Przedmiot finanse przedsiębiorstwa rozpatrywany być może w różny sposób. Przede wszystkim w encyklopedycznym ujęciu nauki o finansach traktuje się finanse przedsiębiorstw jako element ogółu zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych bądź jako element pieniężnego mechanizmu wymiany i podziału wartości rzeczowych i usług.
Finanse występują w sferze wymiany i podziału. Ich szczególną cechą różniącą je od innych form jest pieniężny charakter. Do podziału dóbr i usług dochodzi w drodze przeplatających się ze sobą przepływów różnych kategorii strumieni pieniężnych.
Strumienie pieniężne można sklasyfikować wg:
- kryterium przedmiotowego
- kryterium podmiotowego
Kryterium przedmiotowe pozwala wyodrębnić rodzaje zjawisk pieniężnych niezależnie od tego, jakie podmioty biorą w nich udział dokonując wydatków czy też realizując przychody pieniężne:
Przychody i wydatki (strumienie) pieniężne ekwiwalentne albo rynkowe.
Cechą charakterystyczną jest powiązanie wydatku jednego podmiotu gospodarczego ze wzajemnym świadczeniem ze strony innego podmiotu gospodarczego, który realizuje przychód pieniężny.
Przychody i wydatki rynkowe to:
- ruchy pieniądza związane z zakupem towarów i usług
- wynagrodzenie za pracę
Dla przychodów i wydatków ekwiwalentnych w warunkach gospodarki rynkowej charakterystyczne jest to, że są one regulowane przez mechanizm rynkowy, który wyznacza ceny i stawki wynagrodzeń w zasadzie zgodnie z relacjami popytu i podaży. Chociaż działanie mechanizmu rynkowego może podlegać różnorodnym zewnętrznym wpływom na skutek np.: opodatkowania sprzedaży towarów, prawnej interwencji państwa na rynku pracy (ustaleniem płacy) podejmowanie działań regulacyjnych przez związki zawodowe.
Przychody i wydatki pieniężne redystrybucyjne zwane także transferami.
Cechą charakterystyczną przychodów i wydatków redystrybucyjnych jest brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu gospodarczego otrzymującego środki pieniężne od innego podmiotu.
Do redystrybucyjnych strumieni pieniężnych zalicza się:
- podatki i opłaty przekazywane przez różne jednostki na rzecz budżetu
- emerytury renty zasiłki przekazywane z budżetu na rzecz uprawnionych do ich otrzymania
- różnego rodzaju subwencje, dotacje i darowizny
Ich cechą charakterystyczną jest to, że nie są regulowane przez mechanizm rynkowy, lecz przede wszystkim przez normy prawne na podstawie bardzo różnych kryteriów
Przychody i wydatki pieniężne kredytowe (związane z operacjami kredytowymi banku.
Przychodami kredytowymi nazywamy przychody pieniężne, jakie osiągają nie bankowe jednostki gospodarujące zadłużające się w bankach a więc wykorzystujące pożyczki bankowe.
Wydatkami kredytowymi są wydatki tych jednostek związane ze spłatą poprzednio wykorzystywanych kredytów bankowych
Dla banków udzielenie kredytu nie jest wydatkiem pieniężnym a spłata kredytu przez pożyczkobiorcę nie jest przychodem pieniężnym.
W przypadku przychodów i wydatków kredytowych mamy do czynienia z kreacją nowych i likwidacją istniejących zasobów pieniężnych.
Wyróżniamy jeszcze oszczędności.
Różnią się od poprzednich trzech strumieni pieniężnych tym, że są zatrzymanym w ruchu strumieniem pieniężnym a więc w rzeczywistości zasobem.
Podmiotowo klasyfikacja zjawisk finansowych opiera się na kryterium rodzajowego różnicowania jednostek gospodarczych, które dokonują operacji pieniężnych oraz dokonują gromadzenia pieniądza.
Wyróżniamy 5 grup zjawisk finansowych: finanse przedsiębiorstw, ludności, publiczne, baków i innych instytucji kredytowych, ubezpieczeń.
Dla finansów przedsiębiorstw najbardziej charakterystyczne jest:
gromadzenie przychodów
ekwiwalentnych (rynkowych) z tytułu sprzedaży towarów, wyrobów i usług
kredytowych z tytułu pożyczek bankowych
transferowych między innymi z rynku kapitałowego z budżetu
dokonywanie wydatków
ekwiwalentnych (rynkowych) z tytułu zakupu materialnych czynników produkcji i wynagrodzeń za pracę
transferowych występujących w postaci podatków, opłat oprocentowanie kredytów bankowych i obligacji, wypłaty dywidend składek na ubezpieczenia społeczne i rzeczowe
kredytowych z tytułu spłaty pożyczek bankowych
Nauka o finansach przedsiębiorstwa – wykrywa prawidłowości a także opisuje i analizuje funkcjonowanie całości mechanizmu finansowego przedsiębiorstwa.
Prowadzona w ramach tej nauki badanie obejmują wszystkie zjawiska finansowe i procesy finansowe zachodzących w przedsiębiorstwie ze szczególnym uwzględnieniem jego otoczenia czasu i ryzyka.
Cechami finansów przedsiębiorstwa są:
wiedza stosowana, pragmatyczna (różna od teoretycznych podstaw)
mikroekonomiczny punkt widzenia właścicielka a niekiedy zarządzającego (menedżera)
ograniczenie zakresu badań do wyodrębnionej jednostki tzn. wydzielenie tej gospodarki do gospodarstwa domowego. (Stąd 3.03.02Np. przedmiotem rozważań nie będzie gospodarstwo rolne, bo jest brak rozgraniczenia między warsztatem pracy a gospodarstwem domowym)
identyfikacja zjawisk finansowych o przedsiębiorstwie i jego otoczeniu
badanie wpływu regulacji prawnych na postawy zachowawcze przedsiębiorcy, menedżerów jak te relacje rzutują na decyzje
treść metody i sposoby oceny gospodarki finansowej przedsiębiorstwa na te sposoby patrzymy z innego punktu widzenia, będziemy ocenić efekt pracy poszczególnego przedsiębiorstwa
Czynności polegające na racjonalnym uruchamianiu strumieni pieniężnych oraz ich osiadaniu, czyli tworzeniu oszczędności z uwzględnieniem opłacalności związanej z „nie uruchomieniem” pewnego większego lub mniejszego zasobu pieniędzy.
Jest to mechanizm ciągłego odpowiednio zorganizowanego procesu gromadzenia przychodów i dochodów oraz realizacji wydatków.
W wyniku przeplatających się strumieni mamy do czynienia z różnymi formami rozliczeń.
Stosujemy dwa kryteria przedmiotowe, (czego dotyczy rozliczenie) i podmiotowe, (kto dokonuje rozliczeń) do podziału rozliczeń.
Pozyskiwanie kapitału własnego i obcego realizowana na podstawie prowadzonego rachunku opłacalności i dostępności źródeł finansowania. Przedsiębiorstwo podejmujące decyzję, aby pozyskać kapitał wchodzi w rozliczenia, analizuje się opłacalność, co jest lepsze fundusze obce czy własne akcje.
Wydatki przeznaczone na inwestycje o charakterze rzeczowym (zakup i modernizacja środków trwałych) i finansowych (operacje krótko i długoterminowe)
Zakup surowców, materiałów, opakowań, szeroko rozumianych zapasów
Wypłaty wynagrodzeń pracowników – za pracę bezpośrednio, ZUS, podatek, fundusze socjalne ubezpieczenia
Świadczenia podatkowe i quasi podatkowe, dochodowy od osób prywatnych, akcyza, od nieruchomości, od środków transportowych, cło
Kryterium podmiotowe (dotyczy przedsiębiorstwa jako podmiotu)
Procesy rozliczeń z pracownikami
Procesy rozliczeń z instytucjami ubezpieczeniowymi, bankami, budżetem, dostawcami, odbiorcami, giełdą papierów wartościowych
I Faza przygotowawcza, czyli jest to faza pewnych czynności poprzedzających ruch pieniądza. Chodzi tu o przygotowanie operacji pieniężnych obsługujących pożądane przez przedsiębiorcę procesy, ich prognozowane, planowane oraz podejmowanie decyzji z uwzględnieniem czasu i ryzyka.
II Faza realizacji, czyli są to czynności związane z rzeczywistością realizacją operacji pieniężnych.
III Faza ewidencji analizy i wnioskowania, czyli zapis operacji finansowych, mających miejsce w przeszłości i ich analiza oraz wnioskowanie, które służy ukształtowaniu tych zjawisk w przyszłości, a więc podejmowaniu decyzji w sferze rzeczowego i finansowego zarządzania przedsiębiorstwem.
Ogólnym celem gospodarki finansowej jest osiągnięcie zamierzeń czy też zadań stawianych przed przedsiębiorstwem przez jego właścicieli.
Za istotny cel przedsiębiorstwa uznać trzeba uzyskiwanie przezeń nadwyżki ekonomicznej, wyrażanej w pieniądzu, jaki pewnej nadwyżki finansowej w stosunku do wyłożonego kapitału.
Cele przedsiębiorstwa są różne:
Małe prywatne przedsiębiorstwo jednoosobowe - jego celem jest otrzymanie nadwyżki służącej pokryciu potrzeb konsumpcyjnych właściciela i ewentualne pokrycie potrzeb rozwojowych.
Spółki akcyjne - celem może wydawać się osiągnięcie takiej nadwyżki, która zagwarantuje zapłacenie satysfakcjonujących dywidend akcjonariuszom spółki. Akcjonariusze mogą zrezygnować z dywidend i mogą przeznaczyć na rozwój przedsiębiorstwa, co może dać w przyszłości większą kwotę dywidend.
Przedsiębiorstwa państwowe - celem tych przedsiębiorstw teoretycznie jest uzyskanie nadwyżki, zapewniającej wysokie nie podatkowe dochody budżetowi, czy też skarbu państwa.
Cel ten w praktyce jest tylko pozorny, ponieważ:
Typ przedsiębiorstwa państwowego – menedżerskiego, gdzie celem jest zysk, (jeśli od niego zależą wynagrodzenia menedżerów)
Typ przedsiębiorstwa państwowego – samorządowego gdzie celem jest dochód czysty (w uproszczeniu: zysk + wynagrodzenie pracownicze)
Cel ogólny przedsiębiorstwa to dążenie do uzyskiwania wzrostu efektywności, rozumianej jako stosunek pożądanej kategorii nadwyżki (zysk, dochód czysty, itp.) do zaangażowanego kapitału.
Celem działalności przedsiębiorstwa jest uzyskiwanie efektywności sprzyjającej interesowi zarobkowemu właścicieli, wzrostowi wartości przedsiębiorstwa i tym celem podporządkowana być powinna jego gospodarka w tym także gospodarka finansowa.
„Wartość przedsiębiorstwa” to nie tylko księgowa wycena jego majątku, lecz również takie elementy jak jego pozycja na rynku, możliwości pozyskiwania itp. Słowem jego wartość rynkowa. Czynniki te, jak wiadomo maja np.: istotne znaczenie w przypadku notowanym na giełdzie spółek akcyjnych.
Gospodarka finansowa powinna, zatem sprzyjać wzrostowi nadwyżki finansowej, ale także i realizacji inwestycji rzeczowych, które nie zawsze idą w porze z powiększeniem bieżącego wyniku finansowego, przyczynia się do inwestycji finansowych, które w perspektywie posłużą zwiększeniu efektywności. Cele te mogą być realizowane przez gospodarkę finansową na drodze bardzo zróżnicowanych operacji, które wymagają szczegółowej analizy, prowadzonej z punkt widzenia przedsiębiorstwa, jego długoterminowej strategii i bieżącej taktyki finansowej. Te z kolei w ramach realizowanej gospodarki finansowej przedsiębiorstwa.
Sprawne działanie gospodarki finansowej, dysponowanie środkami na sfinansowanie procesów realnych stwarza podstawę do uzyskiwania wysokiej efektywności i rozwoju firmy.
Gospodarka finansowa powinna być prowadzona racjonalnie. Ową racjonalność można rozpatrywać na dwóch płaszczyznach:
„zewnętrznej”
„wewnętrznej”
Płaszczyzna „zewnętrzna” to całość gospodarki przedsiębiorstwa w tym także finansowej. Płaszczyzna „wewnętrzna” to gospodarka finansowa rozpatrywana w sposób izolowany.
Racjonalność czynności ujmowanych w skali „zewnętrznej” mierzona przede wszystkim jest wpływem:
na maksymalizację nadwyżki finansowej
pomnażania wartości przedsiębiorstwa stanowi podstawę oceny zarówno gospodarki finansowej, jak też całości efektów działalności przedsiębiorstwa
Kryterium oceny gospodarki finansowej rozpatrywanej w sposób izolowany są:
zachowanie płynności finansowej, co oznacza zdolność do terminowego regulowania wszelkich zobowiązań
obniżka kosztów finansowych, kryterium to należy traktować na zasadzie racjonalności tzn. obniżać te koszty, które mają istotne znaczenie, a nie powodują ujemnych skutków.
Otoczenie wynika z systemu gospodarczego danego kraju. System gospodarki rynkowej. Funkcjonuje rynek pieniężny kapitałowy. Istnieje szereg instytucji giełdowych, brokerzy, maklerzy, pośrednictwo finansowe, kasy pożyczkowe, fundusze inwestycyjne. Bardziej szczegółowo wypełnia ten system, system prawny, bankowy, podatkowy. Całość zakreśla ramy, w które musi się wpleść nasze przedsiębiorstwo. Ważny jest też element ryzyka i czasu.
Ryzyko i niepewność w działalności gospodarczej.
Ryzyko występuje w każdej decyzji podejmowanej przez nas. Im dłuższy okres (horyzont) analizowania tym większe ryzyko.
Statystycznie pojęciem ryzyka określa się sytuację, w której co najmniej jeden z elementów składających się na nią nie jest znany, ale znane jest prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Jeśli ten parametr jest źle oszacowany lub pominięty to wynik decyzji może być katastrofalny.
Im dłuższy jest horyzont czasu dla podejmowanych decyzji, tym wyższe jest ryzyko i niepewność.
W konsekwencji decyzje podjęte muszą okazać się niewłaściwe i przynieść faktycznie w przyszłości:
mniejsze korzyści od przewidywanych przy podejmowaniu przedsięwzięcia
może nie przynieść żadnych korzyści
może doprowadzić do wystąpienia strat
Ryzykiem nazywamy statystycznie prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia losowego o charakterze negatywnym dla dotkniętego nim podmiotu.
Ryzyko występuje wtedy, kiedy prawdopodobieństwo realizacji zamierzonego zadania dla spełnienia się określonych warunków itd. Zawiera się w granicach 0<f(x)<1, gdzie P(x) oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia zmiennej losowej.
Niepewność:
brak pewności, bezpieczeństwa
wahanie
Niepewność występuje wtedy, kiedy podejmujący decyzję wie, iż wszystkie dopuszczalne zdarzenia i wyniki są możliwe, ale nie jest możliwe określenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia losowego.
Różnice między ryzykiem i niepewnością:
Niepewność jest niepoliczalna tzn. brak jest statystycznych parametrów dla oszacowania możliwości powstania zdarzenia losowego.
Dotyczy to zwykle zdarzeń pojedynczych, nietypowych
Źródłem ryzyka mogą być:
1. Czynniki makroekonomiczne – niezależne od przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa takie jak:
niekorzystna koniunktura w kraju (ma istotne znaczenie), w czasie dobrej koniunktury nasze decyzje mają małe ryzyko jesteśmy pewni, że plan się powiedzie
występowanie zjawisk inflacyjnych (inflacja powoduje erozję sił nabywczych pieniądza deprecjacja kapitału, należności, zaś zobowiązania rosną)
zmiany sytuacji rynkowej (szoki popytowo podażowe i zmiany cen na rynku)
zmiany polityki fiskalnej i monetarnej (zmiana podatków, zmiany stóp procentowych)
zmiany ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej w kraju (zmiana systemu politycznego)
ograniczenie skłonności do inwestowania
zmiany w stosunkach z zagranicą (wojny w krajach ograniczają inwestycje w tych krajach)
polityka przyjęta przez banki (trudny czy łatwy pieniądz, przyjazny kredyt czy nie)
wzrost kosztów obcych źródeł finansowania
niestabilny lub nieskuteczny system prawny
itd.
2. Czynniki mikroekonomiczne związane ·· z sektorem, w którym działa przedsiębiorstwa oraz
charakterystyczne dla przedsiębiorstwa, do których zaliczyć można między innymi:
zmiany struktur organizacyjnych i własnościowych (zmiana zarządu, zmiany właścicieli)
nieodpowiednie proporcje w źródłach finansowania majątku
postępująca dekapitalizacja majątku i narastające zacofanie techniczne
wzrost konkurencji
dyferencjacja w poziomie zmian technologii i innowacjach
niekorzystną strukturę majątku przedsiębiorstw
niewłaściwe decyzje dotyczące zarządzania przedsiębiorstwem
Zakres oddziaływania czynników makroekonomicznych na wielkość ryzyko przy podejmowaniu decyzji może być ograniczony poprzez:
rzetelną analizę koniunktury gospodarczej
wykorzystywanie bieżących informacji dotyczących szeroko rozumianej polityki gospodarczej i społecznej
obserwację rozwoju stosunków z zagranicą
Przedsiębiorca może zmniejszyć wielkość ryzyka występującego przy podejmowaniu decyzji, gdy:
będzie uwzględniać opinię ekspertów
utworzy w przedsiębiorstwie rezerwy na pokrycie skutków niepomyślnych decyzji
skorzysta z usług towarzystw ubezpieczeniowych
Najbardziej ogólny podział ryzyka wyróżnia:
ryzyko subiektywne – związane z niedoskonałością człowieka, który subiektywnie określa wystąpienie określonych zjawisk
ryzyko właściwe – funkcjonuje na zasobach prawa wielkich liczb (pożary, klęski, żywioły, kataklizmy)
Z punktu widzenia przedmiotu ryzyko można podzielić w następujący sposób:
inwestycyjne
transakcyjne
kredytowe
papieru wartościowego
kursu walutowego
stopy procentowej
płynności
Przyjmując kryterium rodzajowe można wymienić między innymi ryzyka:
gospodarcze
polityczne
rynkowe (traktowane szeroko z uwzględnieniem otoczenia zewnętrznego – handlu zagranicznego)
bankowe
Przy uwzględnieniu zakresu oddziaływania można wyodrębnić ryzyka:
powszechne
dotyczące sektora lub gałęzi
przedsiębiorstwa
ryzyka operacyjne
Na poziom ryzyka operacyjnego wpływa możliwość aktywnego oddziaływania na sprzedaż, cenę, koszty. Istotna jest struktura majątku, którym dysponuje dane przedsiębiorstwo. Istnieje pewna prawidłowość, jeżeli wzrasta udział majątku trwałego w całej strukturze majątku przedsiębiorstwa to zwiększa się również ryzyko operacyjne prowadzonej działalności.
ryzyka finansowe
Zależy przede wszystkim od struktury źródeł finansowania przedsiębiorstwa. Jeżeli wzrasta udział funduszy (kapitałów) obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa, to zwiększa się również ryzyko finansowe w przedsiębiorstwie. jednocześnie w niektórych przypadkach wzrost udziału kapitałów obcych w finansowaniu przedsiębiorstwa może spowodować wzrost rentowności jego kapitału ogółem w przedsiębiorstwie – dźwignia finansowa.
Jednakże nadmierny wzrost udziału funduszy obcych w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa może spowodować także brak płynności finansowej w przedsiębiorstwie, czyli brak płynności finansowej w przedsiębiorstwie, czyli brak zdolności do terminowego regulowania zobowiązań wobec swoich kontrahentów (partnerów w rozliczeniach).
Ogólne zasady związku ryzyka z efektywnością planowanego zamierzenia:
występowanie wyższego ryzyka przy dążeniu do osiągnięcia wyższej korzyści
zwiększone ryzyko oznacza możliwość wzrostu strat
granicę racjonalnej decyzji z punktu widzenia ryzyka, wyznacza prawdopodobieństwo pomniejszenia straty odpowiadającej, co do swej wartości możliwej do uzyskania korzyści
Procesy gospodarcze w przedsiębiorstwie można wyodrębnić jako ruch rzeczy i wartości (kapitału). W układzie rzeczowym mamy do czynienia z przesuwaniem się przedmiotów i usług od producenta do ostatecznego nabywcy – odbiorcy (konsument, inwestor, zagranica)
Wartość zaangażowanych pieniędzy, środków i przedmiotów pracy jako kapitał, dokonuje w przedsiębiorstwie ruchu okrężnego na zasadzie formuły (uproszczonej)
pieniądz - towar - pieniądz
Ruch okrężny pieniądza
Część pieniędzy wypada z ruchu okrężnego w postaci:
płac
innych wynagrodzeń pracowniczych
funduszy celowych
amortyzacji (może zasilać po rozliczeniu utarg, specyficzny koszt, który zostaje w przedsiębiorstwie)
dochodów osobistych właścicieli
podatkowe i nie podatkowe świadczenia na rzecz instytucji finansowych
spłat pożyczek
W ruchu okrężnym przedsiębiorstwa występują trzy fazy ruchu okrężnego:
faza zaopatrzenia – środki zamieniamy na materiały
faza produkcji – proces produkcji
faza zbytu – wyrób gotowy
Wszystkie fazy powinny występować kolejno, ale także i jednocześnie
Rozmieszczenie wartości majątkowych w ruchu okrężnym wynika z:
rodzaju działalności
jakości gospodarowania
Konsekwencje przebiegu ruchu okrężnego środków (kapitału) w przedsiębiorstwie:
Ruch okrężny jest podstawą klasyfikacji zjawisk finansowych, które występują w:
I fazie pozyskiwanie kapitału i zaopatrzenie w środki produkcji
III fazie uzyskiwanie przychodów i ich podział
2. Ruch okrężny ma charakter otwarty tzn., że ma powiązania z funduszami zewnętrznymi:
powiązanie o charakterze biernym (absorpcja środków)
powiązanie o charakterze czynnym (lokowanie środków na rynku finansowym)
3. W ruchu okrężnym środki produkcji zachowują się niejednakowo:
część zużywa się stopniowo utrzymując swoją postać rzeczową (środki trwałe)
część zużywa się całkowicie przekształcając się w gotowy wyrób (środki obrotowe)
W ruchu okrężnym środków obrotowych analizowanych w sposób wyodrębniony można wyróżnić:
nierównomierny wyodrębniony ruch okrężny związany jest z sezonowością kształtowania się produkcji, konsumpcji (wynikające z pór roku, przyzwyczajeń) związany jest także natężenie i spadek działalności
równomierny ruch okrężny określa pewną wielkość stałą, poniżej, której zaangażowanie czynników nie spada
W ruchu okrężnym można wyróżnić zapotrzebowania na środki obrotowe o charakterze
stałym
okresowym (przejściowym) wynikającym z wahań
Ruch okrężny tworzy podstawę do rozgraniczenia kapitałów na:
kapitały własne
kapitały obce
Przychody przedsiębiorstwa.
Przychody przedsiębiorstwa:
ze sprzedaży
pozostałe operacje
finansowe
Przychody ze sprzedaży:
W zależności od tego, co jest przedmiotem działalności przedsiębiorstwa będą to przychody ze:
sprzedaży produktów
sprzedaży towarów
Produktem wytwarzanym przez przedsiębiorstwo może być dobro materialne lub usługa.
Przychody ze sprzedaży towarów uzyskują przedsiębiorstwa handlowe przedmiotem działalności, których jest odsprzedaż uprzednio nabytych towarów.
Przychody ze sprzedaży uzależnione są od:
ilości sprzedawanych produktów i towarów:
popyt na dany produkt
możliwości produkcyjne
działania marketingowe
wysokości ceny – ceny kształtuje rynek
Do tej grupy przychodów zaliczamy, które nie są związane z podstawową działalnością przedsiębiorstwa, jaka jest wytwarzanie odpowiednich dóbr i usług.
Pozostałe przychody operacyjne:
przychody ze sprzedaży lub wpływy z likwidacji środków trwałych
przychody powstające w wyniku rozwiązania rezerw
przychodem są umorzone lub przedawnione zobowiązania
przychodem będzie aktualizacja (wzrost) wartości posiadanych zapasów
przychodem będą otrzymane odszkodowania, kary, grzywny, które my otrzymamy
...
chomikSGHowy