Stosunki USA-ZSRR w koncowym etapie zimnej wojny.pdf

REAGAN I GORBACZOW

Stosunki amerykańsko rosyjskie w końcowym etapie zimnej wojny.

W momencie gdy następował schyłek Zimnej Wojny, w połowie lat 80 - tych, ideologia i

system komunistycznych rządów, a także sowiecka strefa wpływów ogarniały świat.

Ekspansjonizm ZSRR panował w Afryce Środkowej, na Bliskim Wschodzie, w Indochinach i

w Ameryce Południowej.

Gorbaczow, który doszedł do władzy w 1985 roku, w wyniku walki o stanowisko na

najwyższych szczeblach władzy sowieckiej nie wątpił w ideologiczną wyższość komunizmu

nad demokratyczno - kapitalistycznym wzorcem amerykańskim. W drugiej połowie lat 80 -

tych, będącej okresem bezprecedensowego ocieplenia stosunków amerykąńsko - radzieckich,

narzucone przez Gorbaczowa reformy przyczyniły się bezpośrednio do upadku systemu w

który, tak wierzył. Związek Sowiecki nie był już na tyle silny, ani dynamiczny, aby wypełnić

zadania jakie narzucili mu przywódcy. Imperializm radziecki nie był wsparty zdolnością do

zabezpieczenia zdobyczy militarnych i gospodarczych. ZSRR prowadził wojnę z połowa

świata (tą której jeszcze nie opanował) będąc systemem i suma cech składających się na jego

niewydolność. Nawet z socjologicznego punktu widzenia społeczeństwo socjalistyczne (zbiór

typowych homo sovieticus), pozbawione możliwości jakiejkolwiek inicjatywy obywatelskiej,

dowodziło i pogłębiało zacofanie Związku Sowieckiego.

Po Stalinowscy przywódcy ZSRR nie brali przykładu z autora potęgi swego państwa, zamiast

dążyć do podziału świata jak planował generalissimus , ci chcieli pokonać Zachód wprost.

Chruszczow i późniejsi gospodarze moskiewskiego Kremla usiłowali dokonać tego

szantażując rakietami na Kubie, czy wysuwaniem ultimatum w kwestii Berlina Zachodniego.

Gorbaczow jako swego oponenta - przywódcę USA, miał Ronalda Reagana, który w swojej

polityce walki z komunizmem potrafił wyzwolić "ducha jedności" politycznej myśli

ideologicznej z narodu, po tym jak amerykańskie społeczeństwo podzieliła wojna

wietnamska. W pierwszej swej konferencji pasowej Reagan nazwał ZSRR wyjętym spod

prawa imperium, które nie cofnie się przed żadną "zbrodnią, kłamstwem i fałszem" by

uzyskać swoje cele. W 1983 roku Reagan użył swego słynnego sformułowania, i nazwał

ZSRR - Imperium Zła, rzucając wyzwanie moralne, czego tak bardzo obawiali się jego

poprzednicy. Jednocześnie, tę zapalczywość potrafił połączyć z kompromisami. Chciał

spotykać się z Sowieckim przywódcą osobiście, wiedział że negocjacje anonimowych

dyplomatów nie przyniosą radykalnych i szybkich rozwiązań w sporze zimnowojennym.

Reagan zakładał jednak, że w sporze który dość idealistycznie rozumiał w kategoriach

zmagania się dobra zew złem, komunistyczne nieprzejednanie to wynik nie świadomej woli i

niewiedzy sowietów. Tak więc podstawowym z działań Reagana było założenie, że spór

zakończy się gdy przeciwnik się nawróci. Reagan pisał listy o pojednawczym tonie do

sowieckich przywódców. Do Breżniewa skierował taką korespondencję w 1981 roku, mimo

że kilka tygodni wcześniej w publicznym wystąpieniu powiedział, że radzieccy przywódcy

zdolni są do wszelkich przestępstw. Reagan wierzył, że jego obowiązkiem jest uświadomić

komunistów, że ich filozofia jest błędna. Niezależnie od optymistycznego spoglądania w

przyszłość konfliktu zimnowojennego, amerykański prezydent zamierzał osiągnąć swój cel na

drodze bezwzględnej konfrontacji. Próba łączenia ideologii i geostrategii była jego

narzędziem do kontynuowania tej konfrontacji, a potem osiągnięcia pojednania. Należy

zauważyć, że żaden z amerykańskich prezydentów przez 45 lat Zimnej Wojny nie spoglądał

tak daleko w przyszłość konfliktu i nie zakładał finałowego pojednania. Administracja 40 - go

prezydenta USA dążyła do dwóch celów jednocześnie: chciała zneutralizować presję

geopolityczną sowieckiej Rosji, a następnie powstrzymać ekspansje komunizmu. Rozpoczęli

program zbrojeń z myślą o tym aby najpierw położyć kres dążeniu Moskwy do uzyskania

przewagi strategicznej, a następnie zepchnąć ją na słabsza pozycję. Celem Reaganowskiej

ofensywy geostrategicznej było uświadomienie Moskwie, że posunęła się za daleko. Strategia

Reagana odrzucała doktrynę Breżniewa o nieodwracalności zdobyczy komunistycznych,

opierała się na przekonaniu, że komunizm można nie tylko powstrzymać, ale i pokonać. Jeżeli

chodzi o instrument wykorzystany do drugiego elementu to stała się nim problematyka praw

człowieka.

Pomimo, że to właśnie Reaganowi udało się najwięcej uzyskać w walce z komunizmem, to

jednak większość odwrotów od socjalizmu miała miejsce za George`a Busha. W 1990 roku

zakończyła się wietnamska okupacja Kambodży, w tym samym roku z Angoli ewakuowano

wojska Kubańskie, a w Nikaragui odbyły się demokratyczne wybory. Najważniejsze

znaczenie miało jednak kwycofanie się wojsk sowieckich z Afganistanu w 1989 i przemiany

demokratyczne w Europie Środkowej.

Sukcesy te zostały osiągnięte przez administrację Reagana stosując w praktyce doktrynę

Reagana. Polegała ona na udzielaniu przez USA pomocy ruchom antykomunistycznym, które

chcą wyrwać swe kraje z orbity radzieckich wpływów. Było to użycie przeciw ZSRR jego

własnej broni.

Ragan wskazywał na niedostateczne dofinansowanie obrony i ostrzegał przed możliwą

przewagą Moskwy w tej kwestii. Do czasu wygłoszenia przez prezydenta tego postulatu,

radykałowie krytykujący amerykańską politykę w zimnej wojnie wysuwali argument, że

ZSRR na każdym poziomie dorówna wysiłkom amerykańskim. Reagan przywrócił jednak

programy budowy nowych broni jak bombowiec B-1 czy nowe rakiety między kontynentalne

wystrzeliwane z wyrzutni na ziemnych. Dwie ze strategicznych decyzji miały największe

znaczenie: wprowadzenie w 1983 roku w ramach NATO do Europy, amerykańskich rakiet

średniego zasięgu, oraz Strategiczna Inicjatywa Obronna - SDI. Była to najlepsza odpowiedź

na obawy europejskie czy USA użyje broni jądrowej do odparcia ewenteualnego ataku

radzieckiego. Obrona Europy i USA zostały połączone, Związek Sowiecki nie był w stanie

zaatakować żadnego ogniwa tego połączenia bez ryzyka nie do przyjęcia, mianowicie -

powszechnej wojny nuklearnej. Breżniew, a później Andropow wykorzystując sprzeciw

niektórych środowisk niemieckich wobec rozmieszczenia amerykańskich rakiet w RFN,

wspierali finansowo lewackie organizacje pacyfistyczne, których manifestacje wstrząsnęły

Europą Zachodnia. Kierownictwo radzieckie uczyniło z kwestii rakiet zasadniczy punkt w

swojej polityce zagranicznej. Żądali całkowitego wycofania się ze swej decyzji od państw

NATO i odmawiali jakichkolwiek rozmów w tej kwestii. W skutek tego rządy zachodnie

chętniej przystały na rozmieszczenie rakiet w RFN. Był to sukces Ragana i Kohla, który

gorliwie popierał amerykański plan. Należy zauważyć również, że zwolennikiem

rozmieszczenia w 1983 roku amerykańskich rakiet stał się Francois Mitterand. Sytuacja

dowiodła, że słabe kierownictwo sowieckie traci zdolność wywierania presji politycznej na

Europę Zachodnią. Reagan działał podobnie jak w przypadku dualizmu wobec ZSRR tak tez i

w sprawie użycia broni nuklearnej, budował jak żaden inny prezydent amerykański, potencjał

wojskowy USA, a jednocześnie chciał usunięcia ze świata jakiejkolwiek broni jądrowej.

Słusznie sądził on, że powstanie SDI zmusi sowietów do negocjacji w sprawie ograniczenia

nuklearnego potencjału, o czym nie chcieli w ogóle dyskutować przy sprawie rakiet średniego

zasiegu. W 1983 roku Sowieci zasiedli do rokowań.

Kiedy do władzy doszedł Michaił Gorbaczow Waszyngton wiedział, że będzie on partnerem

w budowie nowego porządku światowego, nowego układu sił. Utrzymanie Gorbaczowa przy

władzy stało się jednym z celów zachodnich polityków. Panowało przekonanie, że z każdym

innym na jego miejscu będzie trudniej współdziałać. Reagan tak głęboko wierzył w słuszność

swej misji mającej na celu pozbawienie świata groźby nuklearnej wojny, że był w stanie

rozmawiać z Gorbaczowem w 1986 roku w Reykjaviku bez wcześniejszych ustaleń z

sojusznikami. Uzgodnili oni wtedy ograniczenie o 50% arsenału broni strategicznej w ciągu 5

lat i zniszczenie wszystkich pocisków balistycznych w 10 lat. Pojawiły się w Reykjaviku

także sugestie stworzenia amerykańsko-radzieckiego kondominium. To napawało lękiem inne

mocarstwa takie jak ChRL, Wielka Brytania, czy Francja, gdyż miałby się pozbyć swoich

potencjałów, lub zostałyby izolowane. Jednak takie porozumienie nie doszło do skutku.

Gdy Gorbaczow w 1987 roku ogłosił tak zwane nowe myślenie, stworzył on teorię globalnej

współzależności. Zaprzeczył on tym samym leninowskej walce klas. Zniszczył on historyczne

fundamenty radzieckiej polityki zagranicznej. W tym okresie radziecki przywódca był już

ewidentnie zmuszony do wycofania się z pola bitwy. Sytuację próbował ratować inicjatywami

w myśl nowego kursu swojej polityki zagranicznej. Zaproponował wtedy Chinom odnowienia

klimatu dobrego sąsiedztwa, idąc na rękę Pekinowi - rozmowy na dowolnym szczeblu i w

dowolnym czasie. W wystąpieniu na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ, 7 grudnia 1988

roku, oznajmił o jednostronnym zmniejszeniu wojsk radzieckich o 500 tys., wyraził swoja

nadzieję, że USA i Europa poczynią podobne kroki. W 1989 roku wystąpił z idea osłabienia

NATO poprzez stworzenie Wspólnego Europejskiego Domu, co polegało zawiązaniu luźnej

struktury wielostronnych sojuszy, na obszarze od Vancouver do Władywostoku.

W momencie gdy druga kadencja Reagana dobiegała końca w `88 roku, odprężenie w

relacjach wschód - zachód było faktem. Kwestie bezpieczeństwa zaczęły schodzić na drugi

plan, a po obu stronach Atlantyku dało się odczuć wzrost nacjonalizmu. Choć nadal

podkreślano jedność NATO, to jednak Ameryka zaczęła coraz bardziej opierać się na broni

znajdującej się na jej terenie lub na morzu, a Europa wypracowywała sobie nowe opcje

polityczne w relacjach z wschodem. Negatywnym trendom położył w końcu kres upadek

komunizmu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: