołania to temat aktualny także dziś przez to, że Abraham jest ojcem tych

wszystkich, którzy z wiarą polegają na Bogu.

Temat przymierza obejmuje trzy wydarzenia: obietnice Boga dane dla Noego (obietnica, że nigdy nie

będzie "zbiorowej odpowiedzialności"), obietnice dane dla Abrahama (powołanie na ojca narodów i

nadanie ziemi kananejskiej) oraz zawarcie Przymierza synajskiego za pośrednictwem Mojżesza z

narodem wybranym, połączone z nadaniem Prawa. To Przymierze oznaczało nowe objawienie się Boga

(Boże imię) oraz postawienie jasnych wymagań moralnych i rytualnych.

Prawo Izraela cechowało się monoteizmem, troską o warstwy społecznie najsłabsze oraz o wspólnotę

jako całość - i te cechy odróżniały je od innych starożytnych kodeksów. Pojęcie "prawa" stanowiło

centralne pojęcie Pięcioksięgu. Warto zastanowić się przez moment nad tym, jakie jest właściwe miejsce

Prawa w życiu chrześcijańskim. ..

Wiedza o Biblii

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: