Irlandia historia.pdf

Irlandiaspojrzenieogólne

ZachodnimkrańcemEuropyjestIrlandiawyspa,

zamieszkanaprzezbezmała5milionówludzi.

26zjej32hrabstwnaleŜydoterytoriumRepubliki

Irlandii,podczasgdysześćpozostałychwPółnocej

Irlandii,stanowiczęśćWielkiejBrytanii.Poza

Dublinem,jednymznajŜywszych,podwzględem

finansowymmiastnaświecie,większaczęśćŜyciawIrlandiiskupiasięna

wsiiprowincji,gdzierolnictwoipołówryb,ciąglejeszczestanowiąpodporę

irlandzkiejgospodarki.Pomimoniewątpliwegopięknacentralnychrównini

rzek,wktórychskacząłososie,historiawiejskiegoŜyciawIrlandiidługo

związanabyłazestrasznymubóstweminiewygodą,zpolamirozmiarów

kieszonkowejhusteczkidonosarozrzuconychpośródskalistychwystępów.

Dramatycznepięknoirlandzkiegokrajobrazuoddzikiegoinienaruszonego

brzeguDonegal,chłodnejiskalistejrówninyBurren,posypanefuksjątrakty

ZachodniegoCorkjestjednymzdoskonałychpowodów,abyodwiedzić

Irlandię.Innymsąmili,serdeczniludzie,którzytamŜyją

orazbardzorodzinnycharakterirlandzkiegoŜycia

społecznego.

Irlandczycydzielązespółgenów,którepochodząod

pokoleniazdobywców.NajpierwprzyszliCeltowieze

swoimisurowymirytuałamiidoskonałąbiŜuterią.

Później,polatachspazmatycznychnajazdówWikinkgów,

AngloNormanowieprzyszlibywłączyćIrlandiędo

terytoriumAngli.

RegionalnekonfliktywpływająnaŜycieIrlandczyków

jeszczetysiącelatpóźniej,alełatwojestzjeździćizwiedzićcałąrepublikębez

konfrontacjiznimi.

Kulturairlandzkajestwyraźniekształtowanapotęgąsłów.Towyjaśnia

dlaczegonajwiększeartystycznefigury,odJamesaJoycaiSamuelaBecketta

doRoddyDoyle'azasialałygronopisarzy.

Tradycyjnairlandzkamuzykaitaniec,którezawszebyłypowaŜaneiznane

wwieluinnychkręgachkulturowychobecnieunosząsięnafali

zainteresowaniapowrotemdokorzeni.OboktegonurtuistniejetakŜebardzo

udanascenapop,którejprzewodząU2iinnegrupyjakTheCranberriesi

Boyzone.SprzecznościmoŜnaodnaleźćwIrlandiiwszędziekrajodlat

postrzeganyjakojedenznajbardziejkonserwatywnychkrajówpoza

Watykanem,wybierałkobietynaprawnikóworazpojedyńczychrządzących

liberałów,jakprezydentprzezostatniedwiekadencje.

IpodczasgdyobcywabieniprzeznaturalnepięknoiurokwiejskiejIrlandii,

krajtendobrzeprosperujegospodarczoiprzemysłowo,przyciągającobcych

inwestorów,zachęcanychprzezobecnąwIrlandiiwysokowykwalifikowaną

siłęrobocząorazatrakcyjnepodatki.

PodróŜprzezzachodniewybrzeŜemoŜebyćjednegodnianiebemipiekłem,

tylkowniewielumiejscachnaZiemiichmurymogąbyćtakciemneinieść

tyledeszczu,abypochwilirozpierzchnąćsieiodsłonićzapierającedechw

piersiachwidoki.

TĀumaczenie na podstawie Microsoft Auto Route - Europe 2001

Historia

HistoriaIrlandiirozpoczynasięok.IIIw.n.e.śyłytamwtedymałe

plemmienepaństewkaceltyckie(klany).WIVw.zostałyzjednoczone,aw

Vw.chrystianizowane,doczegoprzysłuŜyłsięśw.Patryk.W1171król

HenrykIIwłączyłzamieszkanąprzezpotomkówceltyckichGaelówIrlandię

wskładAnglii.ZlikwidowałteŜsystemplemienny.Wkolejnychlatach

władcyangielscymielisporeproblemyztłumieniembuntówIrlandczyków,

Ŝądającychniepodległościdlaswojegokraju.Próbaprzeniesieniaangielskiej

reformykościelnej(protestantyzm)nagruntirlandzkiniepowiodłasię.

MoŜnapowiedzieć,ŜeaŜdoXVIw.Irlandiabyłanapółautonomicznym

państwem.WXVIw.królHenrykVIIzapoczątkowałakcjęprzesiedlania

angielskichprotestantówIrlandiiPółnocnej.W1801r.Irlandiazostała

połączonazAngliąuniąrealnąipowstało

ZjednocznoeKrólestwoWielkiejBrytaniii

Irlandii.WXIXw.ponownienasiliłsięruch

niepodleglościowy(homerule).Jego

zwolennicyŜądalizniesieniauniizWielką

BrytaniąinadaniaIrlandiistatusupaństwa

niepodległegoiniezaleŜnościwewnętrznej.

Rządoweprojektyautonomiidwukrotnie

odrzucano,cozniechęciłonieco

Irlandzczykówdodalszychdziałańw

ramachhomerule.WrazzkońcemXIXw.

pojawiłsięnowyruchniepodleglościowy

(organizacjaSinnFein).Wwyborachw

1918r.organizacjaodniosłazdecydowane

zwycięstwo,arokpóźniejIrlandiauznała

sięzapaństwoniepodległe,czegojednak

nieprzyjęładowiadomościWielka

Brytania.W1921r.większośćprotestanckazamieszkującaUlster(dzisiejsza

IrlandiaPółnocna)ogłosiłąswąniezaleŜnośćodIrlandii.Wkońcu,w

grudniu1921WielkaBrytaniauznałaIrlandięzapaństwoniepodległe,

zatrzymującjednakUlster.W1922r.doszłodorozłamuworganizacjiSinn

Fein,cozakończyłosięniezbytszczęśliwiewojnądomową.PodłoŜemdla

rozłamubyłproblemzjednoczeniaIrlandiiiIrlandiiPółnocnej.W1969r.

wybuchływIrlandiiPółnocnejkrwawestarciamiędzyprotestantamii

katolikami,któremiałyrozpocząćproblemyWielkiejBrytaniizwiązanez

aktamiterroryzmuidziałalnościąIrlandzkiejArmiiRepublikańskiej(IRA).

Podpisanaw1985r.UgodazHillsboroughdawałaIrlandiigłosdoradczyw

sprawieIrlandiiPółnocnej.Irlandiazobowiązałasięjednocześniedościgania

członkówIRA.Od1973r.IrlandiajestczłonkiemEWG.W1949r.Irlandia

odmówiławstąpieniadoNATO(jakokonsekwencjapolitykineutralności)./

opracowano na podstawie Encyklopedii PWN/

Irlandiaprenormańska

Wopowieści"LeabharGabala"zXIwiekuwspomnianejest,ŜenaIrlandię

dokonanopięciunajazdów.WowymczasieZielonąWyspęzamieszkiwali

okrutni,koziogłowiFomoraigowie.Niebyłtojeszczelądukształtowany,lecz

całystanowiłpłaskąpowierzchnięzwanąSenMag,czyliStaroŜytną

Równiną.Dopieropierwszylubukształtowałdoliny,góry,rzeki.Ludów

pochodziłzHiszpanii,aprowadziłgoPartholon,którypozamordowaniu

swojegoojcamusiałuciekaćzkraju.Przybylioninawyspęwświęto

Beltaine,leczniecieszylisiędługonowąojczyzną.WinneBeltainezaraza

wybiłaplemięPartholonaitakibyłkrespierwszegonajazdu.Drugafala

najeźdźcówpodprzywództwemNemedarównieŜpochodziłazHiszpanii.

TakjakiichpoprzednicyprzybyliwBeltaine,pokonaliFomoraigówizajęli

sięukształtowaniemwyspy.RównieŜtaksamosięgnęłaponichzaraza.Nie

zginęlijednakwszyscy,leczci,którym

udałosięprzeŜyćokrutniebyli

gnębieniprzezFomoraigów.Między

innymiwświętoSamhainzmuszeni

bylioddawaćdwietrzecieswoich

plonówidzieci.Pewnegodniajednak

uciemięŜonyludzbuntowałsięi

obległstolicęswoichprześladowców.

StolicąFomoraigówbyłatrudnado

zdobyciaszklanawieŜanawyspieTor

Inis.BuntownicypooblęŜeniuzdobyli

szklanybastion,akrólFomoraigów

Connanponiósłśmierć.Ocalałjednak

bratwładcy,któremuudałosię

zorganizowaćekspedycjeodwetową,

którejrezultatembyłozniszczenie

całegozbuntowanegoplemienia.

TrzeciegonajazdudokonałyludyFirBolg,spokrewnionezFomoraigami,tak

samozłeiokrutne,aprzytymniedbająceokulturęisztukę,jakich

irlandzcykuzyni.Ichpanowaniejednakprzerwałkolejnynajazdplemienia

zwanegoTuathaDeDannan,czyliPlemięBoginiDanu.PrzybylidoIrlandii

zzamorzaprzezNorwegieiSzkocję,amgławytwarzanamagiąichdruidów,

umoŜliwiłaimniewidocznepodpłynieciedobrzegówwyspy.Wwielkiej

bitwiepodMagTuredpokonaliplemięFirBolg,lecznieszczęściemichkról

NuadastraciłwwalcezwojownikiemStrengiemrękę.PoniewaŜdobra

kondycjaicałośćcielesnakrólewskiegociałastanowiłagwarancję

powodzeniaplemieniaNuadamusiałustąpićzestanowiska,natomiast

TuathaDeDannanzawarlizFomoraigamiprzymierzeoddającimćwierć

IrlandiinazywanejodtądConnachtiprzyjmującichwodzaBresazaswego

władcę.PrzezpewienczasobydwaludyŜyłyzesobąwpokojupod

wspólnymberłemiwydawałosięnawet,Ŝeporozumieniedwóchdawnych

wrogówtodobrypomysł.Okazałosięjednak,zeBresowiwielebrakujedo

dobregowładcy.Przedewszystkimbyłskąpy,coodzwierciedlałosięw

ucztach,naktórychniewielepodawanojadłainapoju.Bres,jakotypowy

Fomoraig,nieznałsięrównieŜnasztuce,toteŜnieceniłiniewspierał

bardów,poetówimuzyków.Ponadtognębiłjeszczeludnadmiernymi

podatkami,leczmoŜnasadzić,Ŝebyłatominimalnawinawporównaniuz

dwiemapierwszymi.ToteŜwsprawęwłączonoboskiegolekarzaDian

CechtairównieboskiegokowalaCreidne,którzywspólnieuleczyliNuadę

dającmuzamiastdawnejrękinowąkończynęzesrebra.Odtądzwanogo

Argentlam,czyliSrebrnoręki.Breszostałwygnany,aNuadanapowrót

otrzymałtron.RzeczjasnaFomoraigowieniepogodzilisięztakimstanem

rzeczyiwkrótcedoszłodowielkiejbitwypodMagTured.TuathaDe

DannanwiódłdobojumłodyLug,choćNuadarównieŜbyłobecny,

natomiastFomoraigówjednookibógBalor.ZpoczątkuFomoraigowie

zwycięŜali,asamNuadapoległzrękiBalora.OkowodzaFomoraigówmiało

bowiemtęwłasność,Ŝeswoimspojrzeniemniszczyłowszystko,naczym

spoczęłajegoźrenica.LugjednakwpadłnaznakomitypomysłipotęŜnym

strzałemzprocywepchałokowgłąbczaszkitak,ŜeaŜwyszłoztyługłowyi

niszczyłosamychFomoraigów.WkońcuwświętoSamhainPlemięBogini

Danuodniosłozwycięstwoinawetbogowieradowalisięzniego.Cieszyła

sięrównieŜboginiBabd,którajednocześnieprzewidziaławprzyszłości

upadekdzisiejszychzwycięzców.

Piątegowreszcienajazdudokonaliceltyccyprzodkowiewspółczesnych

IrlandczykówzwaniGoidelamilubMilezyjczykami(odimieniaksięcia

Mila).OnirównieŜpochodzilizHiszpaniiimścilisięzazdradziecko

zamordowanegoprzezTuathaDeDannanItha.IthmieszkałwHiszpaniii

byłsynemtamtejszegokrólaBregona.StojącnawysokiejwieŜyujrzałodległe

ziemieIrlandiiizapragnąłtamprzybyć.GdyjednakZjawiłsięnaZielonej

Wyspieprzezprzypadekstałsię

świadkiemsporuoziemiępojednym

zzabitychwodzów.Poproszonogoo

arbitraŜ,zktóregotozadania

wywiązałsięwspaniale.

Nieopatrzniejednakgłośno

wypowiedziałsięowspaniałości

irlandzkiejziemiiludziePlemienia

BoginiDanuzabiligo,bybędącza

granicąniezorganizowałnigdy

łupieŜczejwyprawy.Sami

ostateczniepamiętali,wjakisposób

zdobylitąziemięwydzierającją

poprzednimwłaścicielom.Jednak

wieśćośmierciIthadoszłado

HiszpaniiiinnyksiąŜękrwi

królewskiejMilzorganizował

wyprawęodwetową.Jegowojska

dotarłydoIrlandiiwBeltainei

wylądowaływMunsterze,poczym

skierowałysięwstronęTary,pełniącejrolęstolicy.TaraleŜaławpółnocnym

LeinsterzewpobliŜuwschodniegobrzegu,stądwniosek,ŜeMilmusiał

przeciąćwpoprzekprawiecałąIrlandię.Turozpoczęłysięrokowaniai

PlemieniuBoginiDanuudałosięwymócnaMilu,Ŝewrazzarmiąodpłynąz

Irlandiinaodległośćdziewięciufal,apotemniechrobicochcąinajwyŜej

mieczzdecyduje,ktobędziewładcąwyspy.Goidelowiewsiedlinastatki,

leczwtedymagowieTuathaDeDannansprawiliswymiczarami,Ŝeich

okrętyzostałydalekoodrzuconeodbrzeguibyćmoŜezatonęłyby,gdybynie

czarownikGoidelówAmairgen,którystłumiłwiatrifale.Milezyjczycyznów

wylądowaliwIrlandiiiwkrwawychbojachprzedzieralisięwgłąblądu.Do

decydującejrozgrywkidoszłopodTailtinem.PlemięBoginiDanuprzegrało,

poczymci,którzyzniegoprzeŜyli,postanowiliwycofaćsiędoswych

podziemnychsiedzibpozostawiającwładzęnadwyspąprzybyszom.Esej

opisującyhistorięwczesnejIrlandiizaczynasięodlegendy.Czyjestto

słuszne?PrzecieŜtaknaprawdętoniewiadomo,czytenajazdymiały

naprawdęmiejsce.ByćmoŜe.ByćmoŜeFirBolgoznaczaBelgów,októrych

wiemy,ŜeczęściowoprzesiedlilisiędoBrytanii.ByćmoŜedotarlirównieŜ

doIrlandii,aleniejesttopewne.NiemamyrównieŜpewnychinformacjio

irlandzkichwładcach.Wynikatomiedzyinnymizcharakterudawnychszkół

celtyckichnastawionychnaprzekazywaniewiedzywyłączniemetodą

zapamiętywania(choćCeltowieirlandzcyposiadalitzw.pismooghamiczne).

Nawetprzyjmując,Ŝesposóbtenpozwalałnazachowywaniewspaniałych

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: