00:00:01:movie info: XVID 640x368 23.976fps 457.3 MB|/SubEdit b.4043 (http://subedit.prv.pl)/ 00:00:08:movie tłumaczenie - shag | Brebuild - Sonic3 00:04:44:"STRUNA MA TO COŚ" 00:05:15:To mało znany sekret, ale przez więcej niż pół wieku, mroczna chmura zagrażała nowoczesnej nauce. 00:05:24:Problem to: nasze rozumienie wszechświata jest oparte na dwóch oddzielnych teoriach. 00:05:31:Jedna to "Teoria Względności" Einsteina 00:05:34:sposób na pojęcie zachowań największych rzeczy na świecie, 00:05:38:takich jak gwiazdy i galaktyki. 00:05:43:Jednak najmniejsze części wszechświata, 00:05:46:atomy i cząstki subatomowe, grają według kompletnie innego zestawu zasad 00:05:53:zwanego, "mechanika kwantowa." 00:05:56:Te dwa zestawy reguł są niewiarygodnie dokładne we własnych dziedzinach 00:06:00:lecz gdy próbujemy je połączyć, 00:06:02:by rozwikłać najgłębsze tajemnice świata, spotyka nas katastrofa. 00:06:10:Weźmy początek wszechświata, "Wielki Wybuch". 00:06:17:W jednej chwili maleńka bryłka gwałtownie wybucha. 00:06:23:Przez kolejne 14 bilionów lat świat się rozszerza 00:06:28:i ochładza się do gwiazd, galaktyk i planet, które dziś widzimy. 00:06:36:Jednak gdy puścimy kosmiczny film do tyłu, 00:06:40:wszystko co się teraz rozciąga, wróci do pierwotnej postaci, 00:06:48:wszechświat staje się mniejszy, gorętszy i bardziej skupiony, kiedy zmierzamy do początku czasów. 00:06:55:Kiedy sięgamy "Wielkiego Wybuchu", gdy świat był naraz ogromnie ciężki i nieprawdopodobnie mały, 00:07:05:nasz projektor się zacina. 00:07:08:Nasze 2 prawa fizyki, zmieszane do jednego, załamują się 00:07:16:A co jeśli moglibyśmy połączyć mechanikę kwantową i teorię względności 00:07:20:i ujrzeć kosmiczny film w całości? 00:07:23:Cóż, nowy zbiór zasad zwany "teorią strun" byłby do tego zdolny. 00:07:28:I jeśli okazałby się prawdą, byłby to największy kamień milowy w historii nauki. 00:07:37:Kiedyś, teoria strun może być zdolna wyjaśnić ogrom natury, 00:07:42:od najmniejszych cząstek materii, do najdalszych zakątków kosmosu, 00:07:48:używając jedynie jednego składnika: 00:07:52:cienkich wibrujących kosmyków energii zwanych strunami. 00:07:59:Lecz czemu musimy przepisać od nowa prawa fizyki, by to osiągnąć? 00:08:03:Cóż z tego że 2 prawa które mamy nie współgrają ze sobą? 00:08:07:Cóż, można o tym pomyśleć w ten sposób. 00:08:09:Wyobraź sobie, że żyjesz w mieście, gdzie brak jednolitych przepisów drogowych, 00:08:14:tylko istnieją 2 różne, które przeczą sobie nawzajem. 00:08:18:Jak widać, byłoby to całkiem nieznośne. 00:08:26:By zrozumieć to miejsce, 00:08:28:potrzeba znaleźć sposób, by połączyć te odrębne prawa 00:08:33:w jeden, obejmujący wszystko zestaw reguł. 00:08:38:Pracujemy nad założeniem, że istnieje teoria i to nasza robota, 00:08:42:by być wystarczająco bystrym i pracowitym, by ją odkryć. 00:08:47:Nie mamy gwarancji. Nie jest powiedziane że nam się uda 00:08:53:lecz na koniec, mamy nadzieję znaleźć teorię rządzącą wszystkim. 00:09:00:Zanim odnajdziemy tą teorię, 00:09:03:odbędziemy fantastyczną podróż 00:09:05:by ujrzeć czemu 2 zestawy reguł są w konflikcie. 00:09:10:A pierwszym przystankiem na tej osobliwej wycieczce jest rzeczywistość bardzo rozległych obiektów. 00:09:21:Do opisu uniwersum w ogromnej skali używamy jednego zestawu zasad 00:09:25:opartego na teorii względności Einsteina, 00:09:28:i stąd teoria o działaniu grawitacji. 00:09:31:Teoria względności obrazuje przestrzeń jako rodzaj trampoliny, 00:09:35:gładkiej struktury, którą ciężkie obiekty jak gwiazdy czy planety, mogą zniekształcać i rozciągać. 00:09:42:Teraz, nawiązując do tej teorii, zniekształcenia i wygięcia tworzą to co zwiemy grawitacją. 00:09:48:To jest działanie grawitacji, zdolne utrzymać Ziemię na orbicie wokół Słońca 00:09:54:Czy naprawdę nie ma nic więcej, niż to, że nasza planeta podąża za ugięciami i konturami 00:09:58:które Słońce produkuje w przestrzeni kosmicznej? 00:10:03:Gładki, delikatny zakrzywiony obraz przestrzeni, przewidziany przez prawa teorii względności 00:10:09:nie opisuje wszystkiego. 00:10:13:Do zrozumienia świata na bardzo niewielkim poziomie, 00:10:17:trzeba użyć innego zestawu reguł, mechanikę kwantową. 00:10:20:I jak widzimy, 00:10:21:mechanika kwantowa tworzy obraz kosmosu drastycznie inny od teorii względności, 00:10:27:może się wydawać, że opisują 2 zupełnie inne światy. 00:10:41:By ujrzeć konflikt między teorią względności, a mechaniką kwantową 00:10:45:musimy znacznie się skurczyć. 00:10:54:I gdy zostawiamy świat ogromnych obiektów za sobą, 00:11:00:a wkraczamy do mikroskopijnego królestwa, 00:11:03:Znajomy obraz przestrzeni, nietrudny do przewidzenia 00:11:07:zostaje zastąpiony światem, gdzie struktura jest znacznie mniej pewna. 00:11:14:I gdy wciąż będziemy się kurczyć, 00:11:16:stając się miliardy miliardów razy mniejsi niż najmniejsze cząstki materii, 00:11:22:atomów i niewielkich elementów z których się składają? 00:11:25:prawa małych wielkości, mechanika kwantowa, 00:11:29:mówi, że kosmiczny materiał staje się chaotyczny. 00:11:37:Możliwe jest nawet osiągnąć świat tak buntowniczy, że sprzeciwia się zdrowemu rozsądkowi. 00:11:43:Tu w dole, przestrzeń i czas są tak pokrętne i zniekształcone, że konwencjonalne pojęcia 00:11:51:lewej i prawej, 00:11:52:góry i dołu, 00:12:00:nawet przed i po, załamują się. 00:12:06:Nie ma sposobu, by powiedzieć z pewnością, że jestem tutaj, 00:12:09:lub tu, lub w obu miejscach jednocześnie. 00:12:12:Lub może, że wylądowałem tu, jeszcze zanim się tu znalazłem. 00:12:21:W kwantowym świecie, nie można po prostu stwierdzić coś na pewno. 00:12:26:To z natury dzikie i gorączkowe miejsce. 00:12:30:Prawa kwantowego świata są bardzo różne od praw do których przywykliśmy. 00:12:36:czy to zaskakujące? 00:12:38:Czemu powinien świat bardzo małych części, na poziomie atomowym, 00:12:42:być podporządkowany tym samym zasadom, które używamy w naszym świecie, 00:12:48:z jabłkami i pomarańczami, z chodzeniem po ulicy? 00:12:51:Czemu ten świat miałby zachowywać się tak samo? 00:12:55:Wahający sią, rozstrzęsiony obraz czasu i przestrzeni przewidziany przez mechanikę kwantową 00:13:01:jest w bezpośrednim konflikcie z gładkim, zdyscyplinowanym, geometrycznym modelem czasu i przestrzeni 00:13:07:opisanym teorią względności. 00:13:18:Myślimy że wszystko, 00:13:21:od szalonych tańców cząstek subatomowych, do majestatycznego wirowania galaktyk, 00:13:28:powinno być tłumaczone jedną, ogólną fizyczną podstawą, jednym misrzowskim równaniem. 00:13:36:Jeśli jesteśmy w stanie znaleźć równanie, 00:13:39:jak w rzeczywistości działa wszechświat w kazdym czasie i przestrzeni, odkryjemy rzeczywistość. 00:13:46:Rzecz jest, że potrzebujemy teorii, zdolnej poradzić sobie zarówno ze znikomymi i masywnymi rzeczami, 00:13:53:godzącej ze sobą mechanikę kwantową i teorię względności, która nigdy nas nie zawiedzie. Nigdy. 00:14:05:Dla fizyków, znalezienie teorii jednoczącej teorię względności i mechanikę kwantową jest Świętym Graalem, 00:14:12:bowiem taka podstawa da nam pojedynczą matematyczną teorię opisującą wszystkie siły rządzące światem. 00:14:19:Teoria względności opisuje najbliższą nam siłę: grawitację. 00:14:28:A mechanika kwantowa obejmuje 3 inne siły: 00:14:33:oddziaływanie silne 00:14:35:odpowiedzialne za sklejanie protonów i neutronów razem wewnątrz atomu; 00:14:42:elektromagnetyzm, produkujący światło, elektryczność i przyciąganie magnetyczne; 00:14:50:i słabe oddziaływanie: 00:14:54:siła odpowiedzialna za rozpad atomowy. 00:14:58:Każda z nich we wszechświecie, 00:15:00:od atomu do narodzin gwiazd, 00:15:05:to nic więcej, niż 4 siły dostosowujące się do materii. 00:15:12:Albert Einstein spędził 30 ostatnich lat swego życia 00:15:15:szukając sposobu opisu sił natury w pojedynczej teorii, 00:15:22:a teraz teoria strun może wypełnić jego marzenie. 00:15:27:Przez stulecia, naukowcy obrazowali fundamentalne składniki natury 00:15:33:atomy i mniejsze elementy wewnątrz nich, wyglądające jak cienkie piłeczki, lub punkty. 00:15:39:Według teorii strun w sercu każdej cząstki materii 00:15:43:jest cienki, wibrujący kosmyk energii zwany struną. 00:15:49:A nowe pokolenie naukowców wierzy, że te drobne struny są kluczem 00:15:55:do zjednoczenia świata wielkich i małych w jednej teorii. 00:16:02:Założenie, że naukowa teoria, którą właśnie dzierżymy w dłoniach 00:16:06:mogłaby odpowiedzieć na najbardziej podstawowe pytania jest ekstremalnie kuszące. 00:16:10:Przez blisko 2,000 lat, 00:16:13:cała nasza fizyka zasadniczo było bazowana na... właściwie mówimy o kulach od bilarda. 00:16:20:Przyjęcie pomysłu ze strunami jest zmianą paradygmatu, 00:16:23:bowiem zamiast bil, należy użyć niewielkich nitek spaghetti. 00:16:29:Nie każdy jest przekonany do tej nowej teorii. 00:16:33:Póki co żaden eksperyment nie dowiódł istnienia strun. 00:16:41:Pozwolę sobie powiedzieć to wprost. 00:16:42:Są fizycy i są teoretycy strun. 00:16:46:To nowa dyscyplina, nowy nazwijmy to "guz" (ang.tumor) 00:16:51:możecie to nazywać jak chcecie, 00:16:54:skupili się na pytaniach, które nie można wyznaczyć eksperymentalnie. 00:17:01:Teoretycy strun zaprzeczają, 00:17:04:lecz jest to część fizyki nie podlegająca na razie testowaniu, 00:17:08:nic nam przez to nie mówi, 00:17:10:nie ma nic wspólnego z eksperymentami w laboratorium, lub obserwacjami z poziomu kosmosu, lub za pomocą teleskopów. 00:17:20:Byłem nauczony i wciąż tak uważam, że fizyka jest nauką eksperymentalną. 00:17:26:Ma związek z rezultatami eksperymentów, lub w przypadku astronomi, obserwacjami. 00:17:33:Od początku, wielu naukowców uważało, że teoria strun wybiegała zanadto do przodu. 00:17:38:Szczerze mówiąc, dziwny sposób w jaki teoria ewoluowała w serii punktów zwrotnych i przypadków 00:17:44:tylko obniżyło jej wiarygodnoś...
okmanek