Politologia religii – zagadnienia do egzaminu.
1. Relacje pomiędzy państwem a religią ukształtowane w Rzymie pogańskim.
2. Periodyzacja stosunków państwowo – kościelnych na przestrzeni dziejów.
3. Chrześcijaństwo a państwo w Nowym Testamencie.
4. Chrześcijaństwo a państwo w II i III wieku: Ireneusz, Apologeci II wieku, Klemens Aleksandryjski, Tertulian.
5. Chrystianizacja Rzymu i jej konsekwencje dla chrześcijańskich poglądów na państwo i władzę – początki cezaropapizmu, Euzebiusz z Cezarei.
6. Teologia polityczna św. Augustyna.
7. Kształtowanie się modelu stosunków między państwem a Kościołem w Bizancjum.
8. Próby realizacji programu równorzędności władzy cesarza i patriarchy (Focjusz, Kerularios).
9. Państwo a cerkiew na Rusi i w Moskwie.
10. Sakralny charakter władzy królów germańskich (VI-VIII w.) i model stosunków z Kościołem po przejęciu chrześcijaństwa (Wizygoci, Ostrogoci, Wandalowie, Frankowie).
11. Stosunki państwowo-kościelne w epoce karolińskiej oraz ich ideologiczne uzasadnienia.
12. Reformy Grzegorza VII i rozwój papalizmu.
13. Proces desakralizacji władzy monarszej – hierokratyzm.
14. Średniowieczna filozofia polityczna (Jan z Salisbury, Dante, Marsyliusz, Ockham).
15. Państwo i władza polityczna w doktrynie św. Tomasza z Akwinu.
16. Ruchy heretyckie wobec zagadnienia państwa i władzy.
17. Wyprawy krzyżowe jako wyraz politycznej roli papiestwa.
18. Kościół i religia a państwo w poglądach protestanckich (Luter, Kalwin, Zwingle, Beza, Hotman, anabaptyści, Bracia Polscy, anglikanie, purytanie).
19. Myśl polityczna Machiavellego jako wyraz laicyzacji poglądów na sferę polityki.
20. Kontrreformacja wobec problematyki władzy państwowej – poglądy Piotra Skargi.
21. Absolutyzm europejski wobec problematyki państwowo-kościelnej.
22. Tendencje do separacji kościołów krajowych od papiestwa.
23. Cerkiew prawosławna a carat w dobie absolutyzmu.
24. Oświecenie i ideologia rewolucji francuskiej wobec religii.
25. Główne nurty ideowo-polityczne wobec religii w XIX wieku (konserwatyzm, ultramontanizm, liberalizm, socjalizm utopijny, socjalizm naukowy, nacjonalizm socjaldarwinistyczny i chrześcijański).
26. Informacje o polityce wyznaniowej ważniejszych państw (konkordaty) - ogólna charakterystyka.
27. Główne nurty ideowo-polityczne wobec religii i kościołów w XX wieku (socjaldemokracja, komunizm, liberalizm, nacjonalizm, faszyzm włoski, hitleryzm, neopoganizm).
28. Informacje o polityce wyznaniowej poszczególnych państw – omówienie ważniejszych konkordatów.
29. Władza polityczna w doktrynie II Soboru Watykańskiego.
30. Chrześcijańska moralność polityczna.
religia = nakaz państwowy, czynności kultowe przedkładane nad osobiste przekonania
Oktawian August – wprowadzenie pryncypatu, podkreślenie republikańskiego charakteru władzy, odmawiał przyjęcia tytułu dominus, za cezarem tytuł pontifex maximus, odnowiciel złotego wieku ludzkości.
schyłek III w. n.e. → cesarze przyjmują tytuł dominus, ideologia boskości monarchy, przestępstwo przeciwko władcy jest sacrilegium czyli świętokradztwem.
teologia solarna – cesarz jest identyczny ze słońcem, symbolem cesarza stał się orzeł jedyne zwierzę patrzące słońcu w oczy, cesarz może też być namiestnikiem słońca, sprzyjanie monoteizmowi.
OKRES
STOSUNKI PAŃSTWO - KOŚCIÓŁ
1
0 – 313 r.
zmiany relacji kościół – państwo w obrębie Cesarstwa Rzymskiego
2
313 r. – 476 r.
od Konstantyna Wielkiego do upadku Cesarstwa Rzymskiego
3
476 r. – VIII w.
kościoły w państwach germańskich
4
druga połowa VIII w. – początek X w.
odrodzenie cesarstwa; Karol Wielki
5
X w. – XI w.
upadek papiestwa, feudalizm w Kościele, cesarstwo rzymskie narodu niemieckiego
6
XI w. – XIII w.
pontyfikat Grzegorza VII i Bonifacego VIII – ostatniego hierokratycznego papieża; spór Grzegorza VII z Henrykiem IV o inwestyturę. Innocenty III i IV; porwanie Bonifacego VIII przez Filipa Pięknego; wykończenie templariuszy, rozbicie feudalne i osłabienie władzy królewskiej
7
pocz. XIV w. – pocz XVI w.
upadek papiestwa; monarchie narodowe; niewola awiniońska, wielka schizma (po kilku papieży naraz); konsyliaryzm (republikanizm w Kościele)
8
1517 r. – 1648 r.
reformacja; pokój westfalski kończący wojnę 30 – letnią; wojny religijne, państwa protestanckie; tereny misyjne; linie podziału w terenach kościołów
9
1648 r. – 1789 r.
do rewolucji francuskiej; rozwój absolutyzmu i luteranizmu; Ludwik XIV jako monarcha katolicki próbuje podporządkować sobie Kościół; józefinizm w Austrii; Moskwa – przewaga państwa nad Cerkwią
10
1789 r. – 1917 r.
liberalizm; konkordaty; wolność sumienia
11
1917 r. – 1945 r.
totalitaryzmy antykościelne i religijne np. Włochy 1922, Niemcy 1933
12
1962 r do teraz
od Soboru Watykańskiego II; zniesienie marzenia o władzy kościelnej
ewangelia św. Mateusza – co cesarskie oddać cesarzowi, późniejsza tradycja wywiodła z tego naukę o prymacie władzy świeckiej
wyniosła obojętność Jezusa wobec spraw politycznych
św. Paweł – władcy są sługami szatana (aluzja do Kaliguli), w liście do Rzymian – władza państwowa pochodzi od Boga; pochwała i akceptacja dopóki nie nadchodzi sąd ostateczny, lojalizm, społeczność myśląca o rychłym końcu świata, autonomia gmin i obywatelska bierność, odpowiedzią na anarchistyczne tendencje.
państwo ma boże zadania do spełnienia, z woli bożej tępi złoczyńców i nabiera cech sługi bożego, chociaż walory jakimi dysponuje są kruche i nietrwałe
moralne niebezpieczeństwo bogactwa i władzy
zasady równości nie rozciągano na stosunki ziemskie, niewolnicy mieli pozostać w swoim stanie, równość jedynie wobec Boga.
relacja chrz-p w NT:
1) Mt: Bogu co boskie(indyferentyzm); kuszenie na pustyni (grzeszność świata)
2) J: królestwo nie z tego świata i pielgrzymka tutaj
3) Łk: dwa miecze - podchwycone przez Gelazego pod koniec V w.
4) Pkn: władcy to słudzy szatana (Kaligula) lub wszelka władza pochodzi od Boga (Rz) i lojalizm
II w. - Aureliusz i Hadrian, apologeci np. Justyn Męczennik i Meliton chcieliby żeby Aureliusz był cesarzem łaskawym.
Celsus – III w. krytyka chrześcijaństwa
początkowo chrześcijanie gromadzą się wokół Rzymu, z biegiem czasu docierają na prowincje, prowadzą akcję misyjną wśród żołnierzy, stąd zarzuty o dezercję i uchybianie się nawet od obrony koniecznej, potem akceptacja wojny i stanu żołnierskiego.
III w. – nauka o stopniach doskonałości, czyli wąska grupa duchownych ma przestrzegać praw, a reszta ma bytować trochę w grzechu, w IV w. mają walczyć i być i urzędnikami, chrześcijanie 20% cesarstwa.
Ireneusz – połowa II w., bp. Lyonu, grek, autor Przeciw herezjom bronił się przed współpracą z państwem. Państwo nie pochodzi od diabła, ale od Boga i jest niezbędne dla poskramiania złych; wymaga więc posłuszeństwa, płacenia podatków, w ramach wyższego posłuszeństwa Bogu, bo on i tak ześle karę na władzę bezbożną, wezwanie do karania „fałszywych” wiernych.
Klemens Aleksandryjski – obrońca filozofii greckiej, wskazywał na zbieżności pomiędzy filozofią i etyką chrześcijańską, krytyka kultu cesarzy, wysoko oceniał walory instytucji politycznych. Klemens Aleksandryjski - najstarszy, mocno zfilozofował chrz-stwo: i połaczył je z gnozą; ideałem jest apateia spowodowana oznaniem Boga. 'słowo zachęty dla pogan'] i Paidagogos; filozofia jako wprowadzenie do chrześcijaństwa
Orygenes – pierwsza połowa III w. autor Przeciw Celsusowi, miłośnik filozofii platońskiej, cesarstwo jest pogańskie, ale chrześcijańskie są jego cele, a najważniejszym z nich jest misja szerzenia wiary, stąd cesarstwo jest „darem Boga”, chrześcijanie będą dobrymi obywatelami bo wychowani są w duchu pobożnej moralności, zła władza to kara boska, wyraźne oddzielenie prawa ludzkiego od prawa natury/Boga; prawo ludzkie jest niepewne, omylne, zawodne, prawo boskie jest niezmienne i wszechobecne.
Tertulian – przełom II i III w., kościół północnoafrykański, krytyka kultury rzymskiej, nawoływał do modlitw za cesarzy jako modlitw za nieprzyjaciół, wykluczenie wizji chrystianizacji cesarstwa, ale nie odrzucał pełnienia przez wiernych funkcji państwowych, definitywne ukształtowanie wczesnochrześcijańskiej doktryny o dualizmie prawa ludzkiego i bożego i prymatu tego drugiego, by stwierdzić moc obowiązujących praw należy je przyrównać do praw bożych, prawo, które nie chce tak zrobić jest już podejrzane; chrześcijanin nie powinien być w armii, jego bronią powinna być modlitwa.
325 r. – sobór nicejski, narada cesarska, bo jedność Kościoła to racja stanu, herezje są tępione.
era konstantyńska – do Vaticanum II, łączenie religii z władzą
tzw. edykt mediolański 313 r.
cezaropapizm – w Bizancjum, podporządkowanie władzy kościelnej władzy świeckiej, teologia imperialna.
Euzebiusz z Cezarei – biograf Konstantyna, sukces chrystianizmu, cesarstwo to uniwersalna boska harmonia, cesarz jest namiestnikiem Boga, przenika wszystko, jest światłem słońca , błogosławieństwo udzielone ideom rzymskiego uniwersalizmu oraz pax romana; prezentował zwycięstwa Konstantyna jako sukcesy chrystianizmu; cesarstwo rzymskie uwolniło ludzi od wielości politycznej władzy, jednocząc ich po to by ułatwić szerzenie ewangelii; cesarz jest interpretatorem słowa bożego – monarchizm, który stał się później podłożem tradycji politycznej Bizancjum.
Civitas Dei:
powstaje przy zmierzchu cesarstwa, kiedy chrześcijanie są oskarżani o bezbożność, oraz o to że są przyczyną wszelkich katastrof.
ludzkość to massa damnata
dobre uczynki wynikają z łaski
civitas terrana to źli ludzie i upadli aniołowie
źli i dobrzy są wymieszani, w każdym państwie żyją przedstawiciele obu państw, więcej jest złych.
połykają się jak ryby, bo większy zjada mniejszego
gdyby nie upadek ludzi to państwa by nie było.
kościół widzialny i niewidzialny i ten niewidzialny jest państwem bożym, prawdziwą ojczyzną obywateli tego państwa jest niebo
poza tym:
zwalcza donatystów, którzy chcieli stworzyć na ziemi państwo sprawiedliwych
postęp negatywny, pesymizm
dystans do własnej ojczyzny
represjonowanie grzesznych w mocy państwa – bo państwo nie może człowieka zbawić, to go chociaż mitygować powinno... (w stronę papieskiego uniwersalizmu).
państwo nie musi być sprawiedliwe
wojna związana z planem bożym, żołnierz jest niewinny
państwo = brachium saeculare
Bóg daje władze dobrym i złym, kiedy chce ludzkość doświadczyć przysyła tyranów, nawet przez nich Bóg realizuje swoje plany. chrześcijanie powinni taką władzę tolerować. prawo do oporu wtedy jedynie kiedy tyran przekroczy prawa boże. gdy tego naruszenia nie ma cóż za różnica pod czyją władzą żyje śmiertelnik?
Augustyn; Civitas Dei (na ziemi tylko pielgrzymi) i Terranum (wszyscy grzeszni, niewybrani) - jak predestynacja u Kalwina; dobre udczy...
SolAngelica1522