MASZYNY I INNE URZĄDZENIA TECHNICZNE
Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, a w szczególności zabezpieczały pracownika przed:
· urazami,
· działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych,
· porażeniem prądem elektrycznym,
· nadmiernym hałasem,
· szkodliwymi wstrząsami,
· działaniem wibracji,
· działaniem promieniowania,
· niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy,
a także uwzględniały zasady ergonomii.
Te maszyny i urządzenia, które nie spełniają tych wymogów, wyposaża się w odpowiednie zabezpieczenia.
Do obowiązków pracodawcy należy również wyposażenie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które uzyskały wymagany certyfikat na znak bezpieczeństwa i zostały oznaczone tym znakiem - jeśli podlegają takiemu obowiązkowi, lub posiadają deklarację zgodności tych wyrobów z normami wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania oraz wymaganiami określonymi właściwymi przepisami w pozostałych przypadkach.
Należy także zwrócić uwagę na to, że konstruktor oraz producent maszyn i innych urządzeń technicznych "ponoszą" odpowiedzialność za niedopełnienie obowiązków dotyczących zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, określoną w odrębnych przepisach ( np. w kodeksie cywilnym).
Stanowisko pracy
Stanowiskiem pracy nazywamy przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.
W ujęciu systemowym stanowisko pracy jest układem, w którym człowiek za pomocą środków pracy (maszyn, narzędzi, przyrządów itp.) w określonej przestrzeni i określonym środowisku wykonuje zorganizowane czynności, mające na celu wytworzenie użytecznych wartości.
Ogólne wymagania dla stanowisk pracy
· Stanowisko pracy, jego oprzyrządowanie i wyposażenie dostosowane do charakteru czynności wykonywanych podczas pracy, powinno zapewniać pracującym bezpieczeństwo, nie zagrażać ich zdrowiu i nie wpływać na utratę zdolności do pracy.
· Konstrukcja stanowiska pracy, jego wymiary i wzajemne usytuowanie wszystkich elementów (siedzisko, elementy sterownicze, informacyjne, urządzenia pomocnicze, oprzyrządowanie itp.) powinno odpowiadać wymaganiom wynikającym z psychofizycznych (antropometrycznych, fizjologicznych i psychologicznych) możliwości pracownika oraz charakteru pracy (czynności).
· Stanowiska pracy, na których wykonywane prace powodują występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych, powinny być tak usytuowane i zorganizowane, aby pracownicy zatrudnieni na innych stanowiskach nie byli narażeni na te czynniki.
· Na stanowiskach pracy nie wolno przechowywać surowców, gotowych wyrobów, materiałów pomocniczych i odpadów w ilościach większych niż wynikających z potrzeb technologicznych, umożliwiających utrzymanie ciągłości pracy na danej zmianie. Odpady produkcyjne powinny być sukcesywnie usuwane.
· Do każdego stanowiska pracy powinno być zapewnione bezpieczne i dogodne dojście, przy czym jego wysokość na całej długości nie powinna być w świetle mniejsza niż 2 m. W przypadkach uzasadnionych względami konstrukcyjnymi maszyn i innych urządzeń technicznych dopuszcza się zmniejszenie wysokości dojścia do 1,8 m przy jego odpowiednim zabezpieczeniu i oznakowaniu znakami bezpieczeństwa zgodnymi z Polską Normą.
· Przejścia między maszynami a innymi urządzeniami lub ścianami przeznaczonymi do obsługi tych urządzeń powinny mieć szerokość co najmniej 0,75 m, a jeśli w przejściach odbywa się ruch dwukierunkowy, szerokość ich powinna wynosić co najmniej 1 m.
· Stężenia i (lub) natężenia niebezpiecznych i/lub szkodliwych czynników na stanowiskach pracy nie powinny przekraczać najwyższych dopuszczalnych wartości ustalonych w normach.
Ogólne wymagania bezpieczeństwa dla maszyn i urządzeń
Maszyny i urządzenia produkcyjne powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa w całym okresie użytkowania, a także w czasie montażu - demontażu, napraw, transportu i przechowywania, zarówno przy użytkowaniu samodzielnym jak i w zespołach i układach technologicznych.
Bezpieczeństwo maszyn i urządzeń produkcyjnych powinno być zapewnione przez:
· dobór odpowiednich zasad działania, rozwiązań konstrukcyjnych itp.,
· zastosowanie w rozwiązaniach konstrukcyjnych:
· środków mechanizacji, automatyzacji i zdalnego sterowania,
· odpowiednich materiałów,
· środków ochrony indywidualnej i zbiorowej,
· spełnienie wymagań przeciwwybuchowych i ppoż.
· spełnienie wymagań ergonomicznych.
Poniżej zostaną omówione podstawowe zasady bezpiecznej pracy najczęściej stosowanych:
· maszyn i urządzeń do obróbki drewna,
· obrabiarek do metali,
· narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym.
MASZYNY I URZĄDZENIA DO OBRÓBKI DREWNA
Wymagania ogólne
· Przed uruchomieniem obrabiarki sprawdzić, czy jej włączenie nie grozi wypadkiem.
· Sprawdzić, czy obrabiarka jest odpowiednio ustawiona i mocowana do fundamentu lub podstawy tak, aby można było bezpiecznie wykonywać na niej wszelkie czynności.
· Mocowanie przedmiotu obrabianego powinno być tak dokonane, aby wyrwanie obrabianego przedmiotu w czasie obróbki nie było możliwe.
· Obrabiarki powinny posiadać urządzenia odpylające, odprowadzające pył drzewny, trociny i wióry poza urządzenie i zapobiegające ich szkodliwemu działaniu na organizm człowieka.
· Przed przystąpieniem do naprawy (tylko przez specjalną brygadę wyznaczoną do tego lub przez wykwalifikowanego pracownika), montażu lub czyszczenia obrabiarki należy sprawdzić, czy:
· napęd obrabiarki jest wyłączony,
· niemożliwe jest jej przypadkowe uruchomienie,
· umieszczono we właściwych miejscach tablice
"NAPRAWA - NIE URUCHAMIAĆ".
· Pracownik obsługujący obrabiarkę obowiązany jest do:
· sprawdzenia przed rozpoczęciem pracy, czy obrabiarka i narzędzia są sprawne oraz czy osłony i zabezpieczenia są na właściwych miejscach i w należytym stanie,
· powiadomienia przełożonego niezwłocznie o zauważonych przed rozpoczęciem i w czasie pracy brakach i nieprawidłowościach,
· przystąpienia do pracy po naprawie za zgodą przełożonego.
PILARKI TARCZOWE
· Nie wolno używać pił o tarczach uszkodzonych lub odkształconych.
· Piły do cięcia poprzecznego muszą posiadać urządzenia doprowadzające materiał (sanki, ruchomy stół lub kozioł wahadłowy), zaopatrzone w uchwyty przytrzymujące materiał i zabezpieczone przed wyskoczeniem ze swych prowadnic.
· W pilarkach tarczowych z posuwem ręcznym wysokość powierzchni roboczej stołu mierzona w kierunku pionowym od powierzchni stopy kadłuba nie powinna przekraczać 850 mm.
· W pilarkach tarczowych poprzecznych przelotowy stół podawczy powinien być zaopatrzony w rolki lub walce ułatwiające przesuw przedmiotu obrabianego.
· W pilarkach tarczowych do płyt z posuwem ręcznym (formatowych), w których najmniejszy rozstaw pił jest mniejszy niż 400 mm, należy przewidzieć uchwyty do mocowania przedmiotu obrabianego.
KLINY
· Pilarki tarczowe z posuwem ręcznym, na których wykonuje się piłowanie wzdłużne lub piłowanie płyt, powinny być wyposażone w nastawne kliny rozszczepiające rzaz i zabezpieczające przed odrzutem przedmiotu obrabianego albo w inne urządzenia zabezpieczające przed zakleszczeniem piły przez przedmiot obrabiany i przed odrzutem tego przedmiotu.
Urządzenia do hamowania i zabezpieczające
· wszystkie pilarki taśmowe powinny mieć urządzenia zabezpieczające przed spadaniem piły taśmowej w czasie pracy pilarki,
· wszystkie pilarki powinny być zaopatrzone w urządzenie do hamowania.
FREZARKI I DŁUTARKI
· Frezarka powinna być zabezpieczona przed przypadkowym włączeniem.
· Przedmiot obrabiany powinien być przymocowany do szablonu w sposób uniemożliwiający wyrwanie lub obluzowanie w szablonie podczas pracy.
· Powierzchnia stołu frezarki górnowrzecionowej, trzpień wiodący oraz dolna powierzchnia szablonu powinny być gładkie, tak aby przesuwanie szablonu wraz z przedmiotem obrabianym na stole frezarki było równe i swobodne. Powierzchnia stołu powinna być zmywana naftą.
Urządzenia i osłony zabezpieczające
· Frezarka górnowrzecionowa powinna być wyposażone w osłonę zakrywającą całkowicie uchwyt łącznie z zamocowanym przedmiotem w ich najwyższym położeniu. Podczas obróbki osłona powinna zakrywać uchwyt i część narzędzia znajdującą się ponad przedmiotem obrabianym. Konstrukcja osłony powinna umożliwiać obserwację narzędzia podczas pracy. Osłona powinna być umieszczona w takiej odległości od stołu, aby umożliwiała swobodne przesuwanie przedmiotu obrabianego razem z szablonem.
· Dłutarka powinna być wyposażona w osłonę całkowicie zakrywającą kółko napędowe i niepracującą część dłuta łańcuszkowego. Osłona ta powinna mieć odchylną część ułatwiającą wymianę narzędzia.
· Dłutarkę należy wyposażyć w wygodne, niezawodne i szybko działające urządzenie mocujące przedmiot obrabiany.
PILARKI RAMOWE (TRAKI) PIONOWE
Urządzenia posuwowe
· Wszystkie pilarki rampowe powinny być zaopatrzone w nawrotny mechanizm posuwowy, który powinien spełniać następujące wymagania:
a. powinien być tak skonstruowany i wykonany, aby w czasie ruchu ramy piłowej możliwe było natychmiastowe wyłączenie posuwu roboczego, a następnie włączenie posuwu wstecznego,
b. mieć wyłączniki zdalnego wyłączania (w pilarkach z ciągłym podawaniem kłody).
Urządzenia do hamowania
· Pilarki ramowe powinny być zaopatrzone w urządzenie do hamowania, które powinno spełniać następujące wymagania:
a. być tak skonstruowane i wykonane, aby zatrzymywało ramę piłową w dowolnym położeniu i zabezpieczało ją przed samoczynnym opadaniem w dolne położenie (należy przewidzieć odpowiednie zabezpieczenie przed samoczynnym zwolnieniem się hamulca),
b. powodować wyłączenie napędu z chwilą rozpoczęcia hamowania,
c. umożliwiać hamowanie również przy uprzednio wyłączonym napędzie.
Urządzenia odpylające
· Pilarki ramowe, powinny być zaopatrzone w ruchomy spad trocin, umożliwiający odprowadzenie trocin do pojemników lub przenośników, względnie do innych urządzeń wchodzących w skład systemu odprowadzania odpadów u użytkownika tych obrabiarek.
OBRABIARKI DO METALI
Ogólne zasady bezpiecznej pracy na obrabiarkach
· Pracownik włączający lub wprowadzający w ruch obrabiarkę powinien przed dokonaniem tej czynności sprawdzić dokładnie, czy uruchomienie obrabiarki nie grozi wypadkiem.
· Obrabiarki powinny być tak ustawione, aby wszelkie czynności związane z ich obsługą wykluczały niebezpieczeństwo dla pracownika.
· Drogi i przejścia między obrabiarkami powinny uwzględniać organizację stanowisk roboczych. Nie mogą one być zastawione ani założone przedmiotami utrudniającymi komunikację, a szerokość ich powinna być dostosowana do swobodnego przenoszenia danych przedmiotów.
· Przy podnoszeniu i zakładaniu ciężkich przedmiotów do obróbki na obrabiarkach należy stosować urządzenia pomocnicze do tego celu.
· Podczas ruchu przedmiotu obrabianego lub narzędzia zabrania się dokonywania pomiarów bezpośrednich (stykowych)
· Do usuwania wiórów przy pomocy sprężonego powietrza należy stosować gąbki, szczotki, haczyki itp.
· Naprawa obrabiarek powinna być dokonywana przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje.
UWAGA: Nie wolno naprawiać obrabiarek podczas ich ruchu, a także wycierać i oliwić części pozostających w ruchu.
W produkcji używa się wiele typów frezarek. najbardziej rozpowszechnione to frezarki ogólnego przeznaczenia. Do tej grupy należą frezarki:
· poziome
· pionowe
· wzdłużne.
Proces frezowania polega na skrawaniu powoli przesuwającego lub obracającego się materiału za pomocą obracającego się freza (narzędzie wieloostrzowe). W czasie frezowania powstają wióry spiralne, łukowe lub odpryskowe, które poprzez swoje ostre krawędzie mogą spowodować skaleczenie. Wióry mogą również spowodować poparzenie pracownika z uwagi na swoją wysoką temperaturę (do 500-6000C).
Osłony
· Frezarki powinny być zaopatrzone w ekrany osłaniające przed rozpryskiem smaru oraz w urządzenia do zbierania płynu chłodzącego, ściekającego z narzędzi.
· Dla zabezpieczenia przed możliwością zetknięcia się ręki pracownika z wirującymi frezami, a także przed rozpryskiem skrawanych wiórów należy stosować różnorodne osłony dostosowane do rodzaju obrabianego przedmiotu.
· W przypadku konieczności obserwowania przedmiotu w czasie skrawania należy stosować osłony z gęstej siatki metalowej lub materiału przezroczystego o odpowiedniej wytrzymałości.
· Czas od wyłączenia do zatrzymania wrzeciona frezarek wspornikowych i łożowych ze stołem krzyżowym o szerokości stołu do 630 mm, nie powinien przekraczać 6 s. Czas powinien być mierzony dla wrzecion bez narzędzia.
Bezpieczne metody pracy na frezarkach
· Kółko ręczne (lub dźwignia) do posuwu powinno być zaopatrzone w sprzęgło wyłączające jego ruch w czasie posuwu mechanicznego.
· Ze względu na zagrożenia występujące przy pracy na frezarkach, należy przed pracą:
· zapoznać się z dokumentacją techniczno-ruchową frezarki,
· sprawdzić stan osłon,
· sprawdzić działanie (bez obciążenia) urządzeń napędowych, sterujących i obieg smarowania frezarki.
· Przy szybkościowym frezowaniu metali wyłączanie frezarki powinno się odbywać przez wyłączenie ruchu noża a następnie posuwu stołu.
· Zabronione jest usuwanie z frezarki ręcznie wiórów, a jedynie przy pomocy szczotki lub urządzeń automatycznych (np. elektromagne-tycznych lub pneumatycznych).
WIERTARKI
Wiertarki służą do wykonywania takich operacji, jak:
· wiercenie, rozwiercanie,
· pogłębianie,
· roztaczanie.
Wirujące części wiertarki winny być podczas pracy osłonięte. Dotyczy to przede wszystkim kół pasowych, wrzeciona, uchwytu wiertarki i obracającego się wiertła.
SZLIFIERKI
Proces szlifowania polega na skrawaniu przez ziarna ściernicy drobnych wiórów materiału z powierzchni obrabianego materiału. Szlifowanie odbywa się przy pomocy szybko obracającej się tarczy ściernicy, w spoiwie której znajdują się ziarna materiału ściernego lub płótna ściernego dla szlifierek taśmowych. Granicą wytrzymałości ściernicy na rozerwanie jest jej dopuszczalna prędkość obwodowa, i tak:
· dla ściernic o wiązaniu żywicznym - 80 m/s,
· dla ściernic o wiązaniu magnetyzowym - 15 m/s.
Metody bezpiecznej pracy na szlifierkach
· Przestrzeń robocza (lub jej część) szlifierek (oprócz szlifierek polerek) powinna być osłonięta urządzeniami ochronnymi.
· Szlifierki z regulacją prędkości obrotowej wrzeciona ściernicy, powinny mieć blokadę uniemożliwiającą przypadkowe zwiększenie obrotów szlifierki powyżej dopuszczalnych dla zamocowanej ściernicy.
· Dopuszcza się nie stosować osłon ściernicy na automatach i półauto-matach do obróbki bieżni łożysk oporowych, w których zastosowano urządzenie zabezpieczające przestrzeń roboczą, z automatyczną blokadą.
PRZECINARKI
· Piła tarczowa przecinarek tarczowych, poza przestrzenią roboczą, powinna być osłonięta.
· Przestrzeń robocza (lub jej część) przecinarek tarczowych powinna być osłonięta urządzeniami ochronnymi (przesuwnymi lub otwieranymi).
· Przecinarki taśmowe poziome i wahliwe powinny mieć osłonę na całej długości taśmy tnącej poza przestrzenią roboczą. Obrabiarki powinny mieć urządzenie zapobiegające urazowi pracownika przez piłę w przypadku jej zerwania (np. urządzenie automatycznego wyłączenia napędu głównego obrabiarki lub do automatycznego uchwycenia piły przez płytki magnetyczne).
· Zamocowanie na przecinarkach taśmowych urządzenia do łączenia końców piły metodą zgrzewania powinny mieć osłony zabezpieczające przed iskrami.
· Koła napędzające piłę przecinarek taśmowych powinny być osłonięte na obwodzie i na bokach.
· Jeżeli przednia część ruchomej ramy przecinarek ramowych wysuwa się poza obręb prowadnic to powinna ona być pomalowana w żółte i czarne pasy naprzemianlegle zgodnie z PN-81/M-55720/00 p. 2.6.
· W przypadkach technicznie uzasadnionych obrabiarki powinny być wyposażone w samodzielne instalacje odpylające, podłączane do urządzeń odbierających zanieczyszczone powietrze.
· Kierunek ruchu narzędzia w przecinarkach taśmowych, tarczowych i ściernych powinien być oznaczony dobrze widoczną strzałką umieszczoną na ochronnej osłonie narzędzia.
NARZĘDZIA RĘCZNE O NAPĘDZIE PNEUMATYCZNYM
Coraz częściej stosowane są (szczególnie przy pracach mniej dokładnych), narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym, takie jak:
· szlifierki i polerki tarczowe,
· wiertarki,
· strugarki do drewna,
· frezarki,
· wkrętarki, nożyce i wycinarki do blach,
· pilarki i noże tarczowe,
· pilarki brzeszczotowe,
· młotki.
Z uwagi na różnorodność typów tych elektronarzędzi, podstawowym źródłem wiedzy o ich bezpiecznym użytkowaniu są Polskie Normy a także instrukcje bezpiecznej obsługi, dostarczane przez wytwórcę.
Jednocześnie, zgodnie z Polskimi Normami, dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania elektronarzędzi należy:
...
amok10