ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE NARZĄD MOWY.doc

ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE NARZĄD MOWY

ĆWICZENIA ARTYKULACYJNE – WARGI:

· zakładanie wargi górnej na dolną i na odwrót, moŜna przy tym wykonywać ruch ssania;

· zęby górne zaciśnięte na dolnej wardze – wypychanie powietrza (to samo odwrotnie);

· wargi wysunięte do przodu – skręty w prawo i lewo oraz w górę i w dół – w kierunku nosa i podbródka, szczęki cały czas pozostają zwarte;

· ruch okrężny warg;

· przy zwartych szczękach i wargach odciąganie na przemian kącików ust na boki;

· wargi zasłaniają zęby – szerokie otwieranie ust;

· parskanie;

· cmokanie przy zwartych szczękach;

· rybka (karpik);

· gwizdanie;

· naprzemienne ściąganie ust jak przy wymawianiu głoski „u” i spłaszczanie ich jak przy samogłosce „i” (szeroki uśmiech i dziubek – naprzemiennie, bez pokazywania zębów lub w innej wersji – z odsłoniętymi zębami);

· zwieranie i rozwieranie warg przy zaciśniętych zębach;

· wymawianie samogłosek ustnych z przesadną artykulacją warg w kolejności a-i-o-e-u-y; w następnej fazie ćwiczenia samogłoski łączy się w pary i każdą z par kilkakrotnie powtarza (uwzględniamy jedynie samogłoski o skrajnym układzie warg – a, i, u):

- a-i-a-i,

- a-u-a-u,

- u-i-u-i,

- i-a-i-a,

- i-u-i-u,

- u-a-u-a;

· wypowiadanie samogłosek ustnych przy zwartych szczękach, kolejność samogłosek dowolna;

· płaski ryjek z górną wargą zmierzającą do nosa;

· przy zamkniętych szczękach i wargach unoszenie naprzemiennie wargi górnej i dolnej;

· trzymanie i obracanie, przy pomocy warg - rurki, ołówka (dla zwiększenia wysiłku rurkę można obciążyć plasteliną);

· przesuwanie za pomocą warg drewnianego patyczka;

· wciąganie policzków do wewnątrz – zasysanie, policzki przylegają do łuków zębowych, wargi tworzą zajęczy pyszczek;

· nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza;

· nadymanie policzków i zatrzymanie powietrza w jamie ustnej przez ok. 5 sekund, następnie oddychanie przez nos bez zmiany położenia warg i policzków;

· przerzucanie powietrza z jednego policzka do drugiego;

· dmuchanie balona;

· przesuwanie drewnianego patyczka przy pomocy warg i języka;

ĆWICZENIA ARTYKULACYJNE – JĘZYK

(PRZY MAKSYMALNIE SZEROKO OTWARTYCH USTACH!):

· otwieranie ust, wysuwanie języka jak najdalej w linii prostej wraz z cofnięciem bez dotykania warg (język wyostrzony i wydłużony – grot), język może dodatkowo wykonywać ruchy poziome – wahadłowe – wtedy dotyka kącików ust (należy w tym układzie unikać współruchów szczęki dolnej) lub

okrężne – bez kontaktu z ustami (w tym ostatnim przypadku zaostrzony przód języka zatacza pełne koła o różnej średnicy);

· język, raz szeroki (na rozszerzenie masy języka wpływa uśmiech i spłaszczenie warg) – łopata, raz wąski i wydłużony – w kształcie grotu, zostaje lekko lub całkowicie wysunięty, opierając się jedynie na dolnej wardze;

· masaż języka zębami – przeciskanie szerokiego, spłaszczonego języka między zbliżonymi do siebie siekaczami;

· szeroki język dotyka górnych zębów – łódeczka i dolnych zębów oraz daleko podniebienia miękkiego;

· kląskanie z przyssaniem języka do podniebienia;

· mlaskanie czubkiem języka;

· czubek języka dotyka kącików warg;

· czubek języka dotyka górnej i dolnej wargi;

· czubek języka dotyka górnych i dolnych zębów – liczenie zębów;

· wymiatanie językiem raz górnych, raz dolnych zębów (ruchy poziome) oraz na okrągło – usta otwarte, potem zamknięte – tzw. czyszczenie, szorowanie zębów;

· masowanie podniebienia czubkiem języka;

· czubek języka wypycha policzki;

· czubek języka dotyka nosa i brody;

· ostrzenie czubka języka o górne i dolne zęby (można wykonać to ćwiczenie przy pomocy drewnianego patyczka);

· przesuwanie drewnianego patyczka przy pomocy warg i języka;

· zaginanie czubka języka pod wargę górną, a następnie ten sam układ pod wargę dolną - wpychanie go;

· najpierw czubek, a później cały język oblizuje usta dookoła, naprzemiennie, (ćwiczenie to można urozmaicić poprzez stopniowe zwiększanie otwarcia ust lub średnicy ruchów języka – innowacja ta dotyczy ćwiczenia całego języka a nie tylko czubka) – najczęstsze błędy: niedokładne oblizywanie kątów ust, ruch wahadłowy po jednej wardze, współruchy i brak płynności ruchów;

· język zwinięty w kształcie rurki – dmuchanie powietrza;

· unoszenie i opuszczanie tyłu języka w kierunku podniebienia miękkiego, przy utrzymywaniu się czubka języka za dolnymi zębami lub dziąsłami – koci grzbiet.

Przygotowanie do:

SZ, ś, CZ, Dś ORAZ R

· język ułożony na zewnątrz jamy ustnej w kształcie tzw. łyżeczki (na grzbiecie języka znajduje się okrągłe wgłębienie, boki i przód języka podniesione są do góry;

· wykonywanie ruchów języka na przemian do górnych (na wałku dziąsłowym) i dolnych dziąseł (przy opuszczonej dolnej szczęce). Ćwiczenia te przygotowują do wymawiania głoski l i r, a w dalszej kolejności do wymawiania: sz, rz, cz, dż;

· ślizganie się szerokiego języka – łyżeczka i czubka języka od gardła do wałka dziąsłowego – coraz szybciej najpierw bez dźwięku, potem z „ry” (imitacja wibracji jak przy głosce r);

· czubek języka uderza w górne dziąsła (znajduje się dokładnie na tzw. Wałku dziąsłowym) dolna szczęka opuszczona – najpierw artykulacja l, potem w sylabach (la, lo, le, lu, li, ly), następnie równoczesna artykulacja głosek: t, d, n najpierw powoli później szybciej, potem szybsza i wolniejsza równoczesna wymowa grupy głosek: t, d, n;

· ćwiczenia szerokiego ułożenia języka: zakładanie tzw. szerokiego języka na górną wargę oraz zęby górne (język ma pokryć całe zęby oraz potem czerwień warg),

· czubek języka dotyka wałka dziąsłowego – intensywne dmuchanie powietrza na język, którego czubek lekko wibruje (nie opada z wałka dziąsłowego!);

· zdmuchiwanie z czubka języka przyklejonego do niego skrawka papierka...