Pieśni Osjana – treść
KATLODYN
Duma I
§ Młody Fingal dociera na wyspy Orkady, niedaleko stolicy Starna, króla Lochlinu. Starn zaprasza Fingala na ucztę ale on odmawia (bo Starn zabił niegdyś swoją własną córkę a ukochaną Fingala). Starn zbiera swoje wojsko, Fingal postanawia się bronić, Dutmarun radzi mu ostrożność i baczenie na ruchy przeciwnika. Fingal idzie sam na zwiady, odnajduje jaskinię, znajduje w niej uwięzioną córkę Torkultorna (władcy sąsiedniego państwa). Fingal udaje się na miejsce modłów Starna i jego syna Swarana. Walka Fingala ze Swaranem (miecz Fingala to Brzeszczot Luny). Na końcu odwołanie do Katlodyna, pana mieczów.
Duma II
§ Dutmarun czeka na Fingala, przybywa on w końcu do obozu. Dutmarun zostaje dowódcą, nieprzyjaciele są już bardzo blisko. Dutmarun pokonuje wojska Starna i Swarana ale zostaje ciężko ranny i umiera. Fingal wzywa barda, ten śpiewa historię miłosną Strinadony i Kolgorma (Kolgorm pojedynkował się ze swoim bratem o nią) Kolgorm zabił brata swego, ojciec się o to bardzo pogniewał i wypędził Kolgorma. Lecz Strinadona była przy nim.
Duma III
§ Chwila zadumy Osjana. Potem kontynuuje – widzi Fingala nad grobem Dutmaruna. Rozmowa Starna ze Swaranem. Starn wspomina swoją przeszłość, jak podstępem zabił wroga swojego ojca, Kormantrunarema i jego córkę a swoją siostrę Foinabragali, która uciekła z tym kochankiem. Przybył do nich, powiedział, że ojciec umiera i prosił ją o pukiel włosów. Podstępnie przebija bok K. i zabija F. Starn radzi Swaranowi, by przebił Fingala swoim oszczepem, bo on siedzi teraz sam na wzgórzu. On jednak nie chce tego zrobić, król się gniewa, nawet chciał zabić syna ale się powstrzymał. Starn postanawia sam się tego podjąc, idzie do Fingala. Fingal go pokonuje i bierze w niewolę, poznaje króla, wyrzuca mu wszystkie okrucieństwa i puszcza go wolno.
KOMALA
Opowieść dramatyczna
· (wstęp, w którym streszczona jest ta opowieść) Mowa będzie tutaj o Karakulu (czyli Karakalla), synu Sewera, który w 211 dowodził wyprawą przeciw Kaledończykom. Komala, córka Sarna (króla wysp Orkadów) zakochała się w Fingalu. Ujrzała go podczas uczty, na którą zaprosił Fingala ojciec. Było to już po jego powrocie z Lochlinu i po śmierci ukochanej Agandeki. Komala była w nim tak zakochana, że poszła za Fingalem w bój, przebrana za młodzieńca. Poznał ją jeden rycerz ( niegdyś odrzuciła jego miłość). Król zakochał się w niej, chciał ją za żonę. Ale nadeszła wieść o najeździe Karakula Fingal zostawił ukochaną na wzgórzu a sam ruszył do boju.
· Widziano jelenia, który uciekł, to niby znak śmierci Fingala. Zginął pokonany przez Karakula a jego duch jest już na pagórkach. Przybywa Hidalan (zakochany w Komali), który mówi jej, że wódz poległ. Rycerze wznoszą mu grób. Komala rozpacza, Fingal przyrzekł jej, że powróci a tak się nie stało. Jednak pojawia się Fingal i mówi, że Karakul uciekł z pola walki. Komala umarła jednak, a Fingal zabronił Hidalanowi ze sobą ucztować, polować i walczyć.
KARRIK – TURA
· Treść: Po powrocie z wyprawy wojennej Fingal postanawia odwiedzić Katula, brata Komali. Na razie jednak ucztuje, w pieśniarz śpiewa o Szylryku i Winweli. Wódz ten również udawał się na wyprawę wojenną i zostawił swoją ukochana. Opowieść ma podobny charakter jak epizod z zycia Fingala – wódz się ratuje ale kochanka jego umiera wkrótce. Nastaje ranek, Fingal wyrusza. Karrik – tura to pałac Katula. Fingal już się do niego zbliża, gdy zauważył ogień, znak jakiegoś niebezpieczeństwa. Duch Lodyna krąży wokół Fingala. Duch ten wygania Fingala do swojej ziemii, jest on władcą wiatrów i wspomoże króla Sory, bo to jego syn. Duch ten przewiduje zwycięstwo Frotala, bo okazało się, że zamek oblega Frotal, król Sory. Fingal walczy z duchem, przegania go. Frotal chce napaść na ten zamek, dlatego, że Katul odmówił mu kiedyś swojej siostry Komali. Następnego dnia dochodzi do pojedynku między wojskiej Fingala i armią Frotala. Fingal się z nim pojedynkuje i bierze go w niewolę. Broni Frotala zakochana w nim dziewica Uta, Fingal ulitował się nad nimi Wszyscy udają się na ucztę do zamku. Na tej uczcie opowiada Krimora:
· To pieśń smutna. O najezdzie wroga, Konnal chce się bronić, prosi o tarczę ojca, Krimora mówi mu jednak, że ojciec pod nią zginął i on też zginie. Konnal prosi kochankę o postawienie mu grobu. Krimora razem z nim idzie walczyć. Uta przejęła się tą opowieścią, dopytuje się o dalsze losy kochanków. Następuje teraz pieśń Ullina:
· Opowiada o znajdującym się na wzgórzu grobie Konnala. To Krimora go zabiła, mierzyła we wroga leczy przypadkiem trafiła w kochanka. Krimora umarła ze smutku.
· Trzy dni trwały uczty, czwartego wszyscy się rozjechali. Ale duch Lodyna cały czas obserwował Fingala i zsyłał mu złe wiatry bo chciał się zemścić
KARDON
· Treść: za czasów Komala (czyli syna Tratala a ojca Fingala) Klesamor (brat matki Fingala) został przez burzę zapędzony na wyspę Kluta. Tamtejszy wódz uprzejmie go podejmował i dał mu za żonę swoją córkę. Jednak inny wódz też chciał pojąć tę kobietę za zonę, doszło między nimi do pojedynku. Klesamor zabił go, lecz towarzysze wroga rzucili się na niego i musiał odpłynąć. Na próżno próbował się zbliżyć do brzegów i zabrać ze sobą żone. Moina, czyli żona Klesamora, była brzemienną i urodziła syna a sama wkrótce umarła. Nazwano go Kardonem czyli szmer fali, na pamiątkę ojca. Kiedy Kardon miał trzy latka, ojciec Fingala napadł na jego kraj. Gdy Kardon dorósł chciał się zemścić na Fingalu. Uderzył w Morwen, pokonał dwóch wodzów Finagala ale ostatecznie zginął w pojedynku z własnym ojcem.
· Duma rozpoczyna się opowieścią Klesamora, to on przedstawia swoją miłość do Moiny i szereg późniejszych wydarzeń. Fingal śpiewa pieśń. Fingal widzi jakiegoś ducha, przewiduje zbliżającą się wojnę i śmierć rycerzy. Fingal wysyłą Ullina z pieśnią pokoju do nieprzyjaciela. Kardon jednak nie chce pokoju, chce pomścić ojca. Dochodzi do walki Klesamora i Kardona, Kardon coś podejrzewa, że to może być jego ojciec. Pyta go nawet, czy nie ma syna, który by go obronił. Klesamor jednak nie podaje swojego imienia, bo wtedy było to uważane za zachowanie niehonorowe. Kardon wymawia słowa, które uświadamiają Klesamora, że to jego syn. Trzy dni opłakiwano jego śmierć, a czwartego umarł sam Klesamor. Bardowie śpiewają o nich pieśń
OINA – MORUL
· Treść: Osjan opowiada o swej wyprawie na Fuarfedę. Król tej wyspy odmówił swojej córki sąsiedniemu wodzowi (Ton-tormodowi) i doszło między nimi do wojny. Fingal, posyła mu na pomoc Osjana, bo wszyscy inny sprzymierzeńcy zapomnieli nagle o królu. Osjan wydał bitwę nieprzyjacielowi i wziął go w niewolę. Malorchol, król Fuarfedy, chciał mu oddać swoją córkę za żonę, lecz Osjan, dowiedziawszy się o jej tajemnej miłości do Ton-tormoda, oddaje ją kochankowi i doprowadził do pogodzenia go z ojcem Oiny.
KOLNADONA
· Treść: Fingal, pobiwszy nieprzyjaciół, wysyła Osjana i Toskara (Toskar to ojciec Malwiny, słuchaczki Osjana), żeby wznieśli na polu zwycięstwa kamienny pomnik. Trzej bardowie towarzyszą im z pieśniami. Kiedy się przy tym trudzili, tamtejszy wódz zaprosił ich na ucztę. Poszli, Toskar zakochał się w córce wodza – Kolnadonie. Został też przez nią pokochany. Udają się rano na polowanie, nagle spotykają młodzieńca, który mówi o niebezpieczeństwie Kolnadony, Toskar chce ruszyć za nieprzyjacielem ale okazuje się, że to Kolnadona jest owym młodzieńcem, specjalnie przybyła z takimi wieściami, aby sprawdzić Toskara.
OITONA
· Treść: Gaul zakochał się w Oitonie, dzień ich ślubu był już wyznaczony. Fingal jednak wzywa Gaula do siebie, ojciec Oitony i jej brat również muszą wyruszyć na wojnę. W czasie ich nieobecności Oitonę porywa sąsiedni wódz, ona kiedyś odrzuciła jego miłosc. Wywozi ją na bezludną wyspę i więzi w jaskini. Gaul powrócił, dowiedział się o porwaniu i chce się zemścić. Tam zastaje Oitonę bardzo niepocieszoną, postanowiła, że nie przeżyje swojej hańby. Opowiada mu swoją historię lecz nagle pojawia się Dunromat ze swoim wojskiem. Gaul nakazuje jej schować się, lecz ona ubiera zbroję i walczy. Zostaje śmiertelnie ranna. Gaul opłakał jej śmierć i wzniósł jej grób po czym wrócił do Morwenu.
· Właściwa duma zaczyna się w momencie, gdy Gaul wraca po wojnie i nie zastaje Oitony, dowiaduje się, że została porwana. Gaul przez sen ma widzenie, rozmawia z Oitoną, która żali się mu, że została porwana, siedzi w jaskini i nie wie co ma robić. Opowiada o swoim porwaniu i dalej to samo co w treści. Na koniec Gaul myśli, że to jakiś ranny młodzieniec, proponuje mu pomoc, może jakieś zioła go uleczą, a tu nagle poznał, że to Oitona.
KROMA
· Treść: Osjan usłyszał, jak Malwina opłakuje śmierć swojego ukochanego Oskara. Chcąc, by zapomniała o swojej niedoli, opowiada o swojej wyprawie do Irlandii, aby z rozkazu Fingala pomóc władcy Kromy. Wódz Krotar był już stary, a jego syn jeszcze za młody na walke. Rotmar, sąsiedni wódz, postanowił wykorzystać tą sytuację i napadł na nich. Proszą o pomoc króla Szkocji, Fingala. Lecz zanim przybył Osjan, syn króla już zginął, gdyż próbował stawić czoła nieprzyjacielowi. Osjan zwycięża, zabija Rotmara i powraca do Szkocji.
· Zaczyna się od przybycia Osjana, król opowiada mu o śmierci swojego syna. Walka i zwycięstwo. Pochówek młodego księcia. Jego pamięć zachowana będzie w pieśniach.
KALTON I KOLMALA
· Treść: Utwór ten zwrócony jest do jakiegoś pustelnika, może jednego z pierwszych misjonarzy chrześcijańskich. Za czasów Fingala żyło na ziemi Brytonów dwóch wodzów: Duntalm i Ratmor. Ratmor słynął ze szlachectwa i gościnności, Duntalm z pychy i okrucieństwa (zamordował on podczas uczty Ratmora). Potem jednak ma wyrzuty sumienia i bierze dwóch jego synów na wychowanie- Kaltona i Kolmara. Kiedy oni doszli męskiego wieku, Duntalm spostrzegł, że chcą pomścić ojca i nakazał ich uwięzić w osobnych jaskiniach i planował potajemnie uśmiercić. Jednak jego córka zakochała się w jednym z nich, pomogła mu uciec (przebrała się za rycerza) i razem udali się po pomoc do Fingala. Fingal posłał Osjana wraz z wojownikami, aby uwolnił drugiego brata. Duntalm jednak już go zabił, nastepnie sam poległ od miecza Osjana. Kalton poślubił Kolmalę.
WOJNA Z KAROSEM
· Treść: Karos to prawdopodobnie znany uzurpator Karauzjusz. Poemat ten śpiewany jest dla Malwiny, gdyż opowiada o zwycięstwie Oskara, syna Osjana a ukochanego Malwiny nad uzurpatorem. Bard opowiada Oskarowi, jak zginął Hidalan, po wygnaniu go przez Fingala. Hidalan przybywa do swojego starego ojca, tłumaczy co się stało, pyta, gdzie ma teraz szukać sławy. Ojciec prosi go, aby mu przyniosl miecz Garmalona, każe zaprowadzić się do grobu. Idą na miejsce, ojciec przebija bok syna, razem umarli. Oskar wzywa duchy, schodzi do niego jeden, rozmawiają, od tej pory stał się smutny, przewidział upadek swojego rodu. Dochodzi do walki z Karosem. Zwycięstwo Oskara
KATLIN Z KLUTY
· Treść: Wezwanie Malwiny do opowiedzenia pieśni. Poeta mówi o przybyciu Katlina z Kluty do Selmy z prośbą o pomoc przeciwko Dutkarmorowi z Kluby, który zabił Katmola za to, że ten nie oddał mu swej córki. Fingal zostawia żołnierzom wolną wolę w sprawie udania się na tę wyprawę. Wojownicy udaja się każdy na swoje wzgórze duchów, by poradzić się snów. Duch przodka ukazuje się Osjanowi i Oskarowi, wypływają obaj na wyprawę. Osjan posyła barda do nieprzyjaciela z wezwaniem do bitwy. Zaczyna się bitwa, Oskar pokonuje Dutkarmora, Katlinowi daje kolczugę i szyszak wroga. Okazuje się wtedy, że Katlin jest przebraną córką Katmola, która porwana przemocą uciekła z rąk Dutkarmora.
SULMALA ZNAD LUMONU
· Treść: dalszy ciąg poprzedniej pieśni. Wezwanie do Sulmali, córki króla Inishuny, którą Osjan spotkał na polowaniu. Sulmala zaprasza Osjana i Oskara na ucztę do domu swojego ojca, który oddalił się na wojne. Kiedy poznała ich imię i ród opowiedziala im o dawnej wyprawie Fingala do Inishuny. Sumala opowiada o wodzu Aty ( na imię miał Katmor), który pomaga teraz jej ojcu w walce. Okazuje się, że w czasie wojny Osjan i Katmor walczyli przeciw sobie. W nocy Osjan ma sen, stanął przed nim cień Trenmora. Poznał Osjan, że się wojna zbliża i opuścili to miejsce.
WYPRAWA DO INISTONY
· Treść: rozmyślania o młodości poety, wspomnienia kraju rodzinnego, Fingala i Oskara. Oskar chce walczyć, chce być sławny, uzyskuje pozwolenie na wyprawę do Inistony. Oskar biesiaduje z Anirem, dowiaduje się o losie dwóch jego pokonanych synów, córka przebywa w komnatach cudzoziemców. Anir opowiada, że jego synowie ulegli Kormalowi, córka została porwana jego miłością. Kormal zdradziecko ich zabił (strzałą). Oskar postanawia pomścić dzieci Anira. Oskar go pokonał i przyprowadził starcowi córke. Triumfalny powrót Oskara do Selmy.
PIEŚNI Z SELMY
· Treść: za dawnych czasów panował w Szkocji zwyczaj, że na dworskich monarchów obchodzono doroczne święto podczas którego bardowie śpiewali swoje pieśni. Osjan śpiewa wezwanie do gwiazdy wieczornej, oraz inwokację do Fingala i jego czasów. Minona śpiewa przed królem dumę o nieszczęsnej Kolmie a wielcy bardowie – swoje poezje.
· Pieśń Osjana do gwiazdy wieczornej następuje teraz. Widzi swoich pomarłych przyjaciół. Przybywa Fingal, dookoła niego rycerze i bardowie. Wspomina Osjan, jak współzawodniczyli w pieśniach, w czasach biesiad na Selmie. Wstępuje Minona w całej swej krasie, ze smutnym wejrzeniem i zapłakanym okiem. Śpiewa o Kolmie
· Pieśń Minony o Kolmie – siedziała samotnie na wzgórzu, pragnie by jakieś światło zaprowadziło ją do miejsca, gdzie kochanek po łowach spoczywa. Przy nim psy a ona sama musi tu siedzieć przy skale i potoku. Kochanek ma na imię Salgar. Obiecał przybyć nocą. Kolma wyjawia, że ich rody długo były sobie wrogie, ale ona dla niego może uciec od ojca i brata. Lek dręczy jej duszę, ktoś leży nieopodal na wrzosach, to kochanek i brat, obaj nie żyją. Ich miecze są czerwone od walki. Obaj byli jej bardzo drodzy.
· Pieśń żałobna. Alpin płacze po zmarłych. Opłakuje upadek Morara, walecznego męża. Wielu padło z jego ręki. Ciasne jest teraz jego mieszkanie, to grób, cztery kamienie pomnikowe. Nie ma matki, która by po nim płakała ani dziewicy. Ktoś się zbliża, to ojciec Morara, który nie miał inngo syna prócz niego. Słyszał o jego sławie na wojnach. Płacze ale syn go nie słyszy, głęboki jest sen umarłych. Morar nie zostawił po sobie syna, pieśń przechowa jego imię. Na dźwięk tej pieśni westchnął Armin i przypomniał sobie o śmierci własnego syna. Armin jest ostatni ze swego rodu. Śpiewa pieśń:
· Armin – miał syna i córke, oboje zgineli. Armar przybył i starał się o rękę jego córki – Daury. Lecz ktoś szemrał przeciwko ich szczęściu, chciał się zemścić i okłamał Daurę, że ukochany czeka na nią na morzu, tam gdzie skała i drzewko z czerwonym owocem. Ona z nim popłynęła, lecz ten ktoś ją tam zostawił. Brat po nią popłynał, ukochany zabił brata, bo myślał, że to on za tym stoi. Umarł za zdrajce. Armar skoczył w morze aby ją ratować i zginał. Daura skonała wycieńczona żalem. Często Armin przy zachodzącym księżycu widzi duchy swoich dzieci.
FINGAL
Starodawne poema epickie w sześciu księgach
· Treść: Pochód Fingala do północnej Irlandii, aby tam zabezpieczyć kaledońskie państwo przeciw napaści Swarana. Kormak, młody król Temory, krewny Fingala jest jeszcze za młody by objać rządy dlatego sprawuje je Kutullin. Swaran chciał z tego skorzystać i podbić Irlandię. Wylądowal on wcześniej niż Fingal i zbił wojsko Kutullina. Przybywa Fingal i odnawia się bitwa. Swaran zostaje zwyciężony i schwytany ale po zawarciu pokoju Fingal wypuszcza go na wolność.
· Treść: Kutullin (dowodzący plemion irlandzkich z powodu małoletniości Kormaka) siedzi samotnie pod drzewem. Wtedy przybywa do niego jeden ze zwiadowców z informacją, że Swaran, król Lochlinu wylądował. Kutullin zwołuje wojenną radę wodzów, padają głosy za stoczeniem bitwy z nieprzyjacielem. Konnal, mały król Togormy, bliski przyjaciel Kutullina doradza odwrót, dopóki Fingal nie przybędzie. Dochodzi do wojny, maszerujący Kutullin nie znajduje trzech ze swoich wybitnych rycerzy. Powraca jeden z nich – Fergus – i opowiada o śmierci dwóch pozostałych. Opowieść o Mornie, która oczekiwała kochanka Kateba ale został on zabity przez zakochanego w niej Duchomara. Ona chce miecz z krwią ukochanego, on daje jej go i zostaje nim przebity przez Mornę. Duchomar prosi, by mu wyciągnęła miecz z piersi, ona to czyni i nagle zostaje przebita nim przez Duchomara. Swaran dostrzega armię Kutullina i wysyła syna na zwiady. Syn wraca i opisuje ojcu straszliwy wygląd Kutullina i jego rydwan wojenny. Zaczyna się bitwa ale przerywa ją noc. Zgodnie z tradycja, Kutullin wysyła barda do Swarana z zaproszeniem na ucztę. Swaran odmawia. Karil bard śpiewa Kutullinowi pieśń o Kairbarze i Grudarze, którzy spierali się o posiadanie byka. Doszło miedzy nimi do pojedynku, Kairbar wygrał. Okazało się, że jego siostra była zakochana w Grudarze. Skonała przy ukochanym. Konnal radzi, aby wysłać swoich ludzi w celu obserwowania poczynań nieprzyjaciela.
· Konnalowi ukazuje się duch Krugala, jednego z irlandzkich bohaterów poległych w bitwie (poległ on z ręki Swarana), zwiastuje mu porażkę Kutullina w następnej bitwie i doradza zawarcie pokoju. Konnal mówi o tej przepowiedni Kutullinowi, lecz jest on niezłomny, nie chce stracić honoru i prosić o pokój. Nadchodzi ranek. Swaran posyła upokarzające warunki pokoju (oddanie ziemi, oblubienicy i psa), które Kutullin odrzuca. Rozgrywa się bitwa, porażka wojsk Kutullina. Grumal uciekł i nammawiał ludzi do ucieczki, ale niewielu go posłuchało, reszta zginęła na polu bitwy. Już widzą przybywające okręty Fingala. Wódz przypisuje to niepowodzenie śmierci Ferda, swojego przyjaciela, którego niegdyś zabił (pojedynkowali się choć nie chcieli ale zmusiła ich do tego niewiasta). Karil opowiada przygodę Komala i Galbiny. Chodzili oni razem na łowy, lecz pokochal ją także Grumal. Pewnego dnia skryli się w jaskini, ona w niej siedziała a on poszedł na polowanie. Galbina chciała sprawdzić jego miłosć, ubrała zbroję i wyszła z jaskini. Komal ją zabił, bo myślał, że to nieprzyjaciel. Komal chciał umrzeć, rzucił się w wir walki, poległ i leży obok ukochanej.
· Kutullin chce aby mu bard opowiedział także inne pieśni o rycerzach. Ten opowiada przygody Fingala w Jutlandii i o śmierci Agandeki, pięknej siostry Swarana. Nikt oprócz Fingala nie pokonał Starna, dlatego on chciał się zemścić i wymyślił plan. Obiecał Fingalowi rękę swojej pięknej córki, zaprasza go na biesiadę. Agandeka pokochała Fingala. Fingal miał się udać ze Starnem na łowy ale Agandeka go ostrzega, że tam w lesie ukryci są rycerze ojca. Fingal pokonał ich, Starn wzywa do siebie córkę. Starn przebił jej bok stalą. Nagle przybywa ktoś z wiadomościa, że Swaran ma zamiar uderzyć niespodziewanie na ostatki wojsk Kutullina. Kalmar chce sam odeprzeć atak wroga, Kutullin wzruszony jego dzielną propozycją postanawia walczyć razem z nim. Nadchodzi ranek, Kalmar umiera. Przybywa Fingal, Kutullin zawstydzony swoją porażką unika go i chowa się w grocie. Fingal chce wydać ucztę, zaprasza na nią Swarana ale on odmawia, chce się bić. Fingal uderza na nieprzyjaciół i rozprasza ich ale nadchodzi noc. Fingal daje nauki Oskarowi, jak postępować w czasie wojny i pokoju. Zaleca mu mieć zawsze przed oczami przykład swoich ojców, jako najlepszy wzór do naśladowania. Fingal opowiada o swoim spotkaniu z Fainasollis, córką króla Kraki, która uciekała przed wodzem Sory, a Fingal wziął ją w opieke. Ten kochanek zabił Fainasollis, Fingal zabił jego i pochowali ich razem. Fingal wysyła zwiadowców. Gaul chce przejąć dowództwo, też walczyć dla sławy. Fingal mu pozwala
Duma IV
· Treść: akcja poematu zostaje zawieszona przez noc. Osjan opowiada swoje przygody nad jeziorem Lego i o swojej miłości do Eweraliny, która jest matką Oskara ale zmarła. Duch jej objawił się Osjanowi i wzywa go do ratowania Oskara, który posłany wieczorem na zwiady niemal został pokonany. Osjan przybywa synowi z pomocą a Fingal zostaje ostrzeżony o zbliżaniu się przeciwnika. Fingal gromadzi rycerzy i daje dowództwo Gaulowi, sam odchodzi na wzgórze, z którego może obserwować całą bitwe. Bitwa się rozpoczyna, poeta opiewa waleczność Oskara. Ale niestety Gaul zaatakowany przez Swarana musi dokonać odwrotu. Wtedy Fingal posyła swojego barda Ullina, aby pobudził odwagę Gaula pieśnią wojenną. Jednakże Gaul ciągle przegrywa. Fingal schodzi ze wzgorza i szykuje wojsko. Swaran czeka nadejścia Fingala. Kutullin, który wraz z Konnalem i bardem ukryli się w jaskini słyszą odgłosy bitwy i przyglądają się. Kutullin chce wrócić na pole bitwy ale Konnal go powstrzymuje, wysyła więc tylko swojego barda aby opiewał zwycięstwo, którego Fingal niemal sam dokonał.
Duma V
· Kutullin i Konnan dalej przebywają na wzgórzu. Fingal spotyka się ze Swaranem na polu walki. Opis ich potyczki, Swaran pokonany, schwytany i pod straża (Osjan i Gaul go pilnują). Fingal, Oskar i inni dalej ścigają nieprzyjaciół. Spotykają śmiertelnie rannego króla Lochlinu Orlina, Orlin chce się z nim pojedynkować. Fingal wzruszony jego śmiercią nakazuje zatrzymać pościg i wystawić Orlinowi pomnik. Wraca lecz dowiaduje się, ze jego najmłodszy syn został zabity. Wielki żal Fingala. Bard zaczyna śpiewać pieśń o Lamdergu i Gelczosie. Lamderg idzie do Aidona. Zapytać starca czy wie co się dzieje z jego ukochaną. Lamderg poległ, Gelczosa przy nim umarła. Fingal grzebie syna (Ryna). Przybywa do Osjana Karil-bard, mówi o Eweralinie, ale Osjan nie chce przywracać tych smutnych wspomnień.
Duma VI
· Zapada noc. Fingal wydaje swoim rycerzom ucztę na której jest i Swaran. Krol poleca swojemu bardowi odśpiewać pieśń pokoju. Ullin śpiewa czyny pradziada Fingala, Trenmora w Skandynawii i o jego małżeństwie. Korlin się też starał o jego ukochaną, Trenmor na niego czekał by stoczyć walkę ale on się nie pojawił. Okazuje się, że Fingal i Swaran są krewnymi. Fingal ofiarowuje Swaranowi swobodę i zezwala na powrot do domu. Swaran przyrzeka jednak nie wracać nigdy jako wróg Irlandii, proponuje zostawić swoje okrety ale Fingal ich nie chce. Rankiem Swaran odpływa. Kutullin odsyła Fingalowi swój miecz, lecz on go nie chce przyjać. Fingal idzie ze swoim rycerstwem na polowanie, znajduje w grocie Kutullina i pociesza go. Udają się razem na ucztę, rozpromienia się oblicze Kutullina. Nazajutrz Fingal odpływa do Szkocji co stanowi zakończenie dumy.
LATMON
· Treśc: Kiedy Fingal był zajęty wyprawą do Irlandii jeden z książąt brytańskich napadł na królestwo Morwenu i już zbliżał się do Selmy, siedziby królów. Ale Fingal wrócił, więc Latmon cofnął się na wzgórze. Tam noc zaskoczyła jego wojsko a on sam został wzięty do niewoli przez Osjana i przez Gaula. Choć oni nie chcą napadać rycerzy we śnie, najpierw uderzają w tarcze. Pieśń rozpoczyna się gdy Fingal pojawia się na wybrzeżu Morwenu a kończy około południa dnia następnego. Latmon wraca do swojej siedziby.
DARTULA
· Treść: Usnot, pan Ety miał trzech synów. Zostali oni wyprawieni za mlodu przez swego ojca do Irlandiim żeby zaprawiać się do oręża pod okiem wuja. Doszła ich wiadomość o śmierci Kutullina, Natos (jeden z braci) objał dowództwo nad jego armią i wyruszył przeciwko uzurpatorowi. Pokonał go w szeregu bitew, potem jednak uzurpator znalazł sposób aby zamordować prawowitego władcę a armia Natosa zbuntowała się. W tym czasie Dartula, córka Kollona, w której Kairbar uzurpator był zakochany, zakochala się w Natosie i uciekła z nim. Jednak burza zapędziła ich do miejscowości, gdzie przebywał uzurpator ze swoją armia. Trzej bracia bronili się dzielnie, jednak zgineli. Nieszczęsna Dartula zabiła się i legła obok ukochanego. Pieśń rozpoczyna się w noc poprzedzającą śmierć braci i opowiada o tym, co się działo wczesniej.
ŚMIERĆ KUTULLINA
· Kiedy Fingal wypędził Swarana z Irlandii Kutullin nadal opiekował się Kormakiem, młodym królem tego królestwa. W trzecim roku panowania doszło jednak do buntu i Torlat wyrusza aby zdetronizować Kormaka. Kutullin wydaje mu bitwę nad jeziorem Lego i rozgramia jego wojsko. Sam odniosł jednak śmiertelną ranę. Sam Kormak zginął z ręki buntownika Kairbara a przywrócenie tronu irlandzkiego rozdzinie królewskiej przez Fingala stanowi treść eposu Temora.
BITWA NAD LORĄ
· Treść: Fingal powracając z wyprawy do Irlandii skąd wypędził Swarana wydaje swojemu rycerstwu wielką ucztę. Zapomniał jednak zaprosić na nią dwóch wodzów, którzy nie brali udziału w wojnie. Obrażeni tym udają się na służbę do wroga Fingala, króla Sory w Skandynawii. Jednak Lorma, piękna żona króla zakochuje się w jednym z nich bez pamięci. Aldowi-wodzowi udaje się uciec z nią do Selmy, gdzie w tym czasie przebywa Fingal. Król – mąż goni ich z wojskiem ale ginie z ręki Gaula, gdy ten odrzucił warunki pokoju podane mu przez Fingala. Na tej samej wojnie poległ też Ald czyli jeden z wodzów a nieszczęsna Lorma umiera ze smutku.
KONLAT I KUTONA
· Treść: Konlat to brat Gaula, zakochał się w Kutonie. Toskar w towarzystwie swego przyjaciela Ferkuta przypłynał do Irlandii, gdzie mieszkał Konlat. Toskar został gościnnie przyjęty i przez trzy dni podejmowany ucztą. Czwartego dnia odpłynął a żeglując ujrzał Kutonę i zakochał się w niej i uprowadził przemocą na swój okręt. Burza zmusiła go do zatrzymania się na bezludnej wysepce. Konlat gdy dowiedział się o porwaniu popłynał za nimi. Zastał ich w momencie gdy już chcieli odpływać do Irlandii, Rozpoczęła się walka, wszyscy wzajemnie się pozabijali. Kutona zaś umarła z żalu w trzy dni później. Fingal wysłał swojego rycerza aby pogrześć poległych ale zapomniał wysłać barda, który by im zaśpiewał pieśń pogrzebową. Duzo później objawił się Osjanowi duch Konlata aby poprosić go o przekazanie potomnym sławy jego i Kutony. Wierzono wtedy bowiem, że dusze umarłych nie mogą zaznać szczęścia dopóki bard nie odśpiewał ich elegii.
...
gosiaczek_02