Zapobieganie ryzyku zawodowemu przy ręcznych pracach zawodowych.pdf

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 9/2002

dr TOMASZ TOKARSKI

Centralny Instytut Ochrony Pracy

Zapobieganie ryzyku zawodowemu

przy rêcznych pracach transportowych

godnie ze statystykami odnosz¹-

cymi siê do krajów Wspólnoty

Europejskiej (Yearbook of Labo-

ur Statistics, 1996) w krajach tych oko³o

5600000 osób jest dotkniêtych dolegliwo-

ciami uk³adu miêniowo-szkieletowego.

Dolegliwoci uk³adu miêniowo-

szkieletowego mog¹ byæ wynikiem ura-

zu powsta³ego na skutek jednostkowego

przeci¹¿enia lub wynikiem kumuluj¹cych

siê mikrourazów. S¹ one zazwyczaj zwi¹-

zane z wykonywaniem czynnoci pracy

okrelanych jako ciê¿kie, czyli takich, któ-

re wymagaj¹ wywierania si³ o du¿ych

wartociach, np. prace zwi¹zane z rêcz-

nymi pracami transportowymi.

W wyniku niew³aciwego obci¹¿enia

uk³adu ruchu na stanowisku pracy, bar-

dzo czêsto powstaj¹ dolegliwoci uk³adu

miêniowo-szkieletowego. Du¿e znacze-

nie w zapobieganiu dolegliwociom ma

wyszkolenie i wiadomoæ pracownika

dotycz¹ca zagro¿eñ zwi¹zanych ze stano-

wiskiem pracy.

W Unii Europejskiej rêcznych prac

transportowych dotyczy bezporednio dy-

rektywa z dnia 29 maja 1990 r., która okre-

la minimalne wymagania zdrowia i bez-

pieczeñstwa podczas rêcznego przemiesz-

czania ciê¿arów w przypadku wyst¹pie-

nia zagro¿enia, zw³aszcza urazów krêgo-

s³upa (90/269/EWG) [1]. Jest to czwarta

szczegó³owa dyrektywa w rozumieniu

art. 16 pkt. 1 dyrektywy 89/391/EWG.

Dyrektywa dotycz¹ca rêcznych prac

transportowych nie podaje wprawdzie

wartoci dopuszczalnych przenoszonej

masy, jednak¿e okrelenie tej wartoci jest

konsekwencj¹ analizy i oceny ryzyka.

Analiza i ocena musz¹ byæ przeprowadzo-

ne wed³ug zalecanych kryteriów i metod.

W za³¹czniku do dyrektywy okrelone s¹

czynniki, które musz¹ byæ wziête pod

uwagê podczas takiej oceny. W zwi¹zku

z t¹ dyrektyw¹ kraje cz³onkowskie Unii

Europejskiej zobowi¹zane s¹ do wprowa-

dzania rozwi¹zañ, które zmniejszaj¹ ryzy-

ko powstawania dolegliwoci krêgos³upa.

W celu zharmonizowania uregulowañ

istniej¹cych w polskim prawodawstwie

z wymaganiami Unii Europejskiej, sto-

sownie do wymagañ dyrektywy Rady

z dnia 29 maja 1990 roku w sprawie mi-

nimalnych wymagañ zdrowia i bezpie-

czeñstwa podczas rêcznego przemiesz-

czania ciê¿arów w przypadku mo¿liwo-

ci wyst¹pienia zagro¿enia, zw³aszcza

urazów krêgos³upa u pracowników (90/

269/EWG), zosta³o wydane rozporz¹dze-

nie ministra pracy i polityki spo³ecznej

z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bez-

pieczeñstwa i higieny pracy przy rêcznych

pracach transportowych (DzU nr 26, poz.

313). Na tej podstawie utraci³o moc roz-

porz¹dzenie ministrów pracy i opieki spo-

³ecznej oraz zdrowia z dnia 1 kwietnia

1953 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higie-

ny pracowników zatrudnionych przy rêcz-

nym dwiganiu i przenoszeniu ciê¿arów

(DzU nr 22, poz. 89).

Rozporz¹dzenie okrela obowi¹zki

pracodawcy dotycz¹ce zapewnienia bez-

pieczeñstwa i higieny podczas wykony-

wania rêcznych prac transportowych, jak

równie¿ dopuszczalne wartoci si³ nie-

zbêdne do przemieszczania ³adunków.

Zgodnie z tym rozporz¹dzeniem praco-

dawca zobowi¹zany jest przede wszyst-

kim do³o¿yæ wszelkich starañ, aby

zmniejszyæ liczbê i zakres wykonywa-

nych w przedsiêbiorstwie rêcznych prac

transportowych oraz oceniaæ ryzyko za-

wodowe wystêpuj¹ce podczas wykony-

wania tego typu prac. Rozporz¹dzenie

nak³ada tak¿e na pracodawców obowi¹-

zek szkolenia pracowników w dziedzi-

nie bezpieczeñstwa i higieny pracy, ze

szczególnym uwzglêdnieniem prawid³o-

wych sposobów rêcznego transportu

³adunków. Ponadto pracodawca powi-

nien dostarczyæ pracownikowi informa-

cje dotycz¹ce przemieszczanego przed-

miotu, w szczególnoci jego masy i po-

³o¿enia rodka ciê¿koci. Konieczne jest

tak¿e informowanie pracownika

o wszystkich aspektach bezpieczeñstwa

i higieny pracy oraz wymaganiach ergo-

nomii, w tym o wynikach oceny ryzyka

zawodowego.

Jednak¿e, oprócz dopuszczalnych war-

toci masy istotne znaczenie ma pozycja

przyjmowana podczas pracy oraz rytm

pracy. Dlatego te¿ bardzo du¿e znaczenie

ma ocena ryzyka na okrelonym stano-

wisku pracy, z uwzglêdnieniem wszyst-

kich czynników wp³ywaj¹cych na obci¹-

¿enie uk³adu ruchu. W przypadku, gdy

ryzyko jest zbyt du¿e, nastêpstwem oce-

ny ryzyka powinno byæ przeprowadzenie

dzia³añ zmierzaj¹cych w kierunku jego

redukcji.

Zasady zapobiegania

ryzyku zawodowemu

Na podstawie postanowieñ polskiego

prawa i zaleceñ dyrektywy 90/269/EWG

przygotowano zasady zapobiegania ryzy-

ku zawodowemu przy rêcznych pracach

transportowych. Zasady te dotycz¹ pra-

wid³owych sposobów podnoszenia i prze-

noszenia, pokazuj¹ technikê oraz prawi-

d³owe metody podnoszenia i przenosze-

nia, a tak¿e s³u¿¹ ich praktycznemu za-

stosowaniu w codziennej pracy i przy co-

dziennych czynnociach poza prac¹.

Poprawa bezpieczeñstwa przy rêcz-

nych pracach transportowych w polskim

prawodawstwie polega przede wszystkim

na eliminowaniu tych prac. Kolejnym

krokiem w celu zwiêkszenia bezpieczeñ-

stwa jest ocena ryzyka na tego typu sta-

nowiskach i dopasowanie wielkoci prze-

noszonej masy do mo¿liwoci si³owych

pracownika.

G³ównym elementem s³u¿¹cym popra-

wie bezpieczeñstwa i ochronie zdrowia

podczas podnoszenia i przenoszenia jest

zwrócenie szczególnej uwagi na pozycjê

poszczególnych czêci cia³a podczas tych

czynnoci, a szczególnie na u³o¿enie krê-

gos³upa. Czynnoci podnoszenia i prze-

noszenia powinny byæ wykonywane w ta-

ki sposób, aby unikaæ du¿ych skrêtów

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 9/2002

Rys. 1. Nieprawid³owa (a) i prawid³owa (b) pozycja cia³a podczas podnoszenia i przenoszenia, powierzchnia

podparcia uk³adu cz³owiekprzedmiot (c) oraz pozycja cia³a podczas przenoszenia (d)

Rys. 2. Prawid³owy sposób podnoszenia przedmiotu o znacznych rozmiarach

Przedmioty o du¿ych rozmiarach i du-

¿ej masie powinny byæ przenoszone ze-

spo³owo z zachowaniem odpowiednich

rodków bezpieczeñstwa i zaleceñ doty-

cz¹cych sposobów podnoszenia i przeno-

szenia przedmiotów.

* * *

Ze wzglêdu na bezpieczeñstwo

i ochronê zdrowia pracodawca powinien

do³o¿yæ wszelkich starañ, aby zmniejszyæ

zakres rêcznych prac transportowych

w przedsiêbiorstwie. Powinien tak¿e oce-

niæ ryzyko zawodowe zwi¹zane z wyko-

nywaniem rêcznych prac transportowych

i przedsiêwzi¹æ w³aciwe rodki, aby to

ryzyko zmniejszyæ.

i niepotrzebnego pochylania tu³owia (rys.

1a).

Podczas podnoszenia i przenoszenia

nale¿y d¹¿yæ do tego, aby pozycja cia³a

by³a mo¿liwie najbardziej zbli¿ona do

naturalnej, to znaczy takiej, w której tu-

³ów (krêgos³up) i koñczyny s¹ wyprosto-

wane. W miarê zwiêkszania pochylenia

tu³owia (zmiany krzywizny krêgos³upa)

zwiêksza siê tak¿e jego obci¹¿enie.

Najkorzystniejsz¹ wysokoci¹, z któ-

rej podnoszone s¹ przedmioty, to wyso-

koæ blatu sto³u ok. 75 cm. Wysokoæ

ta powinna byæ jednak dopasowywana

indywidualnie do mo¿liwoci ka¿dego

pracownika. Zmniejszenie lub zwiêksze-

nie tej wysokoci powoduje zwiêkszenie

obci¹¿enia tu³owia i koñczyn.

Podnoszenie przedmiotów z pod³ogi

powinno byæ wykonywane, o ile jest to

mo¿liwe, z zastosowaniem specjalnego

sprzêtu pomocniczego. Je¿eli nie ma in-

nej mo¿liwoci, wówczas tego typu czyn-

noci nale¿y wykonywaæ w taki sposób,

aby przedmiot podnoszony znajdowa³ siê

pomiêdzy stopami i kolanami pracowni-

ka (rys. 1b). Podnoszenie w taki sposób

powoduje równomierne obci¹¿enie krê-

gos³upa, przez co zmniejsza siê ryzyko

wyst¹pienia dolegliwoci.

Du¿e znaczenie dla stabilnoci podczas

podnoszenia ma pole podstawy uk³adu

cz³owiek przedmiot. Pole to powinno

byæ jak najwiêksze, jednak ze wzglêdu na

obci¹¿enie koñczyn dolnych stopy powin-

ny byæ rozstawione na szerokoæ bioder

lub nieco szerzej (rys. 1c).

Odchylenie tu³owia do ty³u podczas

przenoszenia przedmiotu (rys. 1d), szcze-

gólnie o du¿ej masie, powoduje zmniej-

szenie obci¹¿enia krêgos³upa w p³asz-

czynie poprzecznej, a tym samym

zwiêkszenie bezpieczeñstwa podczas

wykonywania tych czynnoci w czasie

pracy. W takiej pozycji dyski miêdzykrê-

gowe i trzony krêgów obci¹¿ane s¹ rów-

nomiernie na ca³ej powierzchni.

Przyk³ad podnoszenia przedmiotu

o du¿ych rozmiarach przedstawiono na

rysunku 2. W przypadku przedmiotu d³u-

giego nale¿y najpierw unieæ go z jednej

strony, a nastêpnie, kiedy jego rodek

ciê¿koci jest znacznie wy¿ej, podnieæ

i przenieæ.

Bardzo du¿e znaczenie dla obci¹¿enia

uk³adu miêniowo-szkieletowego ma od-

Podczas wykonywania rêcznych prac transportowych nale¿y stosowaæ siê do kilku g³ów-

nych zasad:

stosowaæ sprzêt pomocniczy w celu zmniejszenia obci¹¿enia uk³adu miêniowo-szkiele-

towego, a w szczególnoci krêgos³upa

unikaæ du¿ych skrêtów i niepotrzebnego pochylania tu³owia

d¹¿yæ do tego, aby pozycja cia³a by³a mo¿liwie najbardziej zbli¿ona do naturalnej

najkorzystniejsz¹ wysokoci¹, z której podnoszone s¹ przedmioty, jest wysokoæ blatu

sto³u wysokoæ ta powinna byæ dopasowana indywidualnie

pole podstawy uk³adu cz³owiek przedmiot powinno byæ jak najwiêksze, ale nie powin-

no zwiêkszaæ obci¹¿enia koñczyn dolnych

stosowaæ odpowiednie sposoby podczas podnoszenia przedmiotów nietypowych, o du-

¿ych rozmiarach czy du¿ej masie

przedmioty przenoszone powinny mieæ uchwyty.

powiednie chwycenie przedmiotu [2].

Obci¹¿enie to jest wiêksze, kiedy prze-

noszony przedmiot jest nieporêczny, du¿y

czy trudny do chwycenia. Naj³atwiej prze-

noszone s¹ przedmioty posiadaj¹ce

uchwyty.

Podczas przenoszenia przedmiotów

o du¿ej masie pracownik powinien wy-

korzystaæ si³ê bezw³adnoci i pomóc ko-

PIMIENNICTWO

[1] Dyrektywy Europejskiej Wspólnoty Gospo-

darczej dotycz¹ce ochrony pracy. T. I. CIOP,

Warszawa 1992

[2] Kamiñska J., Liu D. Podnoszenie i przeno-

szenie ³adunków. CIOP, Warszawa 1998

[3] Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki

Spo³ecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie

bezpieczeñstwa i higieny pracy przy rêcznych

pracach transportowych . DzU nr 26, poz. 313

lanem oraz udem podczas koñcowej fazy

przenoszenia. Kiedy k³adzie przedmiot na

blacie sto³u, wykorzystanie si³y bezw³ad-

noci przez zamach przenoszonym przed-

miotem oraz pomoc kolanem i udem

znacznie zmniejszaj¹ obci¹¿enie krêgo-

s³upa, dziêki przenoszeniu czêci masy

przedmiotu jedynie przez koñczyny dol-

ne.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: