Antropomotoryka
Prof. Vladimir Lyakh
1.10.2008
Plan
1. Przedmiot, zadania i koncepcje Antropomotoryki
2. Zakres tematyczny w Antropomotoryce
3. Miejsce Antropomotoryki w systemie nauk kultury fizycznej
4. Metody i techniki badawcze w Antropomotoryce
5. Kierunki badań nad motorycznością człowieka w Polsce
Literatura:
1. Szopa J., Mleczko E., Żak S. Podstawy Antropomotoryki. Kraków 1999
Motoryka człowieka jest sumą możliwości ruchowych i przejawów działalności człowieka. Naukę, która bada motorykę człowieka nazywamy antropomotoryką.
Przedmiotem Antropomotoryki jest ruch pojmowany jako czynność motoryczna.
Główne zadania Antropomotoryki
· zbadanie i wyjaśnienie ruchu w jego zewnętrznie dostrzegalnych przejawach
· zbadanie i wyjaśnienie leżących u podstaw ruchu mechanizmów i procesów wewnątrz organizmu, warunkujących skuteczność ich przebiegu
Znaczenie terminu motoryczność
· w węższym sensie własności strukturalne i funkcjonalne aparatu ruchu
· w szerszym sensie aparat ruchu i ogół zjawisk towarzyszących ruchowi
Pochodzenie nazwy Antropomotoryka
pierwszy człon „antropo” – lidzki, pochodzi z języka greckiego od „Atropos” – człowiek drugi człon „motoryka”, źródłosłowy łacińskie od „motio”, „motus” – ruch, „motor” – ten kto porusza
Przedmiot badań Antropomotoryki
· według prof. Szopy zakres penetracji badawczej Antropomotoryki został określony jako „dziedzina wiedzy, która bada stan i rozwój motoryki człowieka, prawidłowości jej powstania i rozwoju w zależności od rozwoju nauki, kultury a przede wszystkim kultury fizycznej”.
· określenie zaczerpnięte z pozycji „Kinathropometry”; kinatropometria jest stosunkowo nowym terminem chociaż obszar tematyczny do którego się odnosi ma bogatą historię.
3 koncepcje Antropomotoryki:
Pedagogiczno-normatywne – ukierunkowane na określenie istotnych cech ruchu i właściwości motorycznych, ich analizę i ocenę, określenie zasad i optymalnego wykonania ruchów, uczenia się motorycznego itp.
Cybernetyczno-systemowe – ujmujące motoryczność człowieka jako swoisty system przetwarzania informacji.
Integracyjno-funkcjonalne – poszukujące związków między czynnością ruchową rozpatrywaną z jednej strony jako efekt, z drugiej jako proces przy uwzględnianiu czynników środowiskowych.
1. Ogólne koncepcje i modele motoryczności człowieka
2. Uwarunkowania motoryczności (genetyczne, środowiskowe)
3. Przejawy motoryczności:
· formy i przebieg ruchu – cechy ruchu;
· efekt ruchu.
4. Regulacyjne procesy czynności ruchowych:
· procesy sterowania i regulacji ruchu;
· proces uczenia się i nauczania czynności ruchowych.
5. Sprawność motoryczna, modele i podstawy jej kształtowania.
6. Typologia czynności ruchowych (jak je klasyfikować)
7. Rozwój motoryczny człowieka:
· prawidłowości i zasady rozwoju;
· okresy rozwoju;
· metody oceny rozwoju.
8. Diagnostyka właściwości motorycznych:
teoretyczne przesłanki (kryteria);
metody, narzędzia pomiaru i oceny.
08.10.2008
Miejsce Antropomotoryki w przestrzeni nauk kultury fizycznej
Antropomotoryka jest dyscypliną podrzędną (analityczną) w stosunku do teorii kultury fizycznej, służebną w odniesieniu do całego subsystemu dyscyplin pedagogicznych, nadrzędną (syntetyczną) w stosunku do pozostałych dyscyplin specjalistycznych.
Metody i techniki badawcze w A.
Empiryczne
· obserwacja
· eksperyment
· pomiar i ocena
Teoretyczne
· idealizacja
· formalizacja
· aksjomatyzacja
· analiza
· synteza
· indukcja
· dedukcja
obserwacja – jest to zamierzony sposób postrzegania zjawisk motoryczności bez ingerencji w zmiany ich poziomu i przebiegu. jest zawsze subiektywna.
eksperyment – sposób badania zakładający celowe wywołanie lub zmianę i regulację warunków przebiegu procesów motorycznych.
pomiar i ocena – stwierdzenie ilościowych i jakościowych podobieństw i różnic znamion motoryczności ludzi w zależności od wieku, płci, stanu wytrenowania itd.
Obok przedstawionych metod badań w badaniu motoryki człowieka stosujemy także różnorodne techniki i narzędzia badawcze.
Do narzędzi badawczych zaliczamy:
· aparatura pomiarowa
· kwestionariusze
· testy
· instrumenty techniczne
· modele
test – ocena, pomiar. podział testów:
1. testy dla oceny zdolności motorycznych (siłowych, szybkościowych, wytrzymałościowych, gibkościowych, koordynacyjnych)
2. testy dla oceny umiejętności ruchowych (technicznych umiejętności)
3. testy dla oceny sprawności fizycznej (motorycznej) - eurofit, Denisiuka
15.10.2008
Techniki badawcze w A.:
motoskopie (opis przebiegu i formy czynności ruchowych)
motografie (zapis czasowo-przestrzennych parametrów ruchu)
motometrie (pomiar parametrów przebiegu czynności ruchowych i ich efektów)
Historia A. w Polsce i kierunki badań
· Badania motoryczne w Polsce są bogate i ustaliły: stan, strukturę oraz przemianę motoryczną dzieci i młodzieży. Najbardziej znani naukowcy to Mleczko, Żak, Drozdowski, Denisiuk, Wolański, Pilicz, Pereszkowa.
Wyniki badań mają znaczenie w wychowaniu dzieci i w sporcie.
· Badania nad tendencją przemian w rozwoju sprawności motorycznej młodej generacji (Ryszard Przewęda; Szopa; Żak; Trześniowski, Raczek). Świadczą one o niepokojących zmianach w odniesieniu do lat 70 o 20-30% nastąpił spadek, głównie w wytrzymałości siłowej.
· Badania dotyczące opracowania kryteriów i metod oceny sprawności motorycznych.
· Badania na temat diagnozowania, rozwoju i kształtowania koordynacyjnych zdolności motorycznych u dzieci, młodzieży i sportowców.
· Badania wpływu czynników środowiskowych na motoryczność człowieka (w zależności od miejsca zamieszkania, stopy życia, czynników klimatycznych).
· Wpływ czynników dziedzicznych, genetycznych na rozwój motoryki ludzkiej (Skład, Szopa).
· Uczenie i nauczanie czynności ruchowych (Czabański, Czajkowski).
22.10.2008
Zdolności motoryczne i predyspozycje
Klasyfikacja zdolności motorycznych
1. Zdolności kondycyjne
energetyczne
wytrzymałościowe
siłowe
2. Koordynacyjne (informacyjne)
łączenia
różnicowania
równowagi
orientacji
rytmizacji
szybkości reakcji
dostosowania
3. kompleksowe (hybrydowe)
zwinnościowe
szybkościowe
Zdolności motoryczne
kondycyjne koordynacyjne
kompleksowe
koordynacyjne
kondycyjne
zdolności motoryczne
psychiczne
neuro sensoryczne
energetyczno funkcjonalne
strukturalne
predyspozycje
Zdolności motoryczne są to kompleksy predyspozycji zintegrowanych wspólnym, dominującym podłożem biologicznym i ruchowym, ukształtowanych przez czynniki genetyczne i środowiskowe oraz pozostających we wzajemnych interakcjach.
Wraz z umiejętnościami ruchowymi tworzą potencjalną stronę motoryczności, warunkując stan gotowości organizmu do efektywnego wykonania różnego typu zadań ruchowych.
Zdolności motoryczne to możliwości ruchowe człowieka określające efektywność wykonywania różnego typu zadań ruchowych.
4 typy zdolności motoryczności:
1. siłowe
2. szybkościowe
3. wytrzymałościowe
4. koordynacyjne
Predyspozycje są to względnie elementarne cechy strukturalne i funkcjonalne organizmu w znaczącym stopniu uwarunkowane genetycznie i możliwe do pomiaru za pomocą metod specyficznych dla nauk podstawowych.
Ich kombinacje składają się na potencjalne możliwości ruchowe człowieka, czyli tzw. zd. mot.
Predyspozycje morfologiczno-strukturalne
· wysokość ciała
masa ciała a szczególnie jej komponenty
masa ciała szczupłego (LBM) oraz masa tłuszczu (FM)
· proporcje ciała a przede wszystkim proporcje dźwigni kostnych – ważne dla rozwijania maksymalnych momentów sił
· masa mięśni
· proporcje włókien mięśniowych, jak wiadomo z badań anatomiczno – histopatologicznych u człowieka można wyróżnić dwa ich zasadnicze typy:
§ szybkokurczliwe – tzw. białe (FT) charakteryzują się mniejszą liczbą mitochondriów, słabym ukrwieniem oraz szybkim rozwijaniem maksymalnej siły.
§ wolnokurczliwe – tzw. włókna czerwone charakteryzują się większą liczbą mitochondriów i silniejszym ukrwieniem oraz zdolnością do długotrwałej pracy przy wolniejszym rozwijaniu siły maksymalnej.
· gibkość, czyli ruchomość odcinków ciała w poszczególnych stawach (lokuje się n pograniczu cech strukturalnych i funkcjonalnych)
Predyspozycje energetyczne
MMA – max. moc anaerobowa niekwasomlekowa i kwasomlekowa (alactacid aerobic power)pomiar w warunkach laboratoryjnych: Margarii, Georgescu, t. cykloergometryczny. Najprostsza jest metoda wyznaczania max. pracy anaerobowej (MPA) wykonanej w trakcie jednorazowego wysiłku (np. wyskok dosiężny, skok w dal z miejsca).
VO2max – zdolność maksymalnego minutowego poboru tlenu (wyrażona globalnie lub relatywnie na kg masy ciała lub m. c. szczupłego), która jest odpowiednikiem mocy aerobowej.
sposoby pomiaru – na podstawie analizy gazów wdechowych i wydechowych oraz częstości skurczów serca w trakcie standardowego wysiłku w warunkach standardowych obciążeń wysiłkowych test do odmowy (metody bezpośrednie).
29.10.2008
Zdolności siłowe – warunkują możliwości org. w zakresie pokonywania oporu zewnętrznego lub oporu własnego ciała lub ruchach wolnych lecz o dużej intensywności (mocy). W ich obrębie można wyróżnić: zdolności rozwijania maksymalnej siły absolutnej i siły lokalnej.
Siła eksplozywna (w skokach) – siła amortyzacyjna
Siła względna - na kg masy ciała
Główne predyspozycje
1. Wielkość (przekrój) mięśni, m. o przekroju 1 cm2 może rozwinąć siłę 7-10 kg, wielkość ta jest nazwana siłą bezwzględną
2. Liczba jednostek motorycznych mm i stopień ich inerwacji
3. Proporcje włókien ST i FT
4. Proporcje dźwigni kostnych
5. Sprawność mechanizmów enzymatycznych uwalniania energii z rozpadu fosfokreatyny (MMA niekwasomlekowa)
Sposoby pomiaru:
· w warunkach laboratoryjnych pomiary momentów sił największych zesp. mm
...
Evie050776