Rodziewiczówna Maria - Czahary.pdf - Radziewiczówna - mitokarl

M ARIA R ODZIEWICZÓWNA

C ZAHARY

Dzwony kościelne grały Ŝałobnie. Powietrze pełne było ich skarg — przenikały do wnętrza

domów, głuszyły szmery. Przechodzień kaŜdy ku dzwonnicy oczy podnosił, a potem zwracał je

na karawan, przed farą stojący, i przystawał zwiększając ciŜbę gapiów.

Ulica zatłoczona była tłumem ciekawych i długim szeregiem zaprzęgów obywatelskich —

grzebano kogoś znacznego.

Z gęstych, siwych chmur począł sypać śnieg.

— No, panowie, moŜe juŜ pora na eksportację — zawołał pan Jan Zarudzki wchodząc do

pokoju hotelowego, gdzie czterech przybyłych na pogrzeb obywateli grało w winta.

Nikt na razie nie odpowiedział, bo rozgrywano partię, dopiero gdy skończyli, któryś zapisując

mruknął:

— Dzwonią na egzekwie, jeszcze czas, skończymy robra. Spójrz no, czy konie pod kościołem.

— Stoją. Nie wiecie, czyje to kasztany?

— Czwórka w szorach? CzyjeŜ by? Motolda!

— Eee! To i sam Luter grzebie Janickiego! Wielka parada. Nie wiecie? Sam jest czy z Ŝoną?

— Sam. Od początku siedzi jako przysięgły w sądzie okręgowym. Bez atu.

Rozmowa się urwała. Zarudzki podszedł do okna i na plac patrzył. Dzwony wciąŜ grały.

Zajazd pełen był gości pogrzebowych, więc po chwili ktoś znowu wszedł.

— Panowie! Chodźmy. Musimy się przecie w kościele pokazać. Wszyscy juŜ poszli.

— To idź, kiedy ci tak pilno! — burknął jeden z graczy, który wpadł bez trzech na małego

szlema.

— Zaraz skończymy! Nie przeszkadzajcie! Nowo przybyły zbliŜył się do Zarudzkiego.

— Dziekan moŜe długo i grubo śpiewać. Bierze pięćset rubli za pogrzeb.

— Oni by dali tysiąc z radości, Ŝe się wreszcie do fortuny dorwą. Męczył bo ich stary. Teraz

Karolek pewnie Sterdyńską dostanie.

— No, a Lucjan interesa oczyści. Ciekawym, czy się podzielą, czy Karolek Lucjana spłaci.

Kapitałów stary nie miał, ale i długów Ŝadnych. Zawsze dla dwóch suto będzie.

— No, siostrom dać muszą spłatę.

— Co tam siostry! Ale co z Wacławem będzie?

— Co ma być. Pewnie dawno przepadł i nie Ŝyje.

— Zobaczysz, Ŝe zmartwychwstanie do spadku.

— Eee! Nie będzie się śmiał pokazać.

— No, no! A zresztą — Zośka im jakąś sztukę utnie.

— Zośka! Ta weźmie spłatę i drapnie w świat. Dość miała niewoli ze starym.

— śe nieznośny był, to prawda… Aleć o Zośkę stara się podobno Owerło. Stary Janicki kijem

go wygonić obiecał, tak o córkę był zazdrosny — teraz moŜe się pobiorą.

— No, panowie, idziemy! Nie wiecie, stypa będzie?

— U dziekana obiad po pogrzebie. Karolek wczoraj wieczorem wszystkich prosił.

— Dobrą mają starkę, jeszcze po chorąŜym.

Wyszli wszyscy na ganek, przez plac do kościoła, oglądając konie i ekwipaŜe.

Przystanęli koło czwórki Motolda i któryś rzekł półgłosem:

— Kareta tysiąc rubli, a niedawne czasy — Motoldowi Ŝaden śyd by tysiąca grosza nie

poŜyczył. Bestia ma szczęście.

— Szczęście? Toć na to szczęście duŜo perkalików natkał. Niech no mu Ŝona kipnie, znowu

będzie piechotą chodził i z Łasicka z kijem w świat ruszy; sukcesora ani słychu.

Roześmieli się na jakąś szeptem dopowiedzianą uwagę Zarudzkiego i weszli do kościoła.

Nad tłumem katafalk królował, msza dobiegała końca, przepchali się przez tłum gawiedzi do

pierwszych ławek i tam zaczęli się rozglądać, kto jest ze znajomych, witać się w milczeniu,

obserwować zachowanie się rodziny, ilość świateł, trumnę, przybranie kościoła.

Zjazd obywatelski był liczny, nikogo nie brakło. Nieboszczyk był długie lata marszałkiem

powiatu, rodzina dawno osiadła w okolicy, szeroko spokrewniona, a przy tym pogrzeb wypadł w

czasie kadencji sądu okręgowego i dorocznego jarmarku, i przed świętami BoŜego Narodzenia,

gdzie z najdalszych kątów powiatu gospodynie ściągały z powodów spiŜarnianych do miasta.

W pierwszej ławce było czworo dzieci zmarłego: dwóch synów, jeden zupełnie łysy, drugi

przystojny blondyn, obydwaj z krepą na rękawach i twarzami urzędowo, przyzwoicie

strapionymi. Kobiety miały na twarzach krepowe welony, więc rysów trudno było rozpoznać.

Tym się róŜniły, Ŝe jedna płakała, druga klęczała sztywno, bez ruchu. Za nimi siedział szwagier

Janickiego, Wilszyc, z Ŝoną i dwie siostry zmarłego, potem rodzina dalsza.

Celem wielu spojrzeń był Motold.

Tłum ten cały go znał, bo potentatem był powiatu — miał w tym tłumie wrogów i zawistnych,

i pochlebców, i krytyków, i oszczerców, nie miał moŜe tylko ani jednego przyjaciela. Stał wśród

całej grupy obywateli i niczym się od nich wybitnie nie róŜnił. Był średniego wzrostu, wyglądał

na lat czterdzieści, włosy juŜ szpakowate, rysy dość pospolite, trzymał się pochyło, niepozorny

był i widocznie obojętny na ciekawość ludzką lub myślą gdzie indziej — nie pozował.

Ksiądz odśpiewał grobowe Requiescat i zmieniał ornat na kapę, ruch się uczynił wokoło

katafalku, panowie podeszli bliŜej, jedna z córek wybuchła spazmatycznym płaczem, młodszy

syn dawał jakieś rozkazy słuŜbie, rozszedł się zapach kadzidła, wszyscy powstali.

Zaczęto usuwać kwiaty i świece, obnaŜać katafalk, wszyscy patrzyli na trumnę jakby na coś

Ŝywego, świętego — zdejmowano ją powoli, ostroŜnie, dla łachmana ziemskiego mając większy

wzgląd jak dla ducha, którego juŜ szarpano krytyką lub lekcewaŜeniem. Wzięli ją na barki

synowie, kilku jeszcze młodych ludzi, wśród nich zauwaŜono Owerłę. ZauwaŜono teŜ, Ŝe trumna

była za skromna, Ŝe młodsza córka okazywała skandaliczny brak serca i Ŝalu. A wtem kondukt

ruszył, uczynił się tłok i kaŜdy juŜ tylko uwaŜał, by go nie uduszono w ciasnej kruchcie i Ŝeby

być najbliŜej trumny.

Śnieg padał coraz gęściej — włoŜono trumnę na karawan i na piechotę ruszyła szczupła

garstka, a i ta coraz malała. Gdy kondukt wyszedł za miasto, juŜ tylko czworo najbliŜszych było

za trumną — i długi szereg zaprzęgów. Wszyscy klęli w duchu, ale spełniali światowy

obowiązek.

Na cmentarzu wśród zadymki i wichru ksiądz spiesznie ceremonii dokończył i gdy murarze

zaczęli katakumbę zamurowywać, wszyscy rzucili się do odwrotu. Młodszy syn pozostał z jedną

z córek, starsi odjechali, by przyjąć gości na probostwie.

Po chwili śnieg zatarł ślady, dzwony umilkły, murarze skończyli robotę, ostatni zaprzęg

odjechał — Ŝywi wrócili do Ŝycia, Janicki został na stałej juŜ siedzibie i w zupełnym spokoju.

JuŜ nawet nie mówiono o nim po zajazdach tego wieczora — mówiono o stypie i o dzieciach.

Stypę chwalono — smaczna była i suta, ale tych, którzy ją wydali, szarpano niemiłosiernie.

Nikt z powodu zadymki i winta nie spieszył do domu, tylko Motold o zmroku odjechał — na

stypie pomimo zaproszeń obu Janickich nie był, wymówiwszy się grzecznie, lecz stanowczo

chorobą Ŝony i waŜnymi w domu sprawami.

Stary Wilszyc z Ŝoną poszedł wieczorem do dworku Spendowskiego, jurysty, który sprawy

majątkowe i sądowe całego powiatu załatwiał, był doradcą, przyjacielem i plenipotentem

obywatelskim, i tam we dwóch — starzy i czujący moŜe juŜ takŜe bliski kres — poczęli

nieboszczyka wspominać i o Janickich długo i szeroko rozprawiać. Spendowska z Wilszycową

opowiadały sobie miastowe i wiejskie kłopoty ze słuŜbą — męŜczyźni przypominali lata młode,

szkolne koleŜeństwo z Janickim, potem wyrzekać zaczęli na młode pokolenie.

— Czy zostawił chociaŜby testament? — spytał Wilszyc. — Bo ostatnimi laty tak zdziwaczał,

Ŝe juŜ i do mnie nienawiść czuł, i ledwie jakie słowo bąknął. Wacław go dobił.

— Hm, zapewne, nieprzyjemna była sprawa — zamruczał Spendowski. — JednakŜe niczym

nie jest dowiedzione, Ŝe Wacław te weksle pofałszował.

— Toć się przyznał.

— Przyznał się, ale na co i gdzie wydał te pięć tysięcy rubli — śledziłem… i niczegom nie

odkrył.

— Zabrał ze sobą. To jasne.

— Nie moŜe być. Weksle Kahan trzymał dwa lata, zanim podał do sądu. śeby Wacław

pieniądze miał, toby zapłacił, gdy mu je ojciec w twarz cisnął i przeklął. Ja przy tym byłem i

Wacława znałem dobrze. Wie pan, co powiem — on z nich najlepszy, on i Zośka.

— Panie Florianie, a wam co się dzieje! Nie chwalę ja tamtych ani rachuję na nich, ale

zawszeć bez skandalu Ŝyją! A ten hańby naniósł, a ta wariatka — jak ją przez ambasadę, jako

małoletnią, ojciec sprowadził z ParyŜa, to mały wstyd był? Co wyrośnie z dziewczyny, która

mając lat siedemnaście ucieka z domu w świat na awantury? No, odsiedziała ona za to dobrą

pokutę z ojcem i miała za swoje. Mówili oni co panu, jak się podzielić myślą?

— Mówiliśmy wczoraj wieczorem. Byli tu obadwa i zgodnie wszystko zdecydowali. Pan

Karol, jako najmłodszy, przy Woronnem zostaje; pan Lucjan bierze sto tysięcy spłaty, na co

sprzedadzą las i wezmą poŜyczkę bankową.

— No, a siostry?

— Oni rachują dać pani Bronisławie dziesięć tysięcy, respective rentę od tej sumy

pięcioprocentową, rocznie pięćset rubli, a pannę Zofię do zamęścia pan Karol utrzymuje i takiŜ

posag ma jej wypłacić.

— Hm, Karolkowi bardzo cięŜko będzie. No, ale Sterdyńska ma podobno czterdzieści tysięcy

posagu.

— Ma. Ja ręczę, gotówką na stół.

— Ha, no, byle ją dostał, to wyboruje. A jakŜe, siostry się zgadzają?

— Nie było o tym mowy, więc musieli się juŜ porozumieć. Mają być wszyscy jutro u mnie dla

napisania projektu działu.

— A wiem, bo i mnie prosili na świadka. Nie moŜna im nic zarzucać, politycznie i rozsądnie

poczynają, kiedy i los sióstr chcą zabezpieczyć.

W tej chwili ktoś począł gwałtownie do dworku kołatać. Spendowski, zdziwiony, ruszył do

sieni i po chwili rozległ się znany Wilszycowi głos Karola Janickiego.

— Przepraszam szanownego pana za najście o tak późnej porze, ale stała się rzecz tak

niesłychana, Ŝe musiałem dziś jeszcze o ratunek i radę prosić. Zośka odmawia podpisania działu,

no, ale chyba musi być prawo, Ŝeby ją do tego zmusić albo obejść się bez jej zgody.

— Ja przeczuwałam, Ŝe ona im nawarzy piwa — szepnęła Wilszycowa do Spendowskiej.

— Co ty mówisz? Odmawia? Jak to? Dlaczego? Janicki, zasapany, rozdraŜniony, przywitał

panie i jąkając się z alteracji wielkiej, mówił:

— Jak to? Dlaczego? Czy wuj jej nie zna? śeby nam na złość zrobić, Ŝeby nas zgubić. Ona

nas nie cierpi, bośmy na jej wariacje się oburzali i strzegli. Ale to nie moŜe być, Ŝeby ona, córka,

mogła nam przeszkodzić.

Spendowski milczał, a na ostatnie, do siebie zwrócone zdanie, powoli odpowiedział:

— Dział moŜe być prawomocny przy zgodzie wszystkich członków rodziny. NaleŜy wpłynąć

na pannę Zofię, wyrozumieć jej chęci, bez jej podpisu nic uczynić nie moŜemy. Zapewne

powiedziała panom, dlaczego zgody swej odmawia.

— A powiedziała. O! ona widocznie dawno plan ma gotów. śąda wydzielenia swej czternastej

części ziemi, a siódmej w ruchomościach, i Ŝąda wydzielenia schedy Wacława.

— Wacława? — zawołali wszyscy zdumieni.

— Tak. Widocznie poza plecami ojca utrzymywała z nim stosunki potajemnie i mówi, Ŝe ma

jego prawne pełnomocnictwo do działania w jego imieniu,

Zapanowało grobowe milczenie. Nareszcie Wilszyc ręce ze zgrozą wzniósł do góry.

— Awantura! — jęknął.

— Oto jest rezultat wszystkich emancypacyj i wolności dawanej pannom! — wybuchnęła

Wilszycowa. — Sumienia i wstydu nie ma taka dziewczyna. Całą rodzinę gubi! Nic nie uszanuje,

nawet ojcowskiej świeŜej mogiły. Zgroza!

— Będzie duŜo ambarasu i mitręgi. To moŜe potrwać lat parę, a ile będzie kosztów i pisaniny!

— mruknął Spendowski.

— To musi się lada dzień skończyć. Lucjan ma terminowe spłaty. Rozszarpią go śydzi. A ja!

Co powiem Sterdyńskim! Albo ja wiem, co ja mam, gdzie Ŝonę przywiozę, za co się wyekwipuję.

Toć w Woronnem ruina, ojciec od dziesięciu lat wszystko zaniedbał, mnie grosza nie dawał,

mam takŜe długi, musiałem z czegoś Ŝyć przecie. A gdzie się podziewały dochody, to jedna

Zośka wie, ojca opanowała, gdy zniedołęŜniał, niby on rządził z fotelu, a jej wszędzie było pełno,

bezład nie do opisania i chaos w gospodarstwie. Tysiące teraz pochłonie zaprowadzenie ładu, a

przecie dochody były, a w biurku ojca znaleźliśmy tysiąc kilkaset rubli — to pogrzeb pochłonie.

— Panna Zofia nie zatai, jeśli o kapitałach coś wie — rzekł Spendowski.

— Pytałem, odpowiedziała, Ŝe księgi ojciec sam prowadził, Ŝebym je przejrzał. A wie wuj, Ŝe

ona nawet do Woronnego wracać nie chce. Powiedziała, Ŝe tu w miasteczku zamieszka i po

wydzieleniu jej czternastki tam osiędzie.

— Gdzie będzie mieszkać? Z czego się utrzymywać? — jęknął Wilszyc.

— JuŜ znalazła drugą wariatkę. Tę wściekłą Bajkowską. U mej wynajęła juŜ pokój.

— Jezus Maria! W t r a k t i e r z e będzie siedzieć. To juŜ skończenie świata! — zawołała

Wilszycowa.

— Na to nie moŜna pozwolić — rzekł Wilszyc — ja się z nią jutro rozmówię, ona musi się

opamiętać, ja jej przedstawię, czym to grozi, ja jej zapowiem, Ŝe wszyscy ją odstąpimy, na

nikogo niech nie rachuje. Ona się zlęknie opinii publicznej i zerwania z rodziną. Jeszcze nie

desperuj, Karolu — uchodzimy ją. Zresztą przez wzgląd na Owerłę, na skandal nie odwaŜy się.

Gadać w gniewie łatwo, ale po rozwadze się umityguje. Ja ci powiem, Ŝe najgorsza jest scheda

Wacława. Jeśli naprawdę on Ŝyje, musicie go wydzielić. To nie czternastka siostrzana, to

dziedzic wam równy.

— Ojciec powtarzał do ostatniej chwili: „Mam dwóch synów, tamten swoje wziął, nie znam

go i nic jego tu nie ma”.

— To jest fakt moralny, to Ŝaden dokument — rzekł Spendowski. — Woronne pójdzie na trzy

działy. O, bardzo się interes gmatwa. Nasz pierwszy projekt zupełnie trzeba zmienić, Ŝaden punkt

nie zostanie.

— Więc ja zginąłem! — jęknął Karol płaczu bliski. — Pozostaje mi chyba w łeb sobie palnąć.

Lucjana z dzierŜawy wyrzucą — na dziady zejdziemy wszyscy. Panie Florianie, w najlepszym

razie, kiedy moŜe być dział zatwierdzony?

— Przy ogólnej zgodzie — do pół roku formalności się przeciągną.

— Więc i sprzedaŜ lasu, i poŜyczka bankowa nie moŜe być pierwej?

Rodziewiczówna Maria - Czahary.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: