5
5-12-2007 VIII DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
Swoboda DG (wolność DG, swoboda przedsiębiorczości) została w naszym prawie proklamowana wraz z wejściem w życie (już nieobowiązującej) ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. (o działalności gospodarczej - Dz. U. Nr 23, poz. 324). Przedtem możliwość prowadzenia DG była zastrzeżona w zasadzie wyłącznie dla jednostek gospodarki uspołecznionej (najczęściej dla przedsiębiorstw państwowych), co stanowiło konsekwencję ówczesnych założeń ideologicznych
Wolność działalności gospodarczej jest jedną z wolności konstytucyjnych (art. 17, art. 20, art. 22 Konstytucji). Stanowi ona konsekwencję wolności osobistej człowieka (podmiotu prawa) oraz prawa do własności.
Zasadą jest wolność DG, to wszelkie jej ograniczenia muszą być interpretowane zawężająco, jako normy o charakterze wyjątkowym, wątpliwości należy rozstrzygać na rzecz rozwiązania będącego zasadą. Ta wolność DG jest traktowana jako publiczne prawo podmiotowe o charakterze powszechnym, odpowiada mu negatywny obowiązek państwa, które nie może naruszać tej swobody.
Szczegóły dot. podejmowania i wykonywania DG reguluje
ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.)
Działalnością gospodarczą w jej rozumieniu jest:
· zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie kopalin ze złóż, a także
· działalność zawodowa,
wykonywane w sposób zorganizowany i ciągły,
- ale trudno jednoznacznie ustalić, co to znaczy.
Ustawy nie stosuje się do:
· działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
· wynajmowania pokoi przez rolników, sprzedaży posiłków domowych oraz świadczenia innych usług turystycznych w gospodarstwa rolnych (agroturystyka).
Co prawda z ekonomicznego (merytorycznego) punktu widzenia jest to działalność gospodarcza, tyle że nie w opisanym wyżej znaczeniu, czyli w konsekwencji nie podlega rygorom USDG.
Organ administracji publicznej nie może uzależniać podejmowania –wykonywania DG od spełnienia wymagań nie przewidzianych prawem (art. 6).
ZASADĄ jest, że wolność DG:
- przysługuje każdemu, na równych prawach,
- nie ma ograniczeń podmiotowych,
- oznacza:
- swobodę wyboru formy prowadzonej działalności,
- samodzielność wykonywania DG,
NIEKTÓRE OBOWIĄZKI PAŃSTWA ZWIĄZANE Z DZIAŁALNOŚCIĄ GOSPODARCZĄ:
- wspieranie rozwoju przedsiębiorczości, w szczególności mikro oraz małych i średnich przedsiębiorców,
- tworzenie korzystnych warunków do podejmowania i wykonywania DG,
- przedsiębiorca może żądać pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu stosowania przepisów dotyczących danin publicznych, nie może ponosić negatywnych konsekwencji wadliwych interpretacji (art. 10)
Ta wolność DG jest wprawdzie zasadą, ale nie ma charakteru bezwzględnego i nieograniczonego, może podlegać ograniczeniom, jednak tylko:
- w drodze ustawy, a nadto
- wyłącznie zwłaszcza ze względu na potrzebę ochrony bezpieczeństwa powszechnego, ochrony środowiska, szczególnie doniosłych interesów państwa.
ZDOLNOŚĆ PRAWNA do PODJĘCIA DG:
- co do zasady ma każdy, wyjątki mogą wynikać tylko z ustawy,
- nie ma znaczenia czy osoba fizyczna czy osoba prawna,
- jeżeli osoba fizyczna to musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych,
- nie może podlegać ograniczeniom dotyczącym osób pełniących niektóre funkcje publiczne (sędzia, Prezydent RP, Prezes NIK, RPO, w pewnym zakresie także radni, vidi także ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. z 2006 r. nr 216, poz. 1584) – dotyczy pracowników urzędów państwowych, w tym członków korpusu służby cywilnej, zajmujących określone stanowiska kierownicze, osób pełniących funkcję organów wykonawczych samorządu terytorialnego,
- osoby zagraniczne:
- z państw Unii Europejskiej,
- państw EFTA,
- mają w tym zakresie taką samą zdolność, jak przedsiębiorcy polscy,
- obywatele innych państw korzystający z legalnego pobytu (m.in. zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie dla długoterminowego rezydenta, status uchodźcy, pobyt tolerowany) maja takie same prawa, jak obywatele RO,
- inne osoby zagraniczne - tylko jako udziałowcy niektórych spółek prawa handlowego (art. 13 USDG).
PRZEDSIĘBIORCY ZAGRANICZNI
- na zasadzie wzajemności, o ile ratyfikowane umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, mogą na terytorium RP tworzyć oddziały,
- konieczny wpis do KRS.
Przedsiębiorca zagraniczny tworzący oddział może wykonywać działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie przedmiotu działalności przedsiębiorcy zagranicznego.
Przykłady ograniczeń PODMIOTOWYCH swobody DG:
- gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie (ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym, Dz. U. 2001 Nr 142, poz. 1591 ze zm.),
- zakazy podejmowania DG przez niektórych funkcjonariuszy publicznych, np. sędzia, RPO, Prezes NIK, Prezydent RP,
- ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, Dz. U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584 (np. niektórzy pracownicy urzędów państwowych, wójtowie itd.).
Ten, kto wykonuje działalność gospodarczą (w opisanym wyżej znaczeniu, tj. zawodowo i we własnym imieniu podejmuje DG), jest PRZESIĘBIORCĄ, może nim być:
- osoba fizyczna,
- osoba prawna,
- nie mająca osobowości prawnej jednostka organizacyjna (np. spółka osobowa).
Przedsiębiorcą jest także wspólnik spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez niego działalności.
UWAGA:
- prawne pojęcie przedsiębiorcy nie jest jednolite,
- jego znaczenie zależy od ustawy, w której zostało użyte.
PRZESŁANKI PODEJMOWANIA-WYKONYWANIA DG:
- w zasadzie tylko po uzyskaniu wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego lub Ewidencji Działalności Gospodarczej (EDG – tylko osoby fizyczne),
- wątpliwość dotyczy osób prawnych utworzonych w trybie normatywnym,
- niekiedy dalsze przesłanki.
INACZEJ MÓWIĄC można wyróżnić DG:
- nie podlegającą rygorom ustawy SDG (np. w zakresie rolnictwa),
- podlegająca rygorom ustawy SDG, w tym:
- wolną (tylko wpis do KRS lub EDG),
- koncesjonowaną (wyliczenie zamknięte),
- regulowaną (wyliczenie zamknięte).
Spełnienie tych wymagań przewidzianych przez USDG nie zwalnia to od obowiązku uzyskania koncesji, wpisu do rejestru działalności regulowanej itd., a nadto od spełnienia odrębnych wymagań dotyczących:
- ochrony przed zagrożeniem życia,
- zdrowia ludzkiego i moralności publicznej,
- ochrony środowiska,
- ubezpieczeń społecznych,
- podatków, danin publicznych itd.
Nie można wykluczyć, że w niektórych sytuacjach konieczne będzie uzyskanie dalszych decyzji administracyjnych, np. zezwalających na określone rodzaje korzystania ze środowiska.
Te uwarunkowania mogą być traktowane jako ograniczenia wolności DG o charakterze PRZEDMIOTOWYM
NIEKTÓRE OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCÓW:
- wpisani do KRS lub EDG w oświadczeniach kierowanych do innych oraz do organów administracji ujawniają nr NIP (art. 16),
- co zasady (wyjątkiem są drobne kwoty) płatności związane z wykonywaną DG dokonują tylko za pośrednictwem banku.
EWIDENCJA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (art. 23 i n.):
- prowadzi ją gmina właściwa dla miejsca zamieszkania przedsiębiorcy, jako zadanie zlecone,
- organem ewidencyjnym jest wójt (burmistrz, prezydent miasta),
- wpis tylko osób fizycznych,
- obejmuje DG niekoncesjonowaną i nie będącą regulowaną,
- powszechna jawność danych ujawnionych w informacji oraz powszechny dostęp do akt rejestrowych,
- domniemanie prawdziwości tych wpisów,
- wpis następuje w drodze decyzji administracyjnej, w zasadzie mającej rygor natychmiastowej wykonalności.
EDG jest jawna, dostęp ma każdy, bez potrzeby wykazywania interesu prawnego.
Centralna Informacja DG:
- prowadzi minister właściwy do spraw gospodarki,
- oddziały przy organach ewidencyjnych.
Zadaniem CIDG jest:
1) prowadzenie zbioru informacji o danych zawartych w ewidencji;
2) udzielanie z ewidencji informacji o wpisie;
3) wydawanie zaświadczeń o treści wpisów w EDG.
Te obowiązki wchodzą w życie dopiero od dnia 1 października 2008 r.
KONCESJE (art. 46 i n. USDG):
Wykaz koncesjonowanej DG ma charakter zamknięty i dotyczy tylko:
1) poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,
2) wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,
3) wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią,
4) ochrony osób i mienia,
5) rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych,
6) przewozów lotniczych.
Rozszerzenie tego zakazu jest dopuszczalne tylko:
- w razie zaistnienia sytuacji o szczególnym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa itd.
- w drodze ustawy.
KONSESJA:
- tylko na wniosek,
- w drodze decyzji administracyjnej,
- na czas oznaczony nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat,
- organem koncesyjnym w zasadzie minister, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Organ koncesyjny może przewidzieć udzielenie:
- ograniczonej ilości koncesji, konieczne obwieszczenie w monitorze polskim,
- jeżeli liczba przedsiębiorców spełniających te wymagania jest wyższa niż liczba koncesji możliwych do udzielenia, organ zarządza przetarg,
- obowiązkowe obwieszczenie w Monitorze Polskim.
- podstawowym kryterium jest wysokość opłat za udzielenie koncesji, zadeklarowanych przez strony.
Koncesji można odmówić m.in. w razie zagrożenia bezpieczeństwa lub obronności państwa.
Ustawa nie określa treści koncesji. Co do zasady jest ona w znacznej mierze kształtowana przez przepisy odrębne, a przede wszystkim rozstrzyga o żądaniu wniosku,
- może określać szczególne warunki wykonywania zamierzonej DG,
- niekiedy konieczne zabezpieczenie roszczeń.
ORGAN KONCESYJNY:
- ma prawo kontroli działalności objętej koncesją, co nie uchybia uprawnieniom kontrolnym innych organów,
- w oznaczonych prawem sytuacjach może cofnąć koncesję bądź ograniczyć jej zakres.
COFNIĘCIE KONCESJI:
- ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub obywateli,
- naruszenie koncesji lub wymagań odnoszących się do danej działalności.
SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA DOTYCZĄCE KONCESJONOWANIA określają ustawy dotyczące poszczególnych rodzajów działalności, np.:
- prawo geologiczne i górnicze z 4 lutego 1994 r. (Dz./ U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 ze zm.),
- ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (Dz. U. 61, poz. 679 ze zm.)
- tylko taka, którą odrębne ustawy określają jako regulowaną,
- może ją prowadzić każdy, kto spełnia wymagania określone ustawami szczegółowymi i uzyskał wpis do rejestru DG regulowanej,
- np. świadczenie usług łowieckich, przechowywanie dokumentacji osobowej i płacowej pracowników, prowadzenie stacji kontroli pojazdów i ośrodków szkolenia kierowców, indywidualna i grupowa praktyka lekarska,
- wpisu dokonuje się na podstawie oświadczenia o spełnieniu wymagań określonych tymi przepisami odrębnymi,
- organy rejestrowe - zależnie od rozwiązań wynikających z ustaw szczegółowo regulujących dany rodzaj DG, a w konsekwencji są to różne rejestry prowadzone przez różne organy
- rejestr DG regulowanej jest jawny,
- wyjątkiem jest działalność gospodarcza dla której USDG wymaga zezwolenia (licencji lub zgody),
- np. organizowanie imprez turystycznych i pośrednictwo w umowach o usługi turystyczne, wyrób-oczyszczanie alkoholu etylowego, świadczenie usług w zakresie usuwania odpadów komunalnych, zbiorowe zaopatrzenie ludności w wodę oraz odprowadzenia ścieków, usługi turystyczne w zakresie łowiectwa, produkcja tablic rejestracyjnych itd. - katalog zamknięty określają ustawy, ponad 30 rodzajów działalności),
- szczegółowe wymagania dotyczące uzyskiwania takich zezwoleń itd. określają ustawy wymienione w USDG (art. 75),
- takie zezwolenie jest decyzją administracyjną, ma charakter związany, jeżeli wnioskodawca spełnia te wymagania, nie można odmówić jego udzielenia.
RÓŻNICE między działalnością KONECJONOWANĄ - REGULOWANĄ:
- koncesja jest decyzją uznaniową, bowiem chociaż wnioskodawca spełnia wymagania niezbędne do uzyskania koncesji, organ koncesyjny może ograniczyć ilość udzielanych koncesji a nadto odmówić z przyczyn wskazanych w ustawie (np. ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub obywateli),
- jeżeli wnioskodawca spełnia wszystkie wymagania niezbędne do wpisu do rejestru działalności regulowanej lub do uzyskania zezwolenia (licencji), nie można mu odmówić wpisu (zezwolenia itp.).
KONTROLA DG:
Organy administracji publicznej kontrolują przedsiębiorców na zasadach określonych w niniejszej ustawie,
...
sebry