Wykłady z podstaw prawa i ochrony własności intelektualnej
Wykład nr 1:
Pojęcie państwa. Pojęcie prawa. Funkcje państwa i funkcje prawa.
Stosunek społeczny a stosunek prawny.
Elementy stosunku prawnego.
Państwo to organizacja polityczna obejmująca zakresem swego działania ogół członków społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium.
„Państwo jest wspólnotą równych, mającą na celu możliwie doskonałe życie.
Państwo to wspólnota zdolna do samowystarczalności.
Chłopi, rzemieślnicy i wszelkiego rodzaju robotnicy musza być w każdym państwie, a częściami państwa są obywatele pełniący służbę wojskową i ciało obradujące, przy czym każde z nich jest odrębne ... „
Uwaga: definicja Arystotelesa dotyczy oczywiście państwa opartego na niewolnictwie.
Współcześnie PAŃSTWO definiuje się jako organizację:
1) polityczną
2) globalną
3) terytorialną
4) wyposażoną w swoisty aparat ( także aparat przymusu)
5) klasową
6) spełniająca określone funkcje
7) i suwerenną.
jest uzależniony od formacji społeczno-ekonomicznej, czyli od klasy która sprawuje władzę tzn. jest klasą uprzywilejowaną.
Wyróżniamy typ państwa:
a) niewolniczego,
b) feudalnego,
c) burżuazyjnego.
FORMA PAŃSTWA
Np. w państwie niewolniczym wyróżniamy:
a) demokrację typu ateńskiego
b) oraz despotie Bliskiego Wschodu i azjatyckie.
W państwie burżuazyjnym istnieje:
a) forma monarchii ( np. Anglia, Dania, Szwecja, Belgia)
b) oraz republiki (np. Francja, Szwajcaria).
Istotę państwa (funkcje) można określać w różnorodny sposób:
1) państwo jako „władztwo” czyli obszar władania;
2) państwo jako podmiot stosunków międzynarodowych ;
3) państwo jako FISCUS – czyli podmiot gospodarujący mieniem państwowym;
4) państwo w ujęciu socjologicznym:
a) będzie to określona zbiorowość społeczna (niekoniecznie jednolita narodowościowo ;
b) posługująca się na ogół jednym językiem (chociaż nie jest to warunek niezbędny);
c) posiadająca wspólną:
przeszłość historyczną,
tradycję,
kulturę materialną i niematerialną,
wspólny system wartości,
wspólny system komunikowania się (to nie to samo co język)
wspólne struktury organizacyjne,
czasami wspólną religię,
pieniądz, etc.
By państwo mogło spełniać swe podstawowe funkcje tj.
1) funkcję wewnętrzną
sprawowaną w sferze stosunków wewnątrzpaństwowych czyli w relacji
państwo - jego obywatele;
2) funkcję zewnętrzną
sprawowaną w sferze stosunków międzypaństwowych czyli w relacji państwo – inne państwo oraz państwo – organizacje międzynarodowe (np. ONZ, Wspólnota Europejska, NATO, Międzynarodowa Unia Celna)
musi posługiwać się prawem czyli być w jakiś sposób zorganizowane, uporządkowane.
PRAWO JEST NIEODŁĄCZNYM ELEMENTEM PAŃSTWA.
Jego geneza łączy się nieodłącznie z genezą państwa.
Prawo to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych i zagwarantowanych przymusem państwowym.
Jakie czynniki wpływają na kształt prawa ?
1) ustrój polityczny i gospodarczy państwa
2) określony układ sił politycznych w państwie
3) rozpowszechnione w społeczeństwie systemy wartości
4) prawo powinno uwzględniać panujące w kraju tradycje
Stosunki społeczne są bardzo zróżnicowane.
A) Jedne z nich są bardzo krótkotrwałe
np. umowa jaką zawieramy w sklepie z ekspedientką o sprzedaż chleba, gazety
B) Inne trwają dłużej
np. państwo zawarli z Akademią umowę na czas ściśle określony tj. 3-letni na naukę,
umowa dzierżawy zawarta na kilka lat (np. na 5 lat)
kilkuletni kontrakt (umowa) o pracę
C) Jeszcze inne trwają całe życie i nie można się od nich w żaden sposób uwolnić (np. stosunek pokrewieństwa w rodzinie czyli więzy krwi )
Stosunki społeczne, które są regulowane przez państwo za pomocą norm prawnych nazywamy stosunkami prawnymi.
1. Stosunek prawny jest:
a) społecznym stosunkiem stanowionym,
b) wyznaczonym przez normę prawną
c) i powstającym między co najmniej dwoma podmiotami prawnymi.
2. Polega na tym, że:
a) określona norma prawna
b) wyznacza określonemu podmiotowi określone zachowanie
c) które odnosi się do innej osoby lub spraw innej osoby.
Przyczyną powstania stosunku prawnego są zdarzenia (czyli fakty) prawne.
Fakty prawne można podzielić na 3 grupy:
1) takie, które powodują powstanie (zaistnienie) stosunku prawnego
np. urodzenie dziecka, zawarcie małżeństwa, śmierć – przy czym chodzi tu o powstanie prawa do spadku, pożar, kradzież, zawarcie umowy najmu, dzierżawy
2) takie, które powodują zmianę istniejącego stosunku prawnego
np. zawarcie umowy o pracę na nowych warunkach płacowych z tym samym pracodawcą,
zmiana wysokości czynszu za mieszkanie,
3) takie, które powodują wygaśnięcie istniejącego stosunku prawnego
np. śmierć małżonka, orzeczenie rozwodu,
upływ czasu (chodzi o instytucję przedawnienia)
spełnienie świadczenia np. spłacenie ostatniej raty zaciągniętego w banku kredytu,
rozwiązanie umowy o pracę
Istotą stosunków prawnych są wzajemne prawa i odpowiadające im obowiązki stron.
Treść tych praw i obowiązków nazywamy przedmiotem stosunków prawnych.
Elementami stosunków prawnych są:
1) przedmiot stosunku prawnego
czyli wzajemne prawa i obowiązki stron
2) podmiot uprawniony
3) podmiot zobowiązany do określonego zachowania wobec podmiotu uprawnionego
podmiotami stosunków prawnych mogą być:
1) osoby fizyczne
2) osoby prawne
to struktury organizacyjne, którym ustawa nadaje osobowość prawną
np. państwowe uczelnie wyższe, niektóre spółki, stowarzyszenia, fundacje, itd.
Wykład nr 2
System prawa. Akt normatywny.
1) Formy tworzenia prawa.
2) Gałęzie prawa i ich charakterystyka.
3) Instytucje prawne.
4) Pojęcie aktu normatywnego.
5) Podział norm prawnych.
6) Przepis prawny a norma prawna.
7) Budowa normy prawnej.
Tworzenie prawa może dokonywać się poprzez różnego rodzaju fakty prawotwórcze, czyli może dokonywać się w różnych formach.
Do form tworzenia prawa zaliczamy:
a) stanowienie,
b) umowę
c) precedens,
d) zwyczaj.
Stanowienie jest:
a) aktem woli - jednostronną decyzją
b) uprawnionego organu (tzn. kompetentnego tj. posiadającego kompetencję do takiego działania)
c) kreującą (czyli tworzącą) normy prawne - czyli ma charakter konstytutywny
d) a zarazem taką, dla ważności której nie jest konieczna ani wymagana zgoda adresatów stanowionych norm.
przykłady stanowienia prawa:
a) przyjęcie ustawy przez parlament,
...
brz