Rabinistyczne_tło_nauki_Jezusa_o_zmartwychwstaniu_umarłych.pdf

Warszawskie Studia Teologiczne

XIV/2001, 37-47

Ks. Janusz K ACZMAREK

5$%,1,67<&=1( 7à2 1$

UKI JEZUSA

O ZMARTWYCHWSTANIU UMAR

à<&+

7UH ü :VW S – 3DZHÆ L IDU\]HXV]H -RKDQDQ L ,V]PDHO 6LPDL *DPDOLHO L KHUHW\F\ (OHD]DU L

samarytanie oraz P DSD L $EEDMH =DNR F]HQLH – Gamaliel i Jezus

:VW S

3DZHá L IDU\]HXV]H

.LHG\ SU]HVÆXFKDQLH 3DZÆD SU]HG 6DQKHGU\QHP SU]\EUDÆR QLHEH]SLHF]Q\ REUyW

$SRVWRÆ ] QLH]Z\NÆ\P Z\F]XFLHP V\WXDFML L SU]\WRPQR FL XP\VÆX ZLHG] F *H MH d-

QD F] ü :\VRNLHM 5DG\ VNÆDGD VL ] IDU\]HXV]yZ GUXJD ]D ] VDGXFHXV]yZ ZRÆDÆ

˜-HVWHP V G]RQ\ ]D QDG]LHM ]PDUWZ\FKZVWDQLD XPDUÆ\FK · (IHNWHP WDNLHJR SRVW a-

ZLHQLD VSUDZ\ E\Æ JRU F\ VSyU L UR]ÆDP Z ÆRQLH 6DQKHGU\QX SRU ’] -11).

3DZHÆ ZLHG]LDÆ GRVNRQDOH *H VSUDZD ]PDUWZ\FKZVWDQLD XPDUÆ\FK E\ÆD NOXF] o-

wym punktem sporów teologicznych w judaizmie okresu Nowego Testamentu – sa-

duceusze (i samarytanie 1 RGU]XFDOL W SUDZG ZLDU\ Z SU]HFLZLH VWZLH GR IDU\] e-

XV]yZ L SUDZGRSRGREQLH HVVH F]\NyZ 2 3UREOHP FKR ü QD SLHUZV]\ U]XW RND PR*H

Z\GDZD ü VL RJUDQLF]RQ\ GR Z VNLHJR DVSHNWX HVFKDWRORJLL Z LVWRFLH ]DZLHUD LPSO i-

kacje o zasadniczym znaczeniu dla trzech istotnych wymiarów religii.

3R SLHUZV]H ]PDUWZ\FKZVWDQLH XPDUÆ\FK R]QDF]D *H SODQ %R*\ QLH RJUDQLF]D VL

GR ZLDWD GRF]HVQHJR DOH REHMPXMH ZLDW LQQ\ NWyU\ PD SU]\M ü– WR RQ MHVW ZLDWHP

˜GRFHORZ\P· L WR RQ FR ZD*QLHMV]H QDGDMH ZDUWR ü L ]QDF]HQLH U]HF]\ZLVWR FL G o-

F]HVQHM ] F]ÆRZLHNLHP L MHJR ]LHPVNLP *\FLHP QD F]HOH 3R GUXJLH ]PDUWZ\FKZVW a-

QLH XPDUÆ\FK L *\FLH ZLHF]QH LPSOLNXM QDJURG L NDU SR PLHUFL UHODW\ZL]XM F VWRV u-

QHN PL G]\ SRVWDZ PRUDOQ D SRZRG]HQLHP Z *\FLX ]LHPVNLP L ]GHF\GRZDQLH

UDG\NDOL]XM F HW\N 7UXGQR VL G]LZL ü *H Z WUDG\FML UDELQLVW\F]QHM NWyUD MHVW VSD d-

NRELHUF]\QL IDU\]HL]PX RGU]XFHQLH ZLDU\ Z ]PDUWZ\FKZVWDQLH R]QDF]DÆR SRW SL e-

1 Zgodnie z zasadami polskiej pisow QL QD]Z Z\]QDQLD SLV]HP\ PDÆ OLWHU QDZHW MH OL SRNU\ZD VL

RQD ] QD]Z QDURGRZR FL MDN Z SU]\SDGNX )\GyZ F]\ 6DPDU\WDQ

2 ’UyGÆD J ÓZEF F LAWIUSZ , Dawne dzieje Izraela 18,1,4; :RMQD *\GRZVND 2,8,14; Opracowania: E.P.

S ANDERS , Judaism: Practice and Belief – 63BCE- 66CE, London-Philadelphia 1992, 298-303.332-

336.369-370; A. C OHEN , Everyman’s Talmud , New York 1949, 357- SU]HNÆDG SROVNL Talmud WÆ 5

Gromadzka , Warszawa 1995).

–

K S . J ANUSZ K ACZMAREK

QLH ]RE E6DQK D D Z WNL WHRORJLF]QH GRW\F] FH ]PDUWZ\FKZVWDQLD XPDUÆ\FK

ZHV]Æ\ QD VWDÆH GR OLWXUJLL V\QDJRJDOQHM L PRGOLWZ\ SU\ZDWQHM 3 .

3R]RVWDÆ MHV]F]H WU]HFL – nie mniej istotny – SUREOHP ]ZL ]DQ\ ]H VSRUHP R ]PD r-

t Z\FKZVWDQLH XPDUÆ\FK LQWHUSUHWDFMD %LEOLL V]F]HJyOQLH ]D 7RU\ F]\OL 3L FL o NVL JX

NWyU\ VWDQRZL MHM UG]H 6DGXFHXV]H L VDPDU\WDQLH RGU]XFDOL GRNWU\Q R ]PDUWZ\F h-

ZVWDQLX XPDUÆ\FK SRQLHZD* QLH ]QDMGRZDOL MHM SRGVWDZ Z 7RU]H QLH X]QDZDOL ]D

autorytetu LQQ\FK SLVP WUDG\FML *\GRZVNLHM DQL WUDG\FML XVWQHM 7D RVWD tnia, zwana

7RU XVWQ PLDÆD GOD IDU\]HXV]\ NDSLWDOQH ]QDF]HQLH =RVWDÆD LFK ]G aniem, objawiona

0RM*HV]RZL QD 6\QDMX UD]HP ] 7RU SLVDQ L VWDQRZLÆD QLH]E GQ\ NOXF] GR MHM ]UR] u-

mienia 4 . Zdaniem IDU\]HXV]\ L LFK QDVW SFyZ UDELQyZ FKR ü 7RUD SLVDQD QLJG\ QLH

mówi o zmartwychwstaniu wprost, to jednak nie ma w niej najmniejszego fragmentu,

NWyU\ QLH GRW\F]\ÆE\ GRNWU\Q\ ]PDUWZ\FKZVWDQLD – SUREOHP SROHJD QD W\P *H QLH

SRWUDILP\ MHM VWDPW G Z\GRE\ üzob. Sifre Deut. 132a). ’ODWHJR ZÆ a QLH Z G\VSXWDFK

WHRORJLF]Q\FK QD WHPDW ]PDUWZ\FKZVWDQLD XPDUÆ\FK NR FL QLH]J o G\ MHVW ZÆD QLH

RZR ˜Z\GRE\ZDQLH· ] WHNVWX ELEOLMQHJR WUH FL L SUDZG NWyUH QLH V WDP Z\UD*RQH Z

VSRVyE EH]SR UHGQL F]\OL LQWHUSUHWDFMD WHNV tu biblijnego, egzegeza i teologia tradycji

UDELQLVW\F]QHM VL JDM FHM NRU]HQLDPL SRF] WNyZ UXFKX IDU yzejskiego.

: G\VSXW QD WHPDW GRNWU\Q\ R ]PDUWZ\FKZVWDQLX ]PDUÆ\FK ZSLVDÆ VL UyZQLH*

-H]XV ] 1D]DUHWX R F]\P ]JRGQLH ZLDGF]\ FDÆD WUDG\FMD V\QRSW\F]QD Mt 22,31-32;

Mk 12,26-à N - 2Q UyZQLH* Z\GRE\Æ SRGVWDZ GR ZLDU\ Z ]PDUWZ\F h-

ZVWDQLH ] ZHUVHWX 7RU\ :M EXGXM F VZRM DUJXPHQWDFM ZHGÆXJ PHQWDOQR FL L

]DVDG WUDG\FML IDU\]HMVNLHM NWyUH Uy*QL VL ]QDF]QLH RG ZVSyÆF]HVQHM HJ]HJH]\ ELEOL j-

n HM L ]QDQ\FK QDP ]DVDG ZQLRVNRZDQLD : REHFQ\P DUW\NXOH FKFLHOLE\ P\ VSRMU]H ü

QD WHRORJL DUJXPHQWX ELEOLMQHJR -H]XVD ZH ZVSRPQLDQHM G\VSXFLH Z ZLHWOH WUDG\FML

UDELQLVW\F]QHM NWyUD Z\GDMH VL

E\ü

3 A. C OHEN , dz.cyt. , 357.

4 Tora ustna zawarta jest w pismach tradycji rabinistycznej z Talmudem i klasycznymi midraszami

na czele. Na temat Tory ustnej, tradycji rabinistycznej i jej pism zob. G. S TEMBERGER , Einteilung in

Talmud und Midrasch , München 1992 8 .

5 1LH ZV]\VF\ HJ]HJHFL X]QDM PHWRGRORJLF]Q SRSUDZQR ü EDGD WHNVWyZ QRZ otestamentalnych w

ZLHWOH WUDG\FML UDELQLVW\F]QHM ] XZDJL QD GR ü Sy(Q Z VWRVXQNX GR 1RZHJR 7HVWDPHQWX GDW RVWDWHF z-

QHM UHGDNFML 7DOPXGX L LQQ\FK NODV\F]Q\FK SLVP UDELQL]PX RUD] QD WUXGQR ü Z GDWRZDQLX SRV]F]HJy l-

nych warstw tradycji obecnych w klasycznych pismach judaizmu. Wielu jednak – MDN VL Z\GDMH RZR c-

nie – NRU]\VWD ] WHJR REV]DUX SRV]XNLZD QDXNRZ\FK 6SR UyG G]LHÆ NODV\F]Q\FK QDOH*DÆRE\ Z\PLHQL ü

J. L IGHTFOOD , Horae Hebraicae Et Talmudicae (A Commentary on the New Testament from Talmud and

Hebraica ), Oxford 1859; H.L. S TRACK – P. B ILLERBECK , Kommentar zum Neuen Testament aus Talmud

und Midrash , München 1922. C.G. M ONTEFIORE , Rabbinic Literature and Gospel Teaching , New York

] QRZV]\FK RSUDFRZD ]RE % C HILTON – J. N EUSNER , Judaism in the New Testament , London-

1HZ <RUN *RGQH XZDJL V WH* SXEOLNDFMH *\GRZVNLHJR EDGDF]D SRF] WNyZ FKU]H FLMD VWZD ’

Flusser’a i jego ucznia B.H. Young’a.

kulturowym i teologicznym Sitz im Leben synop-

tycznych pery NRS R ]PDUWZ\FKZVWDQLX XPDUÆ\FK 5 .

’URJ SURZDG] F Z W\P NLHUXQNX E G]LH ZHM FLH Z ZLDW UDELQLVW\F]QHJR ˜Z y-

GRE\ZDQLD· REMDZLRQHM SUDZG\ R ]PDUWZ\FKZVWDQLX XPDUÆ\FK ] ZHUVHWyZ 7RU\

:\EUDOL P\ Z W\P FHOX WHNVW\ ] MHGQHM VWURQLF\ 7DOPXGX %DELOR VNLHJR – bSanh. 90b

– QD NWyUHM ]QDMGXMH VL QDMZL FHM ELEOLMQ\FK DUJXPHQWyZ QD SRWZLHUG]HQLH GRNWU\Q\ R

R $%,1,67<&=1( 7 à 2 1$8 KI J EZUSA

zmartwychwstaniu. To konkretne studium egzegezy i teologii rabinistycznej pozwoli

QDP XFKZ\FL ü WÆR ELEOLMQHJR DUJXPHQWX -H]XVD L Z NRQVHNZHQFML E\ ü PR*H JÆ ELHM

]UR]XPLH ü -H]XVRZ QDXN R ]PDUWZ\FKZVWDQLX ]PD r Æ\FK

2. Johanan i Iszmael

3RZLHG]LDÆ UDEEL -RKDQDQ ˜6N G >ZQLRVNXMHP\@ R ]PDUWZ\FKZVWDQLX XPDUÆ\FK

z Tory? Jest powiedziane: «Oddacie z nich terumah 3DQD NDSÆDQRZL $DURQRZL“

$OH F]\ $DURQ *\MH ZLHF]QLH" &]\* ZV]HGÆ GR =LHPL 2ELHFDQHM JG]LH >PR*QD E\@

GD ü PX terumah " $OH >WR@ ZLDGF]\ *H E G]LH *\Æ Z SU]\V]ÆR FL L ,]UDHO E G]LH PX

GDZDÆ terumah 6W G ZQLRVNXMHP\ R ]PDUWZ\FKZVWDQLX XPD r Æ\FK ] 7RU\·

W szkole rabbiego Izmaela nauczano: „Aaronowi – takiemu jak Aaron”. Jak

$DURQ >E\Æ@ haver WDN L MHJR V\QRZLH >SRZLQQL E\ ü @ haverim 6 .

Rabbi Johanan 7 w swym dowodzie biblijnym na potwierdzenie prawdy o zmar-

WZ\FKZVWDQLX XPDUÆ\FK F\WXMH /E 7HNVW WHQ PyZL R SU]\ND]DQLX GRW\F] F\P

terumah :HGÆXJ /E -32 MHVW WR RILDUD QD NWyU VNÆDGD VL G]LHVL FLQD ]H ]ER*D L

PRV]F]X ZLQRJURQ ,]UDHOLFL SRZLQQL ND*GHJR URNX SU]HND]\ZD ü W G]LHVL FLQ OHZ i-

WRP FL ]D G]LHVL FLQ ] RWU]\PDQ\FK G]LHVL FLQ $DURQRZL $UJXPHQWDFMD -RKDQDQD

RSLHUD VL QD QLHPR*OLZR FL GRVÆRZQHJR Z\SHÆQLHQLD WHJR SU]\ND]DQLD mitzvah ).

’]LHVL FLQ\ WHM QLH PR*QD E\ÆR ] RF]\ZLVW\FK Z]JO GyZ RILDURZD ü Z F]DVLH Z

GUyZNL ,]UDHOLWyZ SU]H] SXVW\QL E\ÆR WR PR*OLZH MHG\QLH Z V\WXDFML VWDFMRQDUQHM

NXOW\ZDFML JUXQWyZ UROQ\FK $DURQ ]D MDN ZLDGRPR ] SU]HND]yZ ELEOLMQ\FK XPDUÆ

QD JyU]H +RU SU]HG ZHM FLHP GR =LHPL 2ELHFDQHM ]RE /E -29; 33,38-39; Pwt

:\PDJD WR Z\MD QLHQLD SRQLHZD* %yJ QLH PyJÆ GD ü *DGQHM mitzvah , która nie

E\ÆDE\ PR*OLZD GR VSHÆQLHQLD :HGÆXJ UDEELHJR ZHUVHW WHQ SU]HND]XMH GRNWU\Q R

]PDUWZ\FKZVWDQLX XPDUÆ\FK – W\ONR SR ]PDUWZ\FKZVWDQLX $DURQD Z\SHÆQLHQLH SU] y-

ND]DQLD E G]LH PR*OLZH 8 : WHQ VSRVyE %yJ GDM F mitzvah REMDZLD MHGQRF]H QLH

SUDZG R ]PDUWZ\FKZVWDQLX ]PD r Æ\FK

3R Z\MD QLHQLX UDEELHJR -RKDQDQD ]RVWDMH QDP ]DSURSRQRZ ana inna interpretacja

WHJR VDPHJR ZHUVHWX W\P UD]HP SRFKRG] FD ]H V]NRÆ\ UDEELHJR ,V]PDHOD EHQ (OLV]D 9 .

6 7ÆXPDF]HQLD WHNVWyZ 7DOPXGX V QDV]H 6WDUDOL P\ VL ]DFKRZD ü PDNV\PDOQ ]JRGQR ü ] RU\J i-

na ÆHP GRGDM F Z\PDJDQH SU]H] VNÆDGQL M ]\ND SROVNLHJR X]XSHÆQLHQLD Z QDZLDVDFK NZDGUDWRZ\FK

NOXF]RZH VÆRZD V SR]RVWDZLRQH Z WUDQVNU\SFML L Z\Uy*QLRQH Z WHN FLH NX r V\Z

7 Johanan ben Nappaha (ok. 180-279, drugie pokolenie amoraitów), wymieniany zwykle w literatu-

rze rabinistycznej bez imienia ojca – MDN Z QDV]\P WHN FLH 8URG]LÆ VL Z 6HIIRULV 3RF] WNRZR QDXF]DÆ

Z URG]LQQ\P PLH FLH Sy(QLHM SU]HQLyVÆ VL GR 7\EHULDG\ %\Æ ZLHOROHWQLP PLVWU]HP V]NRÆ\ UDELQDFNLHM

Z W\P PLH FLH L GRSURZDG]LÆ M GR UR]NZLWX 3RU Encyclopaedia Judaica , Jerusalem 1973 [dalej EJ ],

10:144-147. W. B ACHER , Die Agada der Tannaiten ,, 6WUDVVEXUJ ]ZUDFD XZDJ QD EDUG]R

VÆDEH ZLDGHFWZD WHNVWXDOQH ZSURZDG]HQLD GR QDV]HJR WHNVWX NWyUH SU]\SLVXMH W LQWHUSUHWDFM UDEELHPX

Johananowi. W t UDG\FML WDOPXG\F]QHM UDEEL -RKDQDQ SRZRÆXMH VL Z G\VNXVML R ]PDUWZ\FKZVWDQLX

raczej na Iz 52,8 (bSanh. 91b) i Iz 26,19 (bKeth. 111b).

8 5DV]L Z\MD QLD *H ˜ ZLDW SU]\V]Æ\· R]QDF]D WX ZLDW SR ]PDUWZ\FKZVW a QLX XPDUÆ\FK

9 Iszmaela ben Elisza (drugie pokol HQLH WDQDLWyZ QDOH*DÆ GR URGX NDSÆD VNLHJR PyJÆ ZL F E\ ü

V]F]HJyOQLH ]DLQWHUHVRZDQ\ LQWHUSUHWDFM QDV]HJR ZHUVHWX PLHV]NDÆ ]DVDGQLF]R Z .HIDU $]L] QD S o-

K S . J ANUSZ K ACZMAREK

8F]QLRZLH ,V]PDHOD LQWHUSUHWXM VÆRZR ˜$DURQ· QLH MDNR LPL ZÆDVQH SRVWDFL KLVW o-

U\F]QHM DOH EDUG]LHM RJyOQLH V\PEROLF]QLH RGQRV] F MH GR ˜WDNLFK MDN Aaron” – nie

W\ONR Z VHQVLH E\FLD NDSÆDQHP DOH UyZQLH* Z VHQVLH E\FLD haver . Haver WR F]ÆRQHN

havurah , rodzaju stowarzyszenia utworzonego przez post-biblijne autorytety religijne

MXGDL]PX L VNXSLDM FHJR VNUXSXODWQ\FK REVHUZDQWyZ 7RU\ RGUy*QLDM F\FK VL RG ’am

ha-arez , „ludu ziemi”, czyli religijnych ignorantów 10 : WHQ VSRVyE V]NRÆD UDEELHJR

,V]PDHOD QDXF]DÆD QD SRGVWDZLH QDV]HJR ZHUVHWX *H mitzvah GRW\F] FD terumah do-

W\F]\ MHG\QLH $DURQD L MHJR QDVW SFyZ Z VHQVLH UyZQLH* PRUDOQ\P – NDSÆDQyZ NW ó-

rzy skrupu ODWQLH L ZLHUQLH Z\SHÆQLDM 7RU ,QQ\PL VÆRZ\ MH OL NDSÆDQ *\MH MDN NWR

VSR UyG ’am ha-arez , nie ma prawa do otrzymywania terumah od Izraelitów. Jest to

interpretacja typowo halachiczna – GRW\F]\ ]DVDG UHJXOXM F\FK ]DFKRZ\ZDQLH 3UDZD

w judaizmie. Jest t R MHGQRF]H QLH LQWHUSUHWDFMD DOWHUQDW\ZQD GR WHM NWyU SURSRQXMH

UDEEL -RKDQDQ MH OL ˜$DURQ· ]QDF]\ ˜NDSÆDQ NWyU\ *\MH QD Z]yU $DURQD· QLH MHVW

NRQLHF]QH ]PDUWZ\FKZVWDQLH $DURQD E\ VWDÆR VL PR*OLZH Z\SHÆQLHQLH mitzvah do-

W\F] FHM terumah (oznacza to, *H QLH PR*QD ] WHJR ZHUVHWX Z\GRE\ ü GRNWU\Q\ R ]PD r-

WZ\FKZVWDQLX XPDUÆ\FK

=QDOH(OL P\ Z WHQ VSRVyE Z *HPDU]H 7DOPXGX %DELOR VNLHJR GZLH DOWHUQDW\ZQH

LQWHUSUHWDFMH WHJR VDPHJR ZHUVHWX XPLHV]F]RQH RERN VLHELH EH] *DGQHJR RFHQLDQLD

czy porównywania ich warto FL L VLÆ\ SU]HNRQ\ZDQLD %H] ]DJÆ ELDQLD VL Z ORJLN

LQWHUSUHWDFML L WHRORJL WDOPXG\F]Q – na które nie ma tu miejsca – ]DXZD*P\ MHG\QLH

MHM RGPLHQQR ü RG ]QDQHM QDP ORJLNL JUHFNLHM 1DSL FLH ORJLF]QH L SR]QDZF]H QLH MHVW

tu na linii prawdziwe- IDÆV]\ZH ale prawdziwe- SUDZG]LZH -HVW WR PR*OLZH SRQLHZD*

Z HJ]HJH]LH UDELQLVW\F]QHM VÆRZR 7RU\ MHVW QLH W\OH WHNVWHP QDSLVDQ\P FR RGF]\W y-

ZDQ\P 3L NQR L ERJDFWZR 7RU\ SU]\SRPLQD NU\V]WDÆ PLHQL F\ VL QLHVNR F]RQ\PL

EDUZDPL W F]\ JG\ SDWU]\ VL QD QLHJR ] Uy*Q\FK VWURQ L SRG Uy*Q\P N WHP

3. Simai

1DXF]DQR *H UDEEL 6LPDL SRZLHG]LDÆ ˜6N G >ZQLRVNXMHP\@ R ]PDUWZ\F h-

ZVWDQLX XPDUÆ\FK ] 7RU\" -HVW SRZLHG]LDQH '8VWDQRZLÆHP WH* SU]\PLHU]H PRMH ]

QLPL *H LP GDP NUDM .DQDDQ“ 1LH MHVW SRZLHG]LDQH 'ZDP“ DOH 'LP“ 6W G ZQL o-

VNXMHP\ R ]PDUWZ\FKZVWDQLX XPDUÆ\FK ] 7RU\·

7\P UD]HP PDP\ GR F]\QLHQLD ] EDUDLW 11 rabbiego Simaia, który wyprowadza

VZRM DUJXPHQWDFM ] ZHUVHWX :M D 5DEEL 6LPDL RSLHUD VL QD GZyFK IDNWDFK

3LHUZV]\ %yJ RELHFDÆ GD ü ]LHPL .DQDDQ SDWULDUFKRP (Abrahamowi, Izaakowi i

Jakubowi, na co wskazuje kontekst biblijny i komentarz Rasziego); drugi: Bóg wy-

SRZLDGD WH VÆRZD GR 0RM*HV]D NLHG\ SDWULDUFKRZLH MX* QLH *\M D ,]UDHO MHVW Z QL e-

wo OL HJLSVNLHM 2ELHWQLFD %R*D ] :M GRW\F]\ EH]SR UHGQLR Z\]ZROHQL a z niewoli

HJLSVNLHM DOH SR UHGQLR ]PDUWZ\FKZVWDQLD SDWULDUFKyZ NRQLHF]QHJR GR SHÆQHM UHDO i-

JUDQLF]X ] (GRPHP L E\Æ ]ZL ]DQ\ ] R URGNLHP VWXGLyZ Z -DEQH 3U]\SLVXMH PX VL UHGDNFM WU]\QDVWX

r HJXÆ HJ]HJHW\F]Q\FK middot ). Por. EJ 9:83-86.

10 Por. EJ 7:1489-1492

11 Baraita to fragment tradycji tanaickiej, którego nie ma w Misznie.

R $%,1,67<&=1( 7 à 2 1$8 KI J EZUSA

]DFML RELHWQLF\ =GDQLHP 6LPDLD QLH PR*QD ]DGRZROL ü VL VWZLHUG]HQLHP *H RELHWQLFD

WD Z\SHÆQL VL Z RGQLHVLHQLX GR SU]\V]Æ\FK SRNROH SRQLHZD* %yJ RELHFDÆ GD ü ]LHPL

„im” RGQRV] F VL MDVQR GR SDWULDUFKyZ = GUXJLHM VWURQ\ MHVW QLH GR SRP\ OHQLD E\

%yJ PyJÆ QLH GRWU]\PD ü RELHWQLF L QLH E\ ü ZLHUQ\ SU]\PLHU]X 3HÆQH Z\SHÆQLHQLH

RELHWQLF ]ZL ]DQ\FK ] SU]\PLHU]HP MHVW PR*OLZH MHG\QLH Z SU]\SDGNX ]PDUWZ\F h-

wstania patr LDUFKyZ L ] WHJR Z\QLND SUDZGD R LVWQLHQLX ]PDUWZ\FKZVWDQLD XPDUÆ\FK

:DUWR ]ZUyFL ü XZDJ *H RE\GZD ELEOLMQH DUJXPHQW\ ]D ]PDUWZ\FKZVWDQLHP

XPDUÆ\FK GRW\FKF]DV ]DSUH]HQWRZDQH FKR ü ZVSyÆF]HVQHPX F]\WHOQLNRZL PRJ Z y-

GDZD ü VL QLH]E\W SU]HNRQ\ZXM FH V MHGQDN JÆ ERNR WHRORJLF]QH RSLHUDM VL EH]S o-

UHGQLR QD SRGVWDZRZ\FK SU]H ZLDGF]HQLDFK GRW\F] F\FK QDWXU\ %RJD L 7RU\ MDNR

-HJR 6ÆRZD %yJ QLH PR*H GD ü SU]\ND]DQLD NWyUHJR QLH GD VL Z\SHÆQL ü %yJ MHVW

ZLHUQ\ SU]\PLHU]X L ]ZL ]DQ\P ] QLP RELHWQLFRP

4. Gamaliel i heretycy

+HUHW\F\ ]DS\WDOL UDEEDQD *DPDOLHOD ˜6N G ZQLRVNXMHP\ *H ZL W\ QLHFK

E G]LH EÆRJRVÆDZLRQ\ ZVNU]HV]D XPDUÆ\FK"· 2GSRZLHG]LDÆ LP ˜= 7RU\ ] 3URU o-

NyZ L ] 3LVP· $OH WR LFK QLH SU]HNRQDÆR

˜= 7RU\ MHVW QDSLVDQH '3DQ U]HNÆ GR 0RM*HV]D ‘Oto ty spoczniesz z przodka-

mi swymi i powstaniesz ( w e qâm ¶“· 2GSRZLHG]LHOL PX ˜$ PR*H 'L SRZVWDQLH

( w e qâm OXG WHQ L E G]LH XSUDZLD ü QLHU] G "“·

˜= 3URURNyZ MHVW QDSLVDQH '2*\M 7ZRL XPDUOL ]PDUWZ\FKZVWDQ LFK WUXS\

REXG] VL L NU]\NQ ] UDGR FL VSRF]\ZDM F\ Z SURFKX ER URVD 7ZRMD MHVW URV

ZLDWÆR FL D ]LHPLD Z\GD FLHQLH ]PDUÆ\FK“· ˜$ PR*H ]PDUÆ\FK NWyU\FK R*\ZLÆ

Ezechiel?”.

˜= 3LVP MHVW QDSLVDQH '8VWD WZRMH MDN ZLQR Z\ERUQH GOD PRMHJR XPLÆRZDQ e-

JR NWyUH VSÆ\ZD ÆDJRGQLH VSUDZLDM F *H SRUXV]DM VL XVWD SL F\FK“· ˜$ PR*H

to tylko ruchy ust” – ZHGÆXJ UDEELHJR -RKDQDQD %R UDEEL -RKDQDQ SRZLHG]LDÆ Z

LPLHQLX UDEELHJR 6\PHRQD EHQ -HKR]DGDN ˜=D ND*G\P UD]HP NLHG\ Z F]\LP

LPLHQLX ]RVWDMH Z\SRZLHG]LDQD MDND halakhah QD W\P ZLHFLH MHJR XVWD SRUXV]DM

VL Z JURELH MDN MHVW QDSLVDQH 'VSUDZLDM F *H SRU u V]DM VL XVWD SL F\FK“·

:UHV]FLH SU]\WRF]\Æ LP QDVW SXM F\ ZHUVHW ˜'2GQR QLH NWyUHJR 3DQ SU]\VL JÆ

SU]RGNRP ZDV]\P *H GD LP“ 1LH MHVW SRZLHG]LDQH 'ZDP“ DOH 'LP“ 7DP PyZL

VL Z 7RU]H R ] martwychwstaniu umar Æ\FK·

Rabban Gamaliel 12 SURZDG]L G\VSXW ] KHUHW\NDPL 13 ( mînîn ). Zadane przez nich

S\WDQLH Uy*QL VL QLHFR RG VWDQGDUGRZ\FK SRVWDZLH SUREOHPX NWyUH SR]QDOL P\

12 5DEEDQ *DPDOLHO ,, GUXJLH SRNROHQLH WDQDLWyZ ]ZDQ\ WH* *DPDOLHOHP ] -DEQH V\Q 6\PHRQD

ben Gamaliela I, w latach 80- VWDÆ QD F]HOH MXGDL]PX UDELQDFNLHJR F]DVRZR ]DVW SLRQ\ SU]H] UDEEL e-

JR (OHD]DUD EHQ $]DULD :HGÆXJ WUDG\FML UDEEDQ *DPDOLHO ZUD] ] (OHD]DUHP EHQ $]DULD $NLE L -RV]X

EHQ +DQDQLD VZRLP SU]HFLZQLNLHP QD SROX HJ]HJH]\ RGE\OL SRGUy* GR 5]\PX ]ZL ]DQ ]DSHZQH ]

SU]H ODGRZDQLDPL *\GyZ ]D ’RPLFMDQD 3RU EJ 7:296- :\GDMH VL SUDZGRSRGREQH *H QDV] WHNVW

PR*H E\ ü HFKHP G\VSXW SURZDG]RQ\FK SU]\ RND]ML WHJR URG]DMX PLVML

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: