Ravasi_Gianfranco_-_Biblia_odpowiedzi_na_najbardziej_prowokacyjne_pytania.pdf

BIBLIA

ODPOWIEDZI NA NAJBARDZIEJ PROWOKACYJNE PYTANIA

Autor Gianfranco Ravasi

Wydawca Święty Paweł

SPIS TREŚCI

WSTĘP

CZĘŚĆ PIERWSZA

1. Która metoda studiowania Biblii jest najlepsza?

1. Istnieje egzegeza historyczno-krytyczna

2. Istnieje także ujęcie feministyczne

3. Lecz żadne ujęcie nie posiada wyłącznego prawa

2. Czy biblijne opowiadania są historyczne, czy symboliczne?

4. Odmienne wizje świata

5. Dziełem Boga jest także historia

6. Należy unikać skrajnego racjonalizmu i naiwnej apologetyki

3. Dlaczego niektóre księgi są apokryficzne, a inne natchnione?

7. Właściwa miara

8. Kanon ksiąg biblijnych pierwszych wieków chrześcijaństwa

9. Rola tradycji

4. Kto napisał Biblię?

10. Jedno imię, wielu autorów

11. Dokładna chronologia nie jest najważniejsza

12. Księgi natchnione, mimo że więcej niż jednego autora

5. Dlaczego w szkole uczy się o klasykach, a nie o Biblii?

13. Nie chodzi o katechezę w szkole

14. Bogactwo Biblii, bogactwo sztuki

15. Droga piękna

6. Czy możliwy jest dialog ze Świadkami Jehowy?

16. Absurd tkwi już w nazwie

17. Dosłowność prowadzi także do błędnych interpretacji

18. Cytaty oderwane od kontekstu

CZĘŚĆ DRUGA

1. Czy biblijny Bóg jest ojcem i matką?

1. Matczyny wymiar Niewypowiedzianego

2. „Żebro"Adama

3. Zjednoczenie osób

2. Czy w Biblii jedyną dietą jest dieta wegetariańska?

4. Plan zbawienia

5. Po doświadczeniu potopu

6. Propozycja eschatologiczna

3. Czy oburzenie lub zemsta mogą być cnotami chrześcijańskimi?

7. Dosadny język Biblii

8. Bóg strażnikiem sprawiedliwości

9. Miłość do grzeszników

4. Jaka jest prawdziwa moralność Starego Testamentu?

10. Dziwna moralność Abrahama

11. Język obfitujący w hiperbole

12. Cierpliwość Boga

5. Jaki jest stosunek Biblii do problemu homoseksualizmu?

13. Opowieść o Locie

14. Bałwochwalstwo i grzech

15. Tradycja chrześcijańska

6. Jaka jest prawda o Jerychu?

16. Księżycowy krajobraz

17. Zwalone mury

18. Zacheuszowa sykomora

7. Jak interpretować przemoc w Biblii?

19. „Wojny Pana”

20. Bóg - „cierpliwy Wychowawca”

21. Studiować Pismo

8. Kim jest cierpiący sługa z Księgi Izajasza?

22. Kwestia cierpienia

23. Utożsamienie z Mesjaszem

24. Interpretacja chrześcijańska

9. Czy w Pieśni nad Pieśniami mówi się o miłości ludzkiej, czy boskiej?

25. Bogactwo symboli

26. Najwyższy dar

27. Lektura alegoryczna

10. Czy Bóg opuści! swój lud?

28. Pieniące się zło

29. Boży plan i ludzka wolność

30. Obfitość łaski

CZĘŚĆ TRZECIA

1. Czy Nowy Testament jest lepszy od Starego?

1. Jedność Pism

2. Dialog Koga z człowiekiem

3. Wychowywanie narodu

2. Czy wierzyć w sensacyjne odkrycia „gazetowych biblistów"?

4. Urok dziennikarskich nowinek

5. Oznaka wewnętrznej pustki

6. Właściwe reakcje

3. Jaka jest relacja między Biblią, chrześcijaninem a pieniędzmi?

7. Ostrzeżenia proroków

8. „Ohydna żądza złota”

9. Obraz Cezara

4. Czy Maria Magdalena była nierządnicą?

10. Miasto Magdala

11. Anonimowa grzesznica

12. Jezus i kobiety

5. Czy Jezus umiał się śmiać?

13. Ci, którzy teraz się cieszą

14. „Bądź pozdrowiona”

15. Ewangelia radości

6. Czy Judasz się uratował?

16. Rozczarowanie Jezusem

17. Spełnienie się Pisma

18. Tajemnica Bożej miłości

7. Czy Pismo święte mówi o piekle i o raju?

19. Język symboliczny

20. Wieczne zjednoczenie z Bogiem

21. Ostateczne oczyszczenie

8. Czy szatan jest osobą czy figurą literacką?

22. Świadectwo Piotrowe

23. Opętani i szaleńcy

24. Chrystus zwyciężył zło

9. Czy Ewangelia według świętego Jana jest antysemicka?

25. Historyczna postać Jezusa

26. W świetle zmartwychwstania

27. Ewangelie zakorzenione w wierze Izraela

10. Jak należy rozumieć wypowiedzi świętego Pawła Apostoła na temat kobiet?

28. Grecko-rzymski horyzont

29. Zewnętrzne uwarunkowania Pisma świętego

30. Kobiety, „które wiele trudu poniosły w Panu”

11. Czy odpowiedzią na terroryzm powinno być chrześcijańskie przebaczenie?

31. Dwie kobiety o przeciwnych poglądach

32. Siedemdziesiąt siedem razy

33. Wspomnienie o ojcu Bachelecie

WSTĘP

Oskar Wilde powiedział kiedyś, że „każdy umie dać odpowiedź, ale tylko geniusz potrafi

zadać prawdziwe pytanie". W tym paradoksalnym stwierdzeniu jest sporo prawdy. My,

teologowie, wiemy coś o tym, gdy przychodzi nam na lamach różnych czasopism odpowiadać

na pytania szerokiego grona osób zainteresowanych lekturą Biblii. Niejednokrotnie

dochodzimy wtedy do wniosku, że właśnie w tych na pozór prostych pytaniach, jakie kiero-

wano pod naszym adresem, jest coś genialnego. Tematy, zagadnienia, symbole i motywy,

które nam wydawały się oczywiste, wyłaniały się na nowo z całą mocą i zmuszały nas, aby w

sposób zrozumiały i wyczerpujący w kilku linijkach przedstawić to, co istotne i konkretne.

Zawarty w tej książce wybór pytań i odpowiedzi wyraźnie świadczy o tym, że w pewnym

momencie pytania czytelników przyczyniły się do powstania prawdziwego „ogólnego

wprowadzenia" do Pisma świętego. Poszczególne rozdziały tego wprowadzenia nie zawsze

pokrywały się z tymi, jakie napisalibyśmy sami - bez pomocy czytelników i ich genialnej

intuicji. To oni bowiem - spontanicznie jak dzieci, które zadają prawdziwie trudne, proste, nie

akademickie pytania - zmusili nas, abyśmy stawili czoło niektórym z najistotniejszych

zagadnień teologii biblijnej.

Zasadniczo można wyróżnić trzy szlaki, którymi poprowadzili nas czytelnicy. W

rzeczywistości są to główne drogi wiodące do właściwego zrozumienia Pisma świętego.

Przede wszystkim należy wyróżnić drogę metody:

• Jak odczytywać te stronice tak ludzkie, a przecież przypieczętowane Boskim natchnieniem?

• Jak oddzielić Ducha, który daje życie, od litery, która może zabić?

• Jak zagłębić się w las pytań egzegetycznych, nie tracąc z oczu celu, jaki przyświeca Słowu

Bożemu, które jest jak lampa oświetlająca drogę życia?

• Jak wzbogacić nasze poznanie za pomocą precyzyjnych narzędzi, jakimi są lektura i jej

zrozumienie?

Drugą drogą jest droga języka. Wiele pytań wymaga zrozumiałych i nie wymijających

wyjaśnień dotyczących bulwersujących sformułowań lub negatywnych postaw często

pojawiających się w Biblii. Większość z nich dziś należy odrzucić, ale na kartach Pisma

świętego spotykają się z akceptacją. Typowym przykładem jest tu problem

starotestamentowych tekstów opisujących przemoc. Nie drugorzędna jest także

„antyfeministyczna" wizja świata, a jej ślady można dostrzec nawet w Nowym Testamencie.

W nim także można znaleźć początki swego rodzaju „antysemityzmu".

Idąc tym szlakiem, powoli wchodzimy na trzecią drogę, która w ostatecznym rozrachunku

może pomieścić w sobie i streścić dwie poprzednie. Drogę tę teologowie nazywają

hermeneutyczną. Mówiąc najprościej, jest to opracowanie najbardziej właściwego systemu

interpretacji Pisma świętego, który ustrzeże nas z jednej strony przed popadnięciem w zimną

otchłań dosłowności (tak zwanego fundamentalizmu, na temat którego biblistom często

stawia się pytania), a z drugiej przed obracaniem się w przestworzach alegorii, czyli w

przesadnym i wolnym tworzeniu znaczeń. Jest to droga trudna, która ma za zadanie połączyć

Stary i Nowy Testament tak, aby rozróżnić język przekazu od przesłania i oddać historii to, co

się jej należy, a teologii jej prawdziwą rzeczywistość (za przykład może tu posłużyć Ostatnia

Wieczerza, gdzie historia co prawda jest obecna, ale odsunięta na dalszy plan). Rzecz jasna,

tymi trzema drogami nie można poruszać się za pomocą abstrakcji i teoretycznych dociekań,

gdyż czytelnicy stawiają konkretne pytania, które dotyczą ściśle określonych tekstów lub

tematów, a także szczegółów. Bez żadnych ograniczeń przechodzi się więc od mesjanizmu do

historii Jerycha, od kwestii natchnienia do wegetarianizmu, od życia pozagrobowego do

problemu homoseksualizmu, od milczenia Boga do rękopisów z miejscowości Qumran nad

Morzem Martwym, od cierpiącego Sługi Pańskiego do dziennikarskich „rewelacji" biblijnych

itd.

Mój wielki mistrz egzegezy - Luis Alonso Schókel - twierdził, że „jasność jest

miłosierdziem". Jest to wielkie zadanie, do którego zmuszają nas czytelnicy zadający nam

pytania. Bardzo dobrze wyraził tę prawdę wielki rosyjski powieściopisarz, Fiodor

Dostojewski: „Niechaj ksiądz, stojąc przed ludźmi, otworzy Pismo święte i zacznie czytać,

nie wywyższając się, odczuwając radość z tej lektury oraz z tego, że jest słuchany i

rozumiany. Niechaj odczuwa miłość do tych słów i nie zatrzymuje się, chyba że po to, by

wyjaśnić jakieś słowo niezrozumiałe dla prostych ludzi. I niech się nie lęka, oni wszystko

zrozumieją. Czyste serce wszystko zrozumie".

CZĘŚĆ PIERWSZA

1. KTÓRA METODA STUDIOWANIA BIBLII JEST NAJLEPSZA?

Słyszałam o sprzecznych poglądach na temat studiowania Biblii. Jak oceniać różne szkoły,

metody i narzędzia badawcze?

Sandra

Pięćdziesiąt lat po ukazaniu się encykliki Divino Afflante Spiritu Piusa XII, uważanej za

prawną podstawę studiów nad Pismem świętym w środowisku katolickim, w dniu 15 kwietnia

1993 roku Papieska Komisja Biblijna ogłosiła dokument zatytułowany Interpretacja Biblii w

Kościele. W tekście tym znajdujemy istotną i jasną odpowiedź na postawione tutaj pytanie.

Do tego dokumentu, przede wszystkim zaś do jego pierwszej części zatytułowanej: „Metody i

wstęp do interpretacji", odsyłamy wszystkich, którzy pragną lepiej poznać to zagadnienie. W

tym miejscu pragniemy przedstawić jedynie syntetyczny zarys.

1. Istnieje egzegeza historyczno-krytyczna

Główną drogą egzegezy biblijnej, czyli naukowego badania tekstu Pisma świętego, jest

obecnie metoda historyczno-krytyczna. W ostatnich czasach była ona kwestionowana głównie

przez zwolenników bezpośredniej lektury Biblii - lektury wyłącznie duchowej, a niekiedy

nawet fundamentalistycznej, to znaczy takiej, która trzyma się literalnego, dosłownego

znaczenia słów. Metoda ta jest historyczna, gdyż próbuje zdefiniować proces powstawania

tekstów biblijnych w poszczególnych etapach i okresach historycznych; jest krytyczna, gdyż

stosuje narzędzia i kryteria właściwe dyscyplinom naukowym, takim jak historiografia,

krytyka literacka, analiza stylistyczna itp. Właśnie tę metodę wykorzystują dostępne w

księgarniach rozmaite komentarze egzegetyczne do ksiąg biblijnych, a czytając któryś z nich

można zobaczyć, w jaki sposób metoda ta podchodzi do tekstu biblijnego. Nie wolno bowiem

nigdy zapominać, że dla człowieka wierzącego Biblia jest Słowem Bożym, ale wyrażonym

ludzkimi słowami, które mogą i powinny być rozważane za pomocą właściwych im

kryteriów. Moglibyśmy powiedzieć, że Pismo święte odzwierciedla tajemnicę Wcielenia: jest

Boskie w swym pochodzeniu i w swym ostatecznym celu (jakim jest orędzie), ale

równocześnie jest obleczone w ciało, to znaczy wyraża się w określonych wydarzeniach

historycznych oraz w języku właściwym dla danej epoki i kultury. Fundamentalizm, o którym

wspomniano, a który rozprzestrzenia się w naszych czasach w różnych grupach i sektach,

lekceważy tę podstawową prawdę teologiczną a co za tym idzie - odrzuca Wcielenie.

Odczytywanie dosłowne prowadzi czasami do absurdalnych wniosków: wystarczy pomyśleć

tutaj o zakazie dokonywania transfuzji krwi przez Świadków Jehowy, opartym na biblijnych

fragmentach, które dosłownie bronią krwi - rozumianej jednak przez Żydów jako symbol

życia, a nie materialnie jako krew płynącą w żyłach.

Pod wpływem nowych dyscyplin naukowych lub odmiennej wrażliwości, w ostatnich

dziesięcioleciach spojrzano na Pismo święte z nowej perspektywy. Niektóre z metod lektury

tekstów biblijnych mają charakter literacki, a więc zatrzymują się na badaniu tekstu jako

takiego. Chodzi tu na przykład o analizę retoryczną która bada sposób, w jaki autorzy biblijni

nie tylko informowali, ale też formowali, przekonywali i angażowali swoich słuchaczy lub

czytelników. Te mechanizmy wzajemnego porozumiewania się, służące ewangelizowaniu i

nawracaniu, trzeba odkrywać również dzisiaj.

2. Istnieje także ujęcie feministyczne

Innym rodzajem analizy jest analiza narracyjna: Biblia opowiada o historii zbawienia i często

czyni to odwołując się do technik narracyjnych - za przykład można tu podać same

Ewangelie, które są opowiadaniami o Dobrej Nowinie. Należy zatem koniecznie odkryć

aktualny sposób przekazywania w tej formie biblijnego orędzia. I wreszcie istnieje metoda

semiotyczna, analizująca powierzchniową warstwę tekstu biblijnego, tak jakby był on tkaniną

(łacińskie słowo textus znaczy tkanina); metoda ta wyszczególnia jego ogniwa, struktury,

jednostki i treści na podstawie bardzo dokładnej analizy.

Inaczej traktują tekst różne nauki humanistyczne. Wymieńmy tu choćby analizę socjologiczną

zmierzającą do ustalenia kontekstu spoleczno-kulturowego, w jakim powstały teksty biblijne.

Pomyślmy także o podejściu psychologicznym i psychoanalitycznym, ostatnio bardzo po-

pularnym w Niemczech, a będącym wyrazem potrzeby zrozumienia głębokich korzeni wielu

symboli i tematów biblijnych.

Istnieje również cały szereg innych typów analiz, powstałych na kanwie wrażliwości i

problemów typowych dla naszych czasów, a niedocenianych w przeszłości. Za przykład może

posłużyć feministyczne podejście do Biblii, które próbuje pozbawić „mitycznego" wymiaru

aspekt patriarchalny i męski, dominujący w starożytnej tradycji judeochrześcijańskiej, aby w

ten sposób uwypuklić orędzie o jedności całej ludzkości w Bogu i w Chrystusie. Można

również wymienić teologię wyzwolenia z jej sposobem odczytywania Pisma świętego jako

symbolu i źródła egzystencjalnego zaangażowania na rzecz sprawiedliwości i wolności

uciśnionych.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: