Suma 3.pdf

ŚW. TOMASZ Z AKWINU

SUMA TEOLOGICZNA

Tom 3

_________________________

O TRÓJCY

PRZENAJŚWIĘTSZEJ

CZĘŚĆ III O BOGU

( 1, 27 - 43 )

Przełożył i objaśnieniami zaopatrzył

o. Pius BEŁCH, O.P.

"Jak najgoręcej pragniemy, by z każdym dniem

wzrastała liczba ludzi czerpiących z dzieł Tomasza

z Akwinu oświatę i naukę; dotyczy to nie tylko

księży i ludzi wielkiej nauki... Wielce też sobie

życzymy, by ze względu na potrzeby Chrześci-

jaństwa coraz więcej wydobywano skarbów z jego

wskazań. Trzeba więc jego pisma tłumaczyć i

wydawać w jak największej ilości języków..."

Papież Jan XXIII, 16 września 1960

(AAS. 25.X.1960)

NAKŁADEM KATOLICKIEGO OŚRODKA

WYDAWNICZEGO "VERITAS"

4-8, PRAED MEWS, LONDON, W.2.

ZAWARTOŚĆ TOMU 3

1. Traktat O TRÓJCY PRZENAJŚWIĘTSZEJ (1. 27-43) ................................

2. Odnośniki do tekstu (wykaz źródeł) ..............................................................

3. Objaśnienia tłumacza.....................................................................................

4. Słownik łacińsko-polski (słownictwo trynitarne) ........................................

5. Skorowidz nazw i rzeczy ................................................................................

6. Spis rzeczy

ZAGADNIENIE 27 /1/

POOHODZENIE OSÓB BOSKICH

Ukończyliśmy rozważania nad tym, co dotyczy jedności istoty Boga; pozostaje a nam

jeszcze omówić to, co dotyczy Trójcy Osób w Bogu. Ponieważ zaś o odrębność Osób

Boskich stanowią stosunki oparte o wywód, dlatego trzymając się porządku najpierw

rozpatrzymy sprawę wywodu, czyIi pochodzenia, /2/ potem stosunki wypływające z

pochodzenia, wreszcie Osoby.

Zagadnienie pochodzenia nasuwa pięć pytań: 1. Czy w Bogu istnieje pochodzenie?

2. Czy któreś z pochodzeń w Bogu można uznać za rodzenie? 3. Czy poza rodzeniem

może być jeszcze jakieś inne pochodzenie w Bogu? 4. Czy owo inne pochodzenie można

uważać za rodzenie? 5. Czy w Bogu spotykamy dwa lub więcej pochodzeń?

Artykuł 11

CZY W BOGU ISTNIEJE POOHODZENIE ?

Zdaje się, że w Bogu nie może być jakiegoś pochodzenia, bo:

1. Pochodzenie oznacza ruch na zewnątrz. Lecz w Bogu nic nie jest poruszalne ani

zewnętrzne. A więc w Bogu nie ma pochodzenia.

2. Wszystko, co pochodzi, jest różne od tego, od czego pochodzi. Lecz w Bogu nie

ma żadnej różności, gdyż jest On w najwyższym stopniu niezłożony. Zatem w Bogu nie

ma żadnego pochodzenia.

3. Pochodzić od kogoś innego, zdaje się, jest sprzeczne z pojęciem pierwszego

początku. Otóż jak wyżej wykazano 1 Bóg jest pierwszym początkiem. Wobec tego nie ma

miejsca w Bogu na pochodzenie.

Wbrew temu są słowa Pana: "Ja bowiem od Boga wyszedłem" 2 b .

Odpowiedź: Pismo św. w sprawach dotyczących Boga posługuje się nazwami

wyrażającymi pochodzenie. Temu to właśnie pochodzeniu różni różny sens nadawali.

Niektórzy pojmowali to pochodzenie na sposób pochodzenia skutku od przyczyny;

tak właśnie pojmował Ariusz c i twierdził, że Syn pochodzi od Ojca jako Jego pierwsze

stworzenie, i że Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna jako Obu Ich stworzenie. Według

tego ani Syn, ani Duch Święty nie byłby prawdziwym Bogiem, a to niezgodne jest z tym,

co powiedziano o Synu: "Jesteśmy w prawdziwym Bogu, w Synu Jego, Jezusie

a Patrz Wstęp do z. 2, t. 1, str. 76.

b Także J 15, 26.

c Patrz /3/.

Chrystusie. On zaś jest prawdziwym Bogiem" 3 ; o Duchu Świętym zaś: "Czy nie wiecie,

że ciało wasze jest przybytkiem Ducha Świętego?" 4 - a jedynie Bóg może mieć

przybytek, czyli świątynię.

Inni zaś pojmowali owo pochodzenie na sposób przyczyny przechodzącej w

skutek, o ile go albo w ruch wprawia, albo wytłacza w nim swoje podobieństwo. Tak

właśnie pojmował Sabeliusz d ; jego zdaniem ten Sam Bóg Ojciec, o ile przyjął ciało z

Dziewicy zwie się Synem, a o ile uświęca stworzenie rozumne i ożywia je, zwie się

Duchem Świętym. Z tym jednak twierdzeniem sprzeczne są słowa Pana: "Syn nie mógłby

niczego czynić sam od siebie" 5 - a mówi tak sam o Sobie! To i inne liczne świadectwa

pokazują, że Ojciec nie jest tym samym co Syn. /3/

Rozważywszy rzecz starannie jasno widać, że jeden i drugi przyjmował tylko

pochodzenie na zewnątrz, że więc żaden z nich nie dostrzegł w samym Bogu pochodzenia

wewnętrznego. Ponieważ zaś każde pochodzenie zakłada jakieś działanie, dlatego w

wypadku działania przechodzącego w materię zewnętrzną mamy pochodzenie na

zewnątrz, a w wypadku działania pozostającego w samym działaczu mamy pochodzenie

wewnątrz. /4/ Najjaśniej widać to na przykładzie myśli; jej czynność: myśleć pozostaje w

podmiocie myślącym, czyli w myślicielu; w każdym bowiem kto myśli, przez to samo że

myśli, z jego władzy myślenia pochodzi coś w nim samym, a tym jest poczęcie czy

pojęcie rzeczy poznanej, pochodzącej z jego poznawania. To właśnie poczęcie czy

pojęcie wyrażamy i oznaczamy na zewnątrz głosem; owo poczęcie otrzymało nazwę:

słowo wewnętrzne, a jego zewnętrzny znak czy wyraz: słowo ustne. /5/

Bóg jest ponad wszystkim. Stąd też tego, co odbywa się w Nim, nie wolno

pojmować na sposób najniższych stworzeń, jakimi są ciała, lecz na podobieństwo

najwyższych stworzeń, jakimi są jestestwa myślące; zresztą nawet od nich zaczerpnięte

podobieństwo nie zdoła Boga przedstawić. Nie wolno zatem przyjmować w Nim

pochodzenia tak, jak je spotykamy w rzeczach cielesnych, a więc w postaci ruchu

miejscowego lub w postaci działania jakiejś przyczyny na swój zewnętrzny skutek - jak

np. ciepło pieca ogrzewa otaczające przedmioty - ale na sposób wyłaniania się w myśli

słowa, a więc tak, jak słowo myślowe e wyłania się z mówiącego je wewnątrz i pozostaje

w nim. W tym też znaczeniu Wiara Katolicka przyjmuje w Bogu pochodzenie.

Na 1. Zarzut ten bierze pochodzenie w znaczeniu ruchu miejscowego albo

działania dokonywującego się w materii zewnętrznej, albo też przechodzącego w

zewnętrzny skutek. Jak jednak powiedzieliśmy 6 , w Bogu nie ma mowy o takim

pochodzeniu.

Na 2. To, co pochodzi pochodzeniem na zewnątrz, musi różnić się od źródła swego

pochodzenia; to zaś, co pochodzi wewnątrz pochodzeniem myślowym, nie musi się odeń

różnić; owszem, im doskonalej pochodzi, tym bardziej stanowi jedno ze źródłem swego

pochodzenia. Jasne jest bowiem, że im coś się lepiej pojmuje, tym pojęcie umysłowe

dogłębniej tkwi w podmiocie pojmującym i tym ściślej jedno z nim tworzy. Przecież

d /3/.

e Verbum intelligibile - słowo, jakie myśl w sobie tworzy i w sobie mówi.

myśl, gdy nad czymś aktualnie myśli, staje się tym, o czym myśli: stanowi z nim jedno f .

Skoro więc - o czym już wyżej była mowa 7 - poznanie Boże stoi u zenitu doskonałości,

wynika z tego, że Słowo Boże musi, bez żadnej różności, stanowić jedno w sposób

doskonały ze źródłem swego pochodzenia.

Na 3. Owszem, od jakiegoś początku w charakterze czegś dlań zewnętrznego i

różnego, sprzeczne jest z pojęciem pierwszego początku; pochodzić wszakże od niego

wsobnie w nim zostając - bez różnicy z nim, w sposób myślowy, to zawiera się w pojęciu

pierwszego początku. Np. gdy mówimy, że architekt jest początkiem budowanego domu,

to przez ów początek rozumiemy pomysł jego sztuki architektonicznej; i pomysł ów

byłby włączony w pojęcie pierwszego początku, gdyby architekt ów był pierwszym

początkiem. Otóż Bóg, pierwszy początek wszechrzeczy tak się ma - porównawczo - do

rzeczy stworzonych, jak się ma architekt do swoich dzieł.

Artykuł 2

CZY KTÓREŚ Z POCHODZEŃ W BOGU

MOŻNA UWAŻAĆ ZA RODZENIE ?

Zdaje się, że tego pochodzenia, które istnieje w Bogu, nie można uznać za rodzenie, bo:

1. "Rodzenie-powstawanie" przeciwstawia się "rozkładowi-zanikowi" /6/ i jest

przejściem z niebytu do bytu; podmiotem obydwu jest materia. Wszystko to jednak nie

ma miejsca w Bogu. A więc nie może być mowy o rodzeniu w Bogu.

2. Jak już powiedziano 1 , pochodzenie w Bogu odbywa się w sposób myślowy.

Lecz u nas takiego pochodzenia nie uważa się za rodzenie; a więc i w Bogu.

3. Każdy rodzony pobiera istnienie od rodziciela. Zatem istnienie każdego

rodzonego jest istnieniem otrzymanym. Lecz żadne istnienie otrzymane nie jest

istnieniem, które bytuje samo przez się. Ponieważ zaś istnienie Boże - co wyżej

udowodniono 2 - jest istnieniem, które istnieje samo przez się, wynika z tego, że żadnego

rodzonego istnienie nie jest istnieniem Bożym. Nie ma zatem rodzenia w Bogu.

Wbrew temu czytamy w psalmie: "Ja Ciebie dziś zrodziłem" 3 .

Odpowiedź: Pochodzenie Słowa w Bogu zwiemy: rodzenie. Dla wyjaśniienia tego należy

zauważyc, że nazwa "rodzenie" ma dwa znaczenia: Pierwsze, wspólne dla wszystkiego,

co powstaje i zanika; w tym znaczeniu rodzenie nie jest czymś innym, jak zmianą z

nieistnienia w istnienie; drugie, właściwe tylko dla istot żyjących; i tak rodzenie oznacza:

wywodzenie się kogoś żyjącego z żyjącego - z sobą złączonego - początku; to też

właściwie zwiemy: narodzenie.

Wszelako nie każdy tak się wywodzący może zwać się zrodzonym, ale właściwie

ten tylko, kto nosi na sobie piętno podobieństwa do swojego początkodawcy; dlatego ani

sierść, ani włos nie ziszczają w sobie treści: zrodzonego i syna; /7/ ziszcza je przecież to

f Patrz t. 1 /107/, str. 296.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: