Badanie wpływu zarządzania bhp na wskaźnik wypadków.pdf

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 1/2001

dr in¿. ZOFIA PAW£OWSKA

mgr MA£GORZATA PÊCI££O

mgr in¿. GRZEGORZ DUDKA

Centralny Instytut Ochrony Pracy

Badanie wp³ywu zarz¹dzania bezpieczeñstwem

i higien¹ pracy na wskaŸniki wypadków przy pracy

Praca wykonana w ramach Programu

Wieloletniego (b. SPR-1) pn. „Bezpie-

czeñstwo i ochrona zdrowia cz³owieka w

œrodowisku pracy” dofinansowanego

przez Komitet Badañ Naukowych

W celu okreœlenia zmian w zarz¹dza-

niu bezpieczeñstwem i higien¹ pracy

w przedsiêbiorstwach, jakie s¹ potrzeb-

ne, aby dostosowaæ dzia³ania w zakre-

sie bhp do wymagañ normy PN-N-

18001 oraz jaki mo¿e byæ wp³yw tych

zmian na poziom bezpieczeñstwa i hi-

gieny pracy, przeprowadzono badania

systemów zarz¹dzania bezpieczeñ-

stwem i higien¹ pracy w 71 przedsiê-

biorstwach ró¿nej wielkoœci. Wœród ba-

danych by³y zarówno przedsiêbiorstwa,

które nie deklarowa³y wdro¿enia ¿adne-

go systemu zarz¹dzania: jakoœci¹, œro-

dowiskowego, czy bhp (22 przedsiêbior-

stwa), jak równie¿ takie, które wdro¿y-

³y lub wdra¿aj¹ jeden (27 przedsiê-

biorstw), dwa (13 przedsiêbiorstw) b¹dŸ

trzy (9 przedsiêbiorstw) z wymienio-

nych systemów zarz¹dzania; 17 bada-

nych przedsiêbiorstw zadeklarowa³o

wdro¿enie systemu zarz¹dzania bezpie-

czeñstwem i higien¹ pracy.

Przypisanie ocen punktowych odpo-

wiedziom na pytania kwestionariusza

umo¿liwi³o okreœlenie stopnia zgodnoœci

badanego systemu zarz¹dzania BHP

z wymaganiami normy PN-N-18001

w kategoriach iloœciowych; dla systemów

lub ich elementów w pe³ni spe³niaj¹cych

wymagania normy stopieñ zgodnoœci

z tymi wymaganiami oceniano jako

100%, zaœ brak okreœlonego elementu

systemu zarz¹dzania powodowa³ przypi-

sanie temu elementowi oceny 0%.

Z przeprowadzonych badañ wynika,

¿e systemy zarz¹dzania BHP funkcjonu-

j¹ce obecnie w przedsiêbiorstwach œred-

nich i du¿ych s¹ w wiêkszym stopniu

dostosowane do wymagañ normy ni¿

podobne systemy w przedsiêbiorstwach

ma³ych (rys. 1). W grupie przedsiêbiorstw

deklaruj¹cych wdra¿anie systemów za-

rz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹ pra-

cy zgodnych z wymaganiami polskiej

normy PN-N-18001 najwiêcej jest przed-

siêbiorstw œrednich i du¿ych.

Doœwiadczenia w zakresie zarz¹dza-

nia systemowego w innych obszarach

(zarz¹dzanie jakoœci¹, zarz¹dzanie œrodo-

wiskowe) maj¹ pozytywny wp³yw na

sposób zarz¹dzania w obszarze bezpie-

czeñstwa i higieny pracy. Wœród bada-

nych przedsiêbiorstw najwiêksz¹ zgod-

noœæ z wymaganiami normy wykazywa-

³y systemy zarz¹dzania BHP w tych

przedsiêbiorstwach, w których funkcjo-

nowa³ równoczeœnie system zarz¹dzania

jakoœci¹, zarz¹dzania œrodowiskowego

i BHP (rys. 2). Równoczeœnie w przed-

siêbiorstwach tych rejestruje siê mniejsz¹

liczbê wypadków przy pracy (rys. 3).

d wielu lat decyduj¹cy wp³yw

na zarz¹dzanie bezpieczeñ-

stwem i higien¹ pracy w przed-

siêbiorstwach maj¹ przepisy prawa. Nie

ograniczaj¹ siê one do okreœlenia wyma-

gañ minimalnych odnosz¹cych siê do ja-

koœci œrodowiska pracy, ale ustalaj¹ rów-

nie¿, jakie dzia³ania s¹ niezbêdne dla za-

pewnienia bezpieczeñstwa i ochrony

zdrowia pracowników. W Polsce, podob-

nie jak w krajach Wspólnoty Europej-

skiej, do wymaganych prawem dzia³añ

nale¿y ocena ryzyka zawodowego, infor-

mowanie i szkolenie pracowników w za-

kresie bhp, monitorowanie œrodowiska

pracy i sporz¹dzanie odpowiednich za-

pisów, a tak¿e zapewnienie wspó³udzia-

³u pracowników w dzia³aniach zwi¹za-

nych z bezpieczeñstwem i ochron¹ zdro-

wia. Prawo wymaga równie¿ sta³ego do-

skonalenia dzia³añ w zakresie bhp.

W ostatnich latach coraz wiêkszy

wp³yw na zarz¹dzanie bezpieczeñstwem

i higien¹ pracy w przedsiêbiorstwach wy-

wieraj¹ normy okreœlaj¹ce wymagania

i wytyczne dotycz¹ce systemów zarz¹-

dzania. Opublikowanie 15 lipca 1999

roku polskiej normy PN-N-18001 „Sys-

temy zarz¹dzania bezpieczeñstwem i hi-

gien¹ pracy. Wymagania” przyczyni³o siê

do rozpowszechnienia zasad systemowe-

go zarz¹dzania bezpieczeñstwem i hi-

gien¹ pracy. Jeszcze przed ustanowie-

niem tej normy niektóre przedsiêbiorstwa

rozpoczê³y wdra¿anie systemów zarz¹-

dzania bezpieczeñstwem i higien¹ pracy,

projektuj¹c je na ogó³ w sposób podobny

do systemów zarz¹dzania œrodowiskowe-

go zgodnych z wymaganiami normy ISO

14001.

Ocena systemów zarz¹dzania

bezpieczeñstwem i higien¹ pracy

w przedsiêbiorstwach

Do badañ i oceny funkcjonuj¹cych

w badanych przedsiêbiorstwach syste-

mów zarz¹dzania bezpieczeñstwem i hi-

gien¹ pracy wykorzystano opracowany

w tym celu kwestionariusz, zawieraj¹cy

pytania odnosz¹ce siê do:

• struktury poszczególnych elemen-

tów systemu zarz¹dzania (opracowane na

podstawie szczegó³owej analizy wyma-

gañ normy PN-N-18001),

• wymagañ prawnych, zwi¹zanych

z poszczególnymi elementami systemu

zarz¹dzania (opracowane na podstawie

analizy wymagañ normy PN-N-18001

i przepisów prawa),

• sposobu funkcjonowania tych ele-

mentów, zwi¹zanego przede wszystkim

z ukszta³towan¹ w przedsiêbiorstwie kul-

tur¹ bezpieczeñstwa i higieny pracy

(przygotowane na podstawie opracowa-

nia prof. R. Studenskiego [1]).

Zgodnoœæ systemu zarz¹dzania BHP

z wymaganiami polskiej normy

PN-N-18001 a poziom

bezpieczeñstwa i higieny pracy

Doœwiadczenia pañstw zachodnich

wskazuj¹, ¿e wdro¿enie systemu zarz¹-

dzania bezpieczeñstwem i higien¹ pra-

cy mo¿e w krótkim czasie doprowadziæ

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 1/2001

do znacznego zmniejszenia liczby wy-

padków. W Stanach Zjednoczonych

przedsiêbiorstwa, które usprawni³y za-

rz¹dzanie bezpieczeñstwem i higien¹

pracy w sposób zgodny z wytycznymi

OSHA (Occupational Safety and Health

Administration) osi¹gaj¹ wskaŸniki wy-

padkowoœci œrednio o 55% ni¿sze ni¿

wskaŸniki œrednie w dzia³alnoœciach, do

których s¹ zaliczane [3]. Poprawê po-

ziomu bezpieczeñstwa i higieny pracy

odnotowano równie¿ w licznych przed-

siêbiorstwach wdra¿aj¹cych systemy za-

rz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹

pracy w Wielkiej Brytanii, Norwegii i

Szwecji [2].

Wiêkszoœæ polskich przedsiêbiorstw

rozpoczyna dopiero wdra¿anie systemów

zarz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹

pracy. Mo¿liwe jest jednak porównanie

poziomu bezpieczeñstwa i higieny pracy

w przedsiêbiorstwach, w których funk-

cjonuj¹ systemy zarz¹dzania bezpieczeñ-

stwem i higien¹ pracy o ró¿nym stopniu

dostosowania do wymagañ polskiej nor-

my. W badanych grupach przedsiêbiorstw

stwierdzono bezpoœredni zwi¹zek miêdzy

ocen¹ zgodnoœci funkcjonuj¹cego sys-

temu zarz¹dzania bezpieczeñstwem i

higien¹ pracy z wymaganiami normy

PN-N-18001 a wskaŸnikami wypadko-

woœci. I tak, np. w przedsiêbiorstwach

przemys³u hutniczego, w których system

zarz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹

pracy jest w znacznym stopniu zgodny

z norm¹ PN-N-18001, wskaŸniki wypad-

ków s¹ oko³o dwukrotnie mniejsze ni¿

w przedsiêbiorstwach, których funkcjo-

nowanie w zakresie bhp jest nastawione

przede wszystkim na spe³nienie wyma-

gañ obowi¹zuj¹cych przepisów (rys. 4).

Wœród badanych przedsiêbiorstw by³y

równie¿ takie, w których mimo du¿ego

stopnia zgodnoœci systemu zarz¹dzania

bezpieczeñstwem i higien¹ pracy z norm¹

wskaŸniki wypadków przy pracy by³y

wysokie. W takich przypadkach ocenê

systemu zarz¹dzania przeprowadzan¹

przez specjalistów porównywano z wy-

nikami ankiety dotycz¹cej kultury bez-

pieczeñstwa i higieny pracy, któr¹ wy-

pe³niali robotnicy. Na ogó³ okazywa³o siê,

¿e wyniki obu ankiet s¹ rozbie¿ne i ¿e

robotnicy nie oceniaj¹ dzia³añ w zakre-

sie bhp zbyt wysoko. Sytuacja taka po-

winna byæ sygna³em, ¿e przyjête w sys-

temie procedury nie funkcjonuj¹ we w³a-

œciwy sposób. W wiêkszoœci przypadków

przyczyn¹ tego jest krótki czas, który

up³yn¹³ od rozpoczêcia wdra¿ania syste-

mu zarz¹dzania BHP i skoncentrowanie

siê osób odpowiedzialnych za jego wdra-

¿anie na opracowaniu formalnych proce-

dur, nie zaœ na zapewnieniu ich funkcjo-

nowania.

Rys. 1. Stopieñ zgodnoœci SZ BHP z wymagania-

mi normy PN-N-18001 w zale¿noœci od wielko-

œci przedsiêbiorstw

* * *

Wyniki badañ wskazuj¹, ¿e systemy

zarz¹dzania BHP ukszta³towane pod

wp³ywem wymagañ prawa mog¹ w du-

¿ym stopniu spe³niaæ wymagania normy

PN-N-18001, przy czym w przedsiêbior-

stwach, które wdro¿y³y ju¿ systemy za-

rz¹dzania jakoœci¹ i systemy zarz¹dzania

œrodowiskowego, stopieñ zgodnoœci z ty-

mi wymaganiami jest na ogó³ wiêkszy.

Równoczeœnie przedsiêbiorstwa, w któ-

rych systemy zarz¹dzania wdra¿ane s¹

w ró¿nych obszarach dzia³añ (zapewnie-

nie jakoœci, ochrona œrodowiska natu-

ralnego, zapewnienie bezpieczeñstwa

i ochrony zdrowia) osi¹gaj¹ mniejsze

wskaŸniki wypadkowoœci.

Badania potwierdzi³y, ¿e wdro¿enie

systemu zarz¹dzania bezpieczeñstwem

i higien¹ pracy zgodnego z norm¹

PN-N-18001 wp³ywa pozytywnie na stan

bezpieczeñstwa i higieny pracy. Wynika

z nich, ¿e z wy¿sz¹ ocen¹ zgodnoœci sys-

temu zarz¹dzania bezpieczeñstwem i hi-

gien¹ pracy z norm¹ wi¹¿e siê na ogó³

ni¿szy wskaŸnik wypadkowoœci. Jest to

równoczeœnie potwierdzenie, ¿e sformu-

³owane w polskiej normie PN-N-18001

wymagania mog¹ byæ wykorzystywane

do projektowania skutecznych systemów

zarz¹dzania BHP.

Rys. 2. Ocena zgodnoœci SZ BHP z wymaganiami

normy PN-N-18001 w przedsiêbiorstwach, które

wdro¿y³y system zarz¹dzania jakoœci¹, zarz¹dza-

nia œrodowiskowego i zarz¹dzania bezpieczeñ-

stwem i higien¹ pracy

Rys. 3. WskaŸniki wypadków w przedsiêbior-

stwach, które wdro¿y³y system zarz¹dzania jako-

œci¹, zarz¹dzania œrodowiskowego i zarz¹dzania

bezpieczeñstwem i higien¹ pracy

PIŒMIENNICTWO

[1] Studenski R.: Opracowanie list kontrolnych

umo¿liwiaj¹cych badanie i ocenê kultury bezpie-

czeñstwa w przedsiêbiorstwie. Katowice 1999

[2] Kjellen U., Boe K., Hagen H.: Economic

Effects Of Implementing Internal Control Of He-

alth, Safety And Environment: A Retrospective

Study Of An Aluminium Plant. Safety Science

vol. 27, No. 2/3, 1997

[3] http://www.osha.gov/oshprogs/vpp/bene-

fits.html.

Rys. 4. WskaŸniki wypadków w przedsiêbior-

stwach przemys³u hutniczego, w zale¿noœci od

stopnia zgodnoœci SZ BHP z wymaganiami nor-

my PN-N-18001

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: