HW-Zalewski W.-Piotrków 1939.pdf

BITWY-KAMPANIE-WOJNY

Wojciech Zalewski

PIOTRKÓW 1939

DZIAŁANIA WOJENNE PÓŁNOCNEGO ZGRUPOWANIA

ARMII „PRUSY" W OKOLICACH PIOTRKOWA

TRYBUNALSKIEGO I TOMASZOWA MAZOWIECKIEGO

scan - zawisza

DOM WYDAWNICZY BELLONA

WARSZAWA 2000

Bitwa, jaką stoczyły wojska polskie

z Wehrmachtem w okolicach Piotrkowa

Trybunalskiego i Tomaszowa Mazowie

ckiego w dniach 4-7.IX. 1939, była dosko

nałym przykładem boju, w którym obrońca,

teoretycznie przygotowany do starcia, prze

grywa w sposób najgorszy z możliwych.

Przyczyną takiej sytuacji były metody do

wodzenia na najwyższych szczeblach - po

cząwszy od marszałka E. Rydza-Śmigłego

do dowódców dywizji. Marszałek ponosi

winę już choćby za to, że na stanowisko

dowódcy najważniejszej armii - PRUSY -

mianował człowieka zupełnie niekompetent

nego. Co gorsza, sam nie ułatwiał zadania

swemu podwładnemu, przesyłając mu zbyt

mało informacji dotyczących wojsk

nieprzyjaciela.

Jednak największym błędem marszałka

był plan bitwy, nie przystający do realiów,

skonstruowany na doświadczeniach z lat

dwudziestych, pełen luk logistycznych,

chociażby takich, jak planowanie koncen

tracji wojsk (trzech dywizji i jednej brygady

- Zgrupowanie PÓŁNOC) bez uwzględnie

nia działań lotnictwa nieprzyjacielskiego.

Dowódca armii, generał S. Dąb-Bier-

nacki również popełnił w toku kampanii

kilka karygodnych błędów, ingerując w

kompetencje podległych mu dowódców

dywizji i brygad. Potrafił na przykład,

stojąc na skrzyżowaniu dróg „bawić się"

w żandarma kierującego ruchem batalio

nów. Ten „pistolet" II Rzeczypospolitej (od

znaczony trzykrotnie orderem Virtuti Mili-

tari) najprawdopodobniej o swych podwład

nych nie miał najlepszego zdania i wolał

sam dowodzić na polu walki, nie obejmując

przy tym batalii w skali strategicznej.

Najtragiczniejszym efektem przegranej

przez Polaków bitwy były krwawe straty

oraz praktyczna likwidacja trzech dywizji

piechoty (DP) i jednej brygady kawalerii

(BK). W powiązaniu z klęską Zgrupowania

POŁUDNIE Armii PRUSY była to katastro

fa polskiego frontu i ostateczne przekreśle

nie wszelkich szans na skonsolidowaną

obronę. A przecież wydarzenia mogły mieć

zupełnie inny przebieg.

Zgodnie z planem, Armia PRUSY miała

wykonać uderzenie na te jednostki niemiec

kie, które po ewentualnym przełamaniu

frontu polskiego pomiędzy armiami ŁÓDŹ

i KRAKÓW wdarłyby się na centralne ob

szary kraju. Atak ten miał być wykonany

siłami ośmiu dywizji piechoty (DP) - 3., 12.,

13., 19., 29., 36., 39., 44., jednej - Wileń

skiej Brygady Kawalerii (Wil.BK) oraz dwo

ma batalionami czołgów lekkich (1., i 2(301).

bel). Teoretycznie rzecz biorąc, siły te mog

ły wykonać powierzone im zadanie (analo

gia do bitwy nad Wieprzem w 1920 roku,

kiedy to uderzenie na skrzydło doprowadzi

ło do przechylenia szali zwycięstwa w woj

nie na korzyść wojsk polskich). Niestety rok

1939 to już nie 1920, a Niemcy to nie

Rosjanie. Ci pierwsi, w przeciwieństwie do

drugich, mieli przewagę w takich dziedzi

nach jak: broń pancerna, lotnictwo i, co

chyba najważniejsze, w systemach łącznoś

ci i transportu. Nie można było zatem jed

nym, nawet najlepiej zaplanowanym

uderzeniem, zdezorganizować przeciwnika,

gdyż miał on liczne odwody, które w każdej

chwili mogły znaleźć się na polu bitwy.

Jako przykład takiego manewru można

podać późniejszą bitwę na Bzurą, kiedy to

w ciągu kilku dni siły niemieckie z dwóch

dywizji rozrosły się do kilkunastu (w tym

dwóch dywizji pancernych i trzech dywizji

lekkich). Co istotne, siły polskie, nominal

nie bardzo liczne (silne, zwarte i gotowe

-jak głosiła propaganda), tak naprawdę nie

były przygotowane do tej najważniejszej

z bitew. W istocie od 1 do 4 września 1939

roku na obszarze przyszłych walk znalazły

się:

- w Zgrupowaniu PÓŁNOC - cała

19. DP, dwa pułki z 29. DP (brakowało:

dwóch batalionów piechoty - II i 111/41.

oraz dywizjonu artylerii lekkiej 1/29. pal),

Wileńska BK (ekwiwalent jednego pułku

piechoty) oraz część 13. DP (która koncen

trowała się aż do 6 IX). W samym Piotrko

wie mobilizował się 146. pułk piechoty (pp)

dla 44. DP;

- w Zgrupowaniu POŁUDNIE - ele

menty 3., 12., 36. i 39. DP oraz Ośrodki

Zapasowe nie stanowiły jednego spójnego

związku operacyjnego, wiele jego elemen

tów znajdowało się w miejscach mobilizacji

lub w transportach kolejowych i domarszach,

co dodatkowo komplikowało i tak trudną już

sytuację.

Co gorsza, jednostki, które znalazły się

już pod rozkazami gen. Biernackiego, otrzy

mywały rozkazy zupełnie nieadekwatne do

swych możliwości (1. bel przegrupowywał

się na tyłach armii pomiędzy Opocznem

i Końskimi z zadaniem dozorowania tego

obszaru). Nad 2(301). bel dowódca armii

całkowicie stracił kontrolę. Mocą rozkazu

dowódcy Armii ŁÓDŹ został on podpo

rządkowany Grupie Operacyjnej (G.O.)

PIOTRKÓW (z Armii ŁÓDŹ). Podobna

sytuacji dotyczyła 81. batalionu saperów

(81. bsap.), który rozpoczął pełnienie służby

wartowniczej na tyłach armii i wykonywał

jedynie zadania pomocnicze.

SYTUACJA STRATEGICZNA OD 1 DO 3 WRZEŚNIA

POLACY

Jednostki polskie, zgodnie z planem, roz

poczęły koncentrację już 1 IX. 19. DP koń

czyła wyładunek z transportów kolejowych

w okolicach Skierniewic, 29. DP (bez 41. pp

i 1/29. pal) również kończyła wyładunek w

okolicach Skierniewic i przemieszczała się

w kierunku Rawy Mazowieckiej, Wileńska

BK wyładowywała się okolicach Koluszek

(brakowało jej do całości: dywizjonu pan

cernego, trzech szwadronów kawalerii i dy

wizjonu artylerii konnej - dak). Dowództwo

armii (I i II rzut) oraz podległe mu jednost

ki łączności znajdowały się w okolicach

Warszawy. Wystarczy jeden rzut oka na

mapę by stwierdzić, że wojska polskie nie

były przygotowane do stoczenia bitwy

z przeciwnikiem, który mógł dokonać

przełamania- na styku Armii ŁÓDŹ i Armii

KRAKÓW. Polskie dowództwo liczyło na

zyskanie czasu w bitwach granicznych.

W dniu 1 IX w godzinach południowych

dowódca Armii PRUSY przeniósł się wraz

ze ścisłym sztabem do Skierniewic, skąd

wydał rozkazy, by podległe mu wojska roz

poczęły przemieszczanie się w kierunku

Tomaszowa Mazowieckiego i Piotrkowa

Trybunalskiego. Dowódca armii udał się do

Łodzi na stanowisko dowodzenia gen.

Rómmla (Armia ŁÓDŹ), z którym w ogól

nych zarysach omówił plan działania swojej

armii i zapewnił o ściśle manewrowym ich

charakterze. Omówiono też kierunki ewen

tualnych uderzeń na Niemców nacierają

cych na Przedbórz lub na Piotrków.

Jeszcze w nocy w składzie Armii PRU

SY znalazła się 13. DP (oddana z Korpusu

Interwencyjnego), która rozpoczęła wyła

dunek w rejonie Koluszki-Baby.

2 IX wszystkie polskie jednostki osiąg

nęły nakazane rejony koncentracji: 19. DP-

Głuchów, Wola Łokotowa; niepełna 29. DP

- Lubochnia; Wileńska BK - lasy na pół

nocny wschód od Piotrkowa. Jednocześnie

z przemarszami jednostki wciąż uzupełnia

no pododdziałami pułkowymi i dywizyjny

mi. Z jednostek armijnych przybyły

81. bsapzmot., 1. bel - Koluszki; 1/3. pac

-Skierniewice; z 13. DP przybyły jedynie

czołowe elementy. Przegrupowania i kon

centracja, mimo szwankującego zaopatrze

nia, przebiegały bez większych zakłóceń

i bez specjalnego pośpiechu. Wszystko wy

dawało się iść zgodnie z planem. Sytuację tę

zmieniła radykalnie informacja ze sztabu

Naczelnego Wodza (NW), w której podawał

Niemieckie amaty kal. 150 mm wchodzące

w skład 73. RAZmot. pod Radomskiem.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: