WYŻSZA SZKOŁA EKONOMICZNO – INFORMATYCZNA
W WARSZAWIE
Finanse przedsiębiorstwa - oznacza zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Nazwa przedmiotu Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa przyjęta za literaturą zachodnią budzi pewne kontrowersje. Wynikają one tak
z wątpliwości treści jak i z zakresu rozpatrywanych w tym przedmiocie zagadnień. Niektórzy autorzy w Polsce przyjmując nazwę Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa starają się odciąć od tradycyjnej nazwy Finanse przedsiębiorstwa, zwracają przy tym uwagę na fakt, że w podręcznikach tej dyscypliny opisywane są procesy gromadzenia i wydatkowania pieniędzy w nie istniejących już warunkach systemu nakazowo-rozdzielczego. Ponadto argumentem wysuwanym na rzecz tej nazwy przedmiotu jest to, że wiedza na temat zarządzania finansami firmy stanowi przede wszystkim pomoc w podejmowaniu decyzji przez praktyków czyli osoby kierujące przedsiębiorstwami, a zatem pożądana jest koncentracja na problemach organizacji i techniki podejmowania decyzji, czasu, ryzyka i kryterium decyzji podejmowanych w przedsiębiorstwach.
Finanse przedsiębiorstwa jako przedmiot można rozważać jako element ogółu zjawisk ekonomicznych, związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych, bądź jako element pieniężnego mechanizmu wymiany i podziału wartości rzeczowych i usług. Finanse występują w sferze wymiany i podziału. Ich szczególną cechą różniącą je od innych form jest pieniężny charakter. Do podziału dóbr i usług dochodzi w drodze przeplatających się ze sobą przepływów różnych kategorii strumieni pieniężnych.
Występują 4 elementy przepływów:
1. Strumień przepływów rynkowych – który charakteryzuje się głównie bezpośrednim związkiem przepływu pieniądza z przepływem dóbr i usług.
2. Strumień przepływów transferowych – który polega na przepływie pieniądz bez ekwiwalentu. Występuje tu przepływ w jedną stronę np. zasiłki, renty.
3. Przepływ kredytowy - /dochody kredytowe/ będące skutkiem bankowej kreacji pieniądza poprzez udzielenie kredytu.
4. Przepływ oszczędności- jest to strumień zdecydowanie różniący się od poprzednich, bo jest to strumień zatrzymywany , a nie jak poprzednie będące w ruchu. Ten strumień zatrzymany nie tworzy strumieni płynących dochodów, ale tworzy on zasoby.
Przepływ pieniądza i tworzenie zasobów odbywają się przez działania określonych podmiotów zarówno osób fizycznych i prawnych, których właściwości pozwalają na ich wyodrębnienie w określone grupy. Realizowane przez nie procesy i zjawiska finansowe można podzielić na:
1. Finanse ludności lub gospodarstw domowych
2. Finanse budżetu państwa, samorządów terytorialnych i parabudżetowych
3. Finanse ubezpieczeń
4. Finanse banków i instytucji kredytowych
5. Finanse przedsiębiorstw.
Ruch pieniądza realizowany przez przedsiębiorstwa analizowany jest poprzez przedmiot „Finanse i bankowość” jako część działania mechanizmu finansowego funkcjonującego w danym społeczeństwie (państwie, związkach gospodarczych itp.).
Definiowanie finansów przedsiębiorstw jako części procesów finansowych składających się na finanse gospodarki, a realizowanych przez sektor przedsiębiorstw jest przydatne tak przy prognozowaniu jak też przy analizie makroekonomicznej np. przy badaniu tworzenia i podziału produktu krajowego brutto, badaniu wpływu sektora przedsiębiorstw na kształtowanie tych kategorii i udziału tej grupy podmiotów w ich podziale.
Finanse przedsiębiorstw zasadniczo różnią się od innych dziedzin podstaw finansów.
Cechami finansów przedsiębiorstwa są:
1. Jest to wiedza stosowana pragmatyczna w odróżnieniu od tamtej, którą traktowano jako czysto teoretyczną.
2. Mikroekonomiczny punkt widzenia przy ocenie zjawisk finansowych tzn. punkt widzenia właściciela, a niekiedy zarządzającego.
3. Ograniczenie zakresu badań do wyodrębnionej sfery działalności jednostki tzn. wydzielenie tej gospodarki od gospodarstwa domowego np. przedmiotem rozważań nie będzie gospodarka chłopska, gdzie brak jest wyraźnego rozgraniczenia między warsztatem pracy a gospodarstwem domowym.
4. Identyfikacja zjawisk finansowych w przedsiębiorstwie i w jego otoczeniu.
5. Badania wpływu regulacji prawnych na podstawy przedsiębiorcy.
6. Treść, metody i sposoby oceny gospodarki finansowej przedsiębiorstwa.
Finanse przedsiębiorstwa to opis i analiza mechanizmu finansowego przedsiębiorstwa, zarządzanie zaś to sfera decyzji tak bieżących jak rozwojowych, podejmowanych przy użyciu odpowiednich narzędzi.
Pojęcie gospodarki finansowej
Gospodarką finansową nazywamy czynności polegające na racjonalnym uruchamianiu strumieni pieniężnych oraz ich osiadaniu czyli tworzeniu oszczędności z uwzględnieniem opłacalności związanej z unieruchomieniem pewnego większego lub mniejszego zasoby pieniędzy.
Gospodarkę finansową można rozumieć jako mechanizm ciągłego odpowiednio zorganizowanego procesu gromadzenia przychodów i dochodów oraz realizacji wydatków. Oznacza to że w toku funkcjonowania gospodarki finansowej mamy do czynienia z występowaniem zespołu różnego typu rozliczeń. Rozliczeniem będzie pozyskiwanie kapitału własnego i obcego, realizowanie na podstawie prowadzonego rachunku opłacalności i dostępności źródeł finansowania, wydatki przeznaczone na inwestycje o charakterze rzeczowym i finansowym, zakup surowców, wypłaty wynagrodzeń pracowniczych, świadczenia podatkowe. Wyodrębnione tu przykładowo tytuły rozliczeń oparte są na kryterium przedmiotowym.
Według kryterium podmiotowego można dokonywać podziału na:
- rozliczenia z pracownikami
- rozliczenia z bankami, budżetem, instytucjami ubezpieczeniowymi
- rozliczenia z kontrahentami
- rozliczenia z giełdą papierów wartościowych.
Gospodarka finansowa – to prowadzenie nieustającej działalności w sferze operacji pieniężnej. Nie można jej rozpatrywać statycznie – jest ona działaniem, co oznacza konieczność dynamicznego rozpatrywania w ciągłym ruchu – zmienności przepływów pieniężnych. Prowadzenie gospodarki finansowej oznacza więc nie tylko samo uzyskiwanie i wydatkowanie pieniędzy, lecz również programowanie tych działań w krótkim i długim czasie oraz ich analizę i ocenę w celu kształtowania na tej podstawie przyszłych decyzji.
Gospodarka finansowa grupuje w sobie szereg czynności:
1. poprzedzających ruch pieniądza – przygotowanie operacji pieniężnych obsługujących pożądane przez przedsiębiorcę procesy ( ich prognozowanie, przewidywanie czy też planowanie oraz podejmowanie decyzji z uwzględnieniem dwóch czynników czasu i ryzyka.
2. Czynności związanych z rzeczywistą realizacją operacji pieniężnych.
3. Czynności polegających na zapisie operacji finansowych mających miejsce w przeszłości, analizie przebiegu zaistniałych zjawisk finansowych i na wnioskowaniu, które służy ukształtowaniu tych zjawisk w przyszłości, a więc ułatwia podejmowanie decyzji w sferze rzeczowego i finansowego zarządzania przedsiębiorstwem.
Procesy zachodzące w gospodarce finansowej przedsiębiorstwa można przedstawić jako działania występujące w 3 fazach:
1. Faza przygotowania
2. Faza realizacji
3. Faza ewidencji, analizy i wnioskowania.
Gospodarka finansowa a cele przedsiębiorstwa
Ogólnym celem przedsiębiorstwa jest realizowanie zamierzeń czy też zadań stawianych przed przedsiębiorstwem przez jego właściciela. Cechą charakterystyczną każdego przedsiębiorstwa jest cel zarobkowy, uzyskanie nadwyżki ekonomicznej wyrażonej w pieniądzu jako pewnej nadwyżki finansowej w stosunku do wyłożonego kapitału.
Patrząc na cel prywatnego przedsiębiorstwa jednoosobowego to jego celem jest otrzymanie nadwyżki służącej do pokrycia potrzeb konsumpcyjnych właściciela i ewentualnie do pokrycia potrzeb rozwojowych. Podobnie celem takim w spółkach akcyjnych może wydawać się osiągnięcie nadwyżki która zagwarantuje zapłacenie dywidend akcjonariuszom spółki.
W praktyce Walne Zgromadzenie często rezygnuje z wypłaty dywidendy kierując się motywem rozwojowym.
W przypadku przedsiębiorstwa samorządowego to takim celem, może być także uzyskanie nadwyżki. Ten cel przedsiębiorstwa zmienia się w zależności od form własności przedsiębiorstwa, od form organizacyjno-prawnych, od typu zarządzania przedsiębiorstwem.
Można sformułować cel przedsiębiorstwa – jako dążenie do uzyskania wzrostu efektywności, rozumianej jako stosunek pożądanej kategorii nadwyżki do zaangażowanego kapitału. Zwiększenie tej efektywności nie jest możliwe w nieskończoność bez zmiany warunków na rynku, bez rozwoju przedsiębiorstwa i powiększenia jego wartości.
Celem działalności przedsiębiorstwa – jest uzyskanie efektywności sprzyjającej interesowi zarobkowemu właścicieli, wzrostowi wartości przedsiębiorstwa i tym celom powinna być podporządkowana jego gospodarka w tym także gospodarka finansowa.
Wartość przedsiębiorstwa to nie tylko księgowa wycena jego majątku lecz również takie elementy jak: jego pozycja na rynku, możliwości pozyskiwania kapitałów, opinia w bankach i wśród kontrahentów. Jest to część rynkowa tego przedsiębiorstwa, która o tą część niematerialną różni się od tej księgowej wartości.
Gospodarka finansowa powinna sprzyjać wzrostowi nadwyżki finansowej, ale i realizacji inwestycji rzeczowych, które nie zawsze idą w parze z powiększeniem bieżącego wyniku finansowego, powinna przyczyniać się do inwestycji finansowych, które w perspektywie posłużą zwiększeniu efektywności.
Kryteria oceny gospodarki finansowej
Gospodarka finansowa powinna być prowadzona racjonalnie. Na tą racjonalność można rozpatrywać w dwóch płaszczyznach:
1. płaszczyzna zewnętrzna
2. płaszczyzna wewnętrzna.
Płaszczyzna zewnętrzna – to całość gospodarki przedsiębiorstwa w tym także gospodarki finansowej.
Płaszczyzna wewnętrzna – to gospodarka finansowa, ale rozpatrywana w sposób izolowany jakby wyjęta z całości działań przedsiębiorstwa.
Racjonalność czynności ujmowanych w skali zewnętrznej jest mierzona wpływem na maksymalizację nadwyżki finansowej w przedsiębiorstwie. Nadwyżka finansowa oraz pomnażanie wartości przedsiębiorstwa stanowią podstawę oceny zarówno gospodarki finansowej, jak też całości efektów działalności przedsiębiorstwa. Podział na płaszczyznę zewnętrzną i wewnętrzną dokonywany jest po to żeby można było sformułować kryteria oceny tej gospodarki samej czyli wyjętej z całej gospodarki.
Kryteria oceny gospodarki finansowej opierającej się na samej gospodarce.
Kryteriami oceny gospodarki finansowej rozpatrywanej w sposób izolowany są:
1. zachowanie płynności finansowej co oznacza zdolność do terminowego regulowania wszelkich zobowiązań
2. obniżka kosztów finansowych – trzeba Patrzeć na to kryterium w sposób racjonalny czyli obniżać te koszty, które mają istotne znaczenie, ale nie spowodują ujemnych skutków. Polega to na tym że nie można za wszelką cenę obniżać kosztów np. reklama bo może to spowodować wpłynięcie na popyt towarów.
Pożądaną obniżkę kosztów mogą przede wszystkim umożliwić tanie obce źródła finansowania, dotyczy to m.in. kredytów i pożyczek bankowych, długoterminowych pożyczek typu obligacyjnego oraz krótkoterminowych np. w postaci kredytu towarowego. Tu kwestią oceny jest m.in. porównanie opłacalności zastosowania, a także dostępności własnych i obcych źródeł finansowania. W odniesieniu do własnych źródeł finansowania, w zależności od formy własności i formy organizacyjno-prawnej istnieje możliwość korzystania z różnych form dopływu kapitału własnego.
Efektywna gospodarka finansowa to taka, która umożliwia rozwój przedsiębiorstwa przy możliwie najniższych kosztach finansowych.
Jak się ma nasza gospodarka finansowa do systemu gospodarczego i systemu finansowego.
Gospodarka finansowa przedsiębiorstwa funkcjonuje w ramach systemu gospodarki rynkowej, w której istnieją i działają różne instytucje, właściwe dla tego sposobu gospodarowania, a więc rynek pieniężny i kapitałowy z charakterystycznymi dla nich przedmiotami obrotu /różnymi rodzajami papierów wartościowych/ i instytucjami: giełdą papierów wartościowych, biurami maklerskimi, brokerskimi, rozbudowanym systemem bankowym, pozabankowymi instytucjami pośrednictwa finansowego /np. kasy oszczędnościowo-budowlane, kredyty hipoteczne, fundusze powiernicze/.
Prowadzenie gospodarki finansowej określane jest przez system prawno-finansowy państwa. Określają ten system następujące narzędzia:
- kodeks handlowy
- kodeks cywilny
- system finansowy w tym podatkowy i bankowo-kredytowy.
Funkcjonowanie gospodarki finansowej przedsiębiorstw zależy w dużym stopniu od form ich własności i form prawno-organizacyjnych i typów zarządzania. Wszystkie te elementy maja istotny wpływ na zakres, formy, zasady i źródła finansowania oraz podział wyników tworzą więc swoiste ramy funkcjonowania gospodarki finansowej przedsiębiorstwa. Procesy przepływów pieniądza poza regulacjami wynikającymi z rynku i rządzących na nim praw, podlegają regulacjom państwa w postaci zasad, norm prawnych, organizacyjnych i instytucji ściśle związanych z finansami.
System finansowy – określamy jako zespół norm prawnych, zasad organizacyjnych i szeroko rozumianych instytucji, służących wykonywaniu funkcji finansów rozdzielczej i stymulacyjnej
i regulowaniu przez władze państwowe i samorządowe zjawisk finansowych.
Przez normy prawne określa się tu głównie przepisy z zakresu prawa gospodarczego
i finansowego, zasady organizacyjne stanowią przede wszystkim w formach i trybie regulacji procesów finansowych, zaś instytucje to zarówno podmiotowe i przedmiotowe rozwiązania
i konstrukcje służące regulacji zjawisk finansowych. Instytucje o charakterze podmiotowym to Urząd Skarbowy, a przedmiotowym rozwiązaniem jest podatek.
Ryzyko i niepewność działalności przedsiębiorstwa.
Nieodłącznym elementem każdej instytucji jest ryzyko i niepewność, gdyż nie możliwe jest ustalenie w sposób pewny jak kształtują się poszczególne czynniki stanowiące podstawę obecnej decyzji. Im dłuższego czasu dotyczy podejmowana decyzja przez przedsiębiorcę tym ryzyko
z nią związane jest większe. W konsekwencji możemy powiedzieć, że obecnie podjęta decyzja może okazać się niewłaściwa i przynieść w przyszłości mniejsze korzyści od przewidywanych przy podejmowaniu decyzji, więc może przedsiębiorca uzyskać mniejszy przychód, mniejszy dochód lub też w ostateczności może nie uzyskać żadnych korzyści lub może ponieść stratę.
Ryzyko występuje wtedy kiedy podejmujący decyzję nie może przewidzieć z całkowitą pewnością płaszczyzny zdarzeń, zna natomiast nie tylko różne efekty podjętej decyzji, lecz także prawdopodobieństwo powiązane z każdym z wyników.
Ryzykiem nazywamy statystyczne prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia losowego
o charakterze negatywnym dla dotkniętego w nim podmiotu.
Ryzyko występuje wtedy gdy to prawdopodobieństwo zawiera się od 0 do1.
Pojęciem ryzyka określa się sytuację w której co najmniej jeden z elementów składających się na nią nie jest znany, ale znane jest prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Jeśli ten parametr jest źle oszacowany lub pominięty to wynik decyzji może być katastrofalny. Natomiast niepewność występuje wtedy, kiedy podejmujący decyzje wie, iż wszystkie dopuszczalne zdarzenia i wyniki są możliwe, ale nie jest możliwe określenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia losowego.
Niepewność jest więc nie policzalna, brak jest więc pewnych parametrów statystycznych dla oszacowania możliwości powstania zdarzenia losowego. Dotyczy to zdarzeń pojedynczych
i nietypowych.
Źródła występowania ryzyka to czynniki :
- makroekonomiczne – czynniki niezależne od przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa
- mikroekonomiczne – związane z sektorem w którym działa przedsiębiorstwo oraz charakterystyczne dla przedsiębiorstwa.
Do czynników makroekonomicznych można zaliczyć:
- niekorzystna koniunktura kraju
- występowanie zjawisk inflacyjnych
- zmiany sytuacji rynkowej
- zmiany p9olityki fiskalnej i monetarnej
- zmiana ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej kraju
- ograniczenie zdolności do inwestowania.
- zmiany w stosunkach z zagranicą
- polityka przyjęta przez bank
- wzrost kosztów obcych źródeł finansowania
- niestabilny lub nieskuteczny system prawny.
Do czynników mikroekonomicznych można zaliczyć:
- zmiany struktury organizacyjnej i własnościowej
- nieodpowiednie proporcje źródła finansowania majątku
- postępująca dekapitalizacja majątku i narastające zacofanie konkurencji
- niekorzystna struktura majątku przedsiębiorstwa niewłaściwe decyzje dotyczące zarządzania przedsiębiorstwem.
Zakres oddziaływania czynników makroekonomicznych na wielkość ryzyka przy podejmowaniu decyzji może przedsiębiorstwo ograniczyć poprzez:
1. rzetelną analizę koniunktury gospodarczej
2. wykorzystanie bieżących informacji dotyczących szeroko rozumianej polityki gospodarczej i społecznej
3. obserwacja rozwoju stosunków z zagranicą.
W przypadku wystąpienia i utrzymania się karty ożywienia i rozkwitu w gospodarce wszystkie podejmowane przez przedsiębiorstwo decyzje, powinny przynieść oczekiwane rezultaty. Natomiast gdy zaczynają się pojawiać oznaki kryzysu prowadzącego do przedłużającej się recesji zmniejsza się również ryzyko podejmowanych decyzji. Ponieważ następuje szybka do końca nie dająca się z góry przewidzieć zmiana warunków funkcjonowania.
Przedsiębiorca może zmniejszyć wielkość ryzyka występującego przy podejmowaniu decyzji gdy :
- będzie uwzględniał opinię ekspertów
- utworzy w przedsiębiorstwie rezerwy na pokrycie skutków niepomyślnych decyzji
- skorzysta z usług towarzystw ubezpieczeniowych.
Najbardziej ogólny podział ryzyka pozwala wyróżnić dwa jego rodzaje:
1. Ryzyko właściwe – funkcjonuje na zasadach prawa wielkich liczb, są to pożary, klęski itp.
2. Ryzyko subiektywne – związane jest z niedoskonałością człowieka, subiektywnie oceniającego prawdopodobieństwo wystąpienia określonych zjawisk.
Jeżeli za kryterium przyjmiemy przedmiot ryzyka czego ono dotyczy to możemy podzielić ryzyko na następujące rodzaje:
- ryzyko inwestycyjne
- ryzyko transakcyjne
...
chomikSGHowy