1.Pojęcie nowożytności i współczesności w kontekście ewolucji systemów teorii prawa.*
Tradycja prawno nowożytna rozwija się w sposób ciągły od XI wieku.
Początkiem prawa nowożytnego jest prawo kanoniczne, jest to pierwszy nowożytny system prawa. Uporządkował kościół. Św. Inkwizycja była pierwszym systemem sądowniczym w Europie. Europa mimo dużych różnic interpretacji chrześcijaństwa tworzy wspólnotę, tworzy się tożsamość europy. Zmiana myśli, która nastąpiła już w średniowieczu, powoduje odrodzenie się filozofii greckiej, rzymskiej, prawa rzymskiego. Rozpoczyna się era rozwoju nauki, „rewolucja intelektualna”, powstają uniwersytety, dokonują się procesy zmian w strukturze społecznej. Szerszy dostęp mieszczan do wiedzy. Rozwój przemysłu i praw mieszczan w Anglii wpływa na rozwój nowożytnego prawa. Idea miasta nawiązuje do tradycji Polis i republiki rzymskiej. Oparcie relacji na porządku przestrzeni publicznej, pojmowalnej dla ludzi. Miasto jest miejscem gdzie następuje wymiana poglądów. Polis bardziej wiąże się z wizją wspólnoty politycznej niż miasta jako takiego, idea miasta oznacza że mamy do czynienia z różnorodnością, wymianą gospodarczą.
Pojawiają się następujące szkoły prawa:
- szkoły prawa natury – wartości związane z rozumem i sumieniem
- szkoły prawa historycznego- wywodzą prawo z praktyki ze zwyczaju, precedensu, odwołują się do odwiecznych praw narodów
- szkoły prawa społecznego – wiąże prawo ze zmianami gospodarczymi oraz rozwojem, kultura prawna odzwierciedla procesy społeczne.
Do XIX w. prawo mieściło się w filozofii prawa, wywodziło się z praw natury.
Od niewoli awiniońskiej nastąpił spadek znaczenia kościoła, wzmocnieniu uległa pozycja państwa, pozwoliło to zakwestionować kolektywność Europy pod wodzą kościoła. Nastąpił wzrost znaczenia państw narodowych.
Nowożytność jest to wielowiekowa ewolucja nie mająca charakteru przerwania czegoś i funkcji czegoś nowego. Modyfikowanie – wprowadzanie zmian ale bez diametralnego przerwania funkcjonowania danego systemu. Nie jest to rewolucja bo nie obala istniejącego, obowiązującego systemu. Polityczny upadek cesarstwa, spadek znaczenia kościoła wzmocniły pozycję państwa, nastąpiło wyzwolenie się z hegemonii duchowo-świeckiej władzy. Od tego momentu traktujemy system władzy w całości, nie ogólnoeuropejski, ale ogólnonarodowy – państwo narodowe.
ODRODZENIE – jako początek nowożytności.
XIX wiek początek filozofii prawa, niemiecka szkoła prawa (Beger-idealizm niemiecki, Kant-prekursor filozofii prawa). Filozofia prawa podjęła próbę określenia czym jest prawo, metodologii prawa, badań.
2.Zasadnicze cechy europejskiej /zachodniej tradycji prawnej.*
- ostre rozróżnienie instytucji prawnych prawo pod wpływem religii, systemu, który jest systemem samoistnym, zamkniętym i wiążącym. Norma moralna żeby być prawem musi być wiążąca.
- przekazywanie administrowania odpowiedniej wyspecjalizowanej grupie ludzi.
- nauczanie prawa pozostaje w ścisłym związku z analizowaniem i opiniowaniem prawa w rzeczywistości, związane z instytucjami prawnymi.
-prawo traktowane jako spójna ciągłość rzeczywistości.-prawo ujmowane jako narzędzie do władzy nad władzą polityczną.Tyranem jest ten, kto łamie prawa św. Tomasz Władza ustanawia prawo arbitralnie.-pluralizm jurysprudencji, konkurencja jurysdykcji powoduje ciągłą zmianę, systemy prawne spójne, systemy prawne są różnorodne np. kanoniczne, królewskie, miejskie, handlowe.
-występują napięcia między ideałem a rzeczywistością, jest myśl, idea i rzeczywistość do niej dostosowana.
-chrześcijaństwo tworzące prawo kanoniczne było pierwszym nowożytnym systemem prawa.
3. Wyjaśnij pojęcia.*
prawo –jest to zbiór norm, które wyznaczają ludziom powinność określonego postępowania. Jest zespołem norm ustanowionych bądź uznanych przez państwo. Normy te stanowią kompetentne organy państwa.
porządek prawny – wyznaczony przez obowiązujące normy prawne (system prawa) układ organów i instytucji oraz procedur dotyczących rozstrzygania określonych spraw wpływających na zachowanie podmiotów prawa względem siebie. Cechuje go wysoki stopień sformalizowania wynikający z dużej złożoności i szczegółowości regulacji dotyczących budowy struktur organizacyjnych państwa oraz praw i obowiązków podmiotów prawa.
filozofia prawa – próbuje odpowiedzieć na pytanie: czym prawo być powinno, jakim wartościom powinno służyć, jakie ideały powinny przyświecać twórcom prawa. Zawsze u podstaw prawa leży jakaś idea. Idea Þ recepcja elit politycznych Þ instytucje prawne. Istotą filozofii prawa jest odpowiedz na pytanie jak ono działa, jaka jest relacja pomiędzy prawem, a wartościami, jaki jest stosunek do człowieka. Prawo rozważane jest wielowarstwowo, wielopłaszczyznowo, aksjologiczne istnienie prawa. Niezbędnym elementem jest zestawienie prawa z państwem i obywatelem.
teoria państwa i prawa – państwo powstało w wyniku umowy społecznej i przez nią przelaliśmy na suwerena nasze prawo, np. do wolności Þ było to uzasadnienie dla absolutyzmu. Teoria prawa próbuje odpowiedzieć na pytanie: co to jest prawo, czym ono jest? Celem teorii prawa jest poznanie rzeczywistości i racjonalne jej przekształcenie. Teoria uściśla doktryny, mogą się kształtować samoistnie, np. odpowiedzi wobec innych teorii.
doktryna prawna jest doktryną polityczną, doktryna jest pojęciem szerszym niż teoria. Zawiera idee i koncepcje
system prawny – jest systemem prawa danego państwa w danym momencie historycznym składają się na niego obowiązujące normy prawne w ich wzajemnym powiązaniu z punktu widzenia cech wspólnych i cech różnicujących. System prawny jest systemem wiążącym w przeciwieństwie do systemu norm moralnych. Odstępstwo od norm prawnych skutkuje ich egzekucją. Administrowanie instytucjami prawnymi powierza się wyspecjalizowanej grupie ludzi ( specjaliści w prawie – prawnicy). Nauka prawa jest związania z systemem współtworzy prawo. Prawo ma być systemem całościowym spójnym (ciągłość prawa). Prawo jest nadrzędne do władz politycznych. Pluralizm jurysdykcji (wiele systemów składających się na prawo)
prawoznawstwo – jedna z nauk społecznych zajmująca się prawem.
jurysprudencja – nauka o prawie, z łac. juris – prawo, prudentia – wiedza. Obszerna dziedzina wiedzy o tworzeniu i funkcjonowaniu prawa oraz jego stosowaniu. Szczególnie poświęcona orzeczeniom sądowym.
4. Główne szkoły prawoznawstwa.*
5.Idee ładu społecznego jako czynnik kształtowania prawa.*
Ład to idea polityczno-prawna lub także metafizyczna, określająca całokształt porządku społecznego. Pojęcie „ładu” występuje w dwóch znaczeniach: po pierwsze, jako porządek doczesny, prawny i administracyjny, ograniczający się do zapewnienia spokoju publicznego i poszanowania prawa; po drugie, jako wyraz totalnego porządku, wyrażającego nie tylko porządek prawny, lecz przede wszystkim hierarchiczne uporządkowanie członków społeczeństwa pomiędzy sobą, jak i ze światem boskim.
6. Koncepcje prawno- naturalne a porządek prawniczy?*
Koncepcje prawa natury zrodziły się już w starożytności (sofiści, Arystoteles), w średniowieczu (Tomasz z Akwinu), w XVII wieku cechą tej koncepcji był jej racjonalizm. Szkoła prawa natury była dużym krokiem naprzód w procesie kształtowania się nowoczesnej nauki prawa, przede wszystkim dlatego , że oczyściła ją z nawarstwień religijnych, mitologii i zasad objawionych.
Wyróżnienie porządku prawnonaturalnego mogło się pojawić gdy pojawił się inny konkurencyjny system normatywny. Stało się to po pojawieniu się prawa stanowionego przez ludzi, ich władzę tzw. Prawa pozytywne. Wtedy zaczęto rozważać czym jest prawo. Wcześniej prawo traktowano jako nakaz istoty boskiej czy przekazy tradycji, kultem boskości otaczano monarchę. Boskość monarchy prowadziła do przypisywania takiego charakteru także prawu. Naruszenie prawa oznaczało naruszenie woli Bogów. Ówczesne prawo miało wyraz teokratyczny. Konkretnej przyczyny krytyki prawa poszukuje się dopiero w sytuacji wystąpienia konfliktu pomiędzy tym co jest w ustawach władzy o innym nieco niż wspomniana charakterze a tymi normami, które regulowały postępowanie ludzi niezależnie od prawa ustanowionego, a co mogło wynikać np. z unormowań pewnej tradycji, obrzędowości, religii czy moralności. Także rozwój stosunków społeczno-ekonomicznych, uświadomienie pozbawienia znacznych odłamów społeczeństwa np. godności ,równości wpływały na kształtowanie pewnych systemów wartości, ideałów. Wreszcie praktyka stanowienia prawa bez liczenia się z podstawowymi wartościami człowieka wpływała na rozwój koncepcji prawa sprawiedliwego.
7. Etapy rozwoju koncepcji prawno -naturalnych.
Wyróżnić można 3 etapy rozwoju koncepcji praw naturalnych :
- starożytność – prawo natury decydowało o prawie stanowionym- według filozofów wywodzi się ono z porządku świata ( z kosmosu), a człowiek może je zgłębić;
- średniowiecze – prawo natury to objawienie mądrości bożej, której człowiek niej jest w stanie zgłębić i ogarnąć;
- nowożytność – oderwanie prawa natury od religii wywodzi się ono z rozumu ludzkiego. Obecnie funkcjonuje koncepcja prawa natury o zmiennej treści- uzależnionej od wartości preferowanych przez kulturę społeczeństwa, w której funkcjonuje.
Zwolennicy koncepcji prawno naturalnych uważali, że prawo państwowe nie jest jedynym porządkiem prawnym. Uznawali wyższość prawa natury ,które jest ponadczasowe, niezmienne i uniwersalne. Człowiek nie ma na nie wpływu nie może ich zmienić. Prawo naturalne powinno być drogowskazem dla prawa stanowionego. Prawo stanowione, które nie respektuje praw naturalnych nie obowiązuje. Ma ono charakter wtórny. W sytuacjach kryzysowych zawsze następuje powrót do prawa natury.
8. Teoria prawa i suwerenności Marsyliusza z Padwy.*
Prawo jest normą pochodzącą od uprawnionego prawodawcy, którym jest lud (lub jego delegaci) i opatrzona sankcją przymusu. Liczy się forma prawna; nie musi być prawo ani dobre ani sprawiedliwe, ani tym bardziej zgodne z porządkiem bożym. Ważne jest tylko to czy chodzi o lud i jest egzekwowane przez aparat państwa. Ta zasada stanowi zalążek późniejszych ujęć pozytywistycznych teorii prawa. Była ona ostrym protestem przeciwko kościołowi i jego świeckiej dominacji. Marsyliusz głosił tezę, że ludzie chętniej słuchają praw, które sami ustanowili. Ustawodawstwo ludowe gwarantuje lepsze funkcjonowanie prawa i większą jego skuteczność. Wola ogółu daje rękojmię stanowienia lepszych norm.
Suwerenność ludu opierał na możliwości tworzenia prawa przez wszystkich. Marsyliusz z Padwy żył na przełomie XIII-XIVw. Był lekarzem, filozofem i pisarzem politycznym. Za utwór „Obrońca pokoju” uznano go za heretyka. Od awerroistów pochodzi jego antyindywidualizm w którym głosił, że dążenia i interesy jednostki nie mogą być sprzeczne z dążeniami i interesami zbiorowości. Społeczne i ekonomiczne wartości powinno gwarantować państwo. Państwo wg niego jest organizacją która dysponuje techniką, aparatem oraz środkami rządzenia. Państwo to stróż bezpieczeństwa i pokoju między ludźmi, gwarant harmonijnego ładu w społeczeństwie. Najważniejszym jego zadaniem jest tępienie występków i rozstrzyganie nieporozumień. Rząd musi być monopolistyczny skupiający wszystkie funkcje(wykonawczą, sądowniczą). Rząd ma działać w ramach obowiązującego prawa pochodzącego od ludu. Prawo stanowienia praw było treścią suwerenności. Ludzie chętniej słuchają praw, które sami ustanowili. Ustawodawstwo ludowe gwarantuje więc lepsze funkcjonowanie prawa i większą jego skuteczność. Lud lepiej aniżeli jednostka rozpoznaje dobro i bardziej go pragnie. Tak więc lud ma moc stanowienia lepszych norm i sprawowania skutecznej kontroli nad rządem. Zasada suwerenności ludu oparta była na ustawodawstwie wszystkich. Wg Marsyliusza prawem jest norma od uprawnionego prawodawcy którym jest lud i przymus jej dotrzymania. Prawem natury są normy prawa ludzkiego cieszące się powszechną aprobatą wśród narodów świata. Prawo nie musi być ani dobre ani sprawiedliwe, ani zgodne z porządkiem bożym ale musi pochodzić od ludu i być egzekwowane przez aparat państwa. Kościół ujmował jako wspólnotę wiernych i nie traktował go na równi z państwem. Prawo kościelne nie jest prawem bo nie zabezpiecza go siła przymusu.
9. Odrodzenie – przesilenie czy rewolucja?*
Jest to przesilenie, wielowiekowa ewolucja, nie ma charakteru przerwania czegoś i funkcji czegoś nowego NIE JEST TO REWOLUCJA! Nie obala istniejący, obowiązujący system, natomiast jest to modyfikowanie, wprowadzanie zmian ale bez przerwania funkcjonowania danego systemu.
Odrodzenie wyrażało nowe nurty związane z postępem techniki i nowe struktury społeczne jako następstwo przemian ekonomicznych, symbolizowało nowy stan wiedzy o świecie, było przewrotem w pojęciach religijnych i renesansem w kulturze duchowej (humanizm). Odrodzenie to też odzwierciedlenie nowej geografii politycznej świata (wielkie odkrycia geograficzne) i wizji państwa i władzy. Kontynuacja postępu gospodarczego, rozwój miast (rozwój burżuazji), rodziły się elementy wczesnego kapitalizmu. Odrodzenie to też rozwój nauki (etyki, ekonomii, polityki-zbliżenie do nauk prawnych), wielki powrót do kultury starożytności. Przewrót w pojęciach religijnych, odejście od chrześcijańskiej wizji świata. Odrodzenie nie odrzucało religii, zgłaszało jednak kategoryczny protest przeciwko tradycji kościelnej – powrót do czystego słowa bożego, religii naturalnej. Renesansowa filozofia kładzie podwaliny dla nowego podejścia do człowieka i stosunków społecznych. Postuluje gruntowną przebudowę ustrojów politycznych w oparciu o nowe instytucje prawne.
Odrodzenie symbolizowało nowy stan wiedzy o świecie „rewolucję intelektualną”. Było przewrotem w pojęciach religijnych i renesansowych w kulturze duchowej, oraz odzwierciedleniem nowej geografii politycznej świata i nowej wizji państwa i władzy. Okres ten utrwalił się jako największy przewrót postępowy jaki ludzkość do owych czasów przeżyła. Postęp gospodarczy wspierany był przez postęp nauki: filozofii, etyki, ekonomii, polityki. Nastąpiło zbliżenie się polityki do nauk prawnych. Do wielkich odkryć geograficznych, medycznych, w fizyce czy astronomii podchodzono z pewną rezerwą wierząc bardziej autorytetom starożytnym. Programem epoki stał się powrót do czystego słowa bożego do religii naturalnej i tego co Bóg-Chrystus pozostawił w piśmie świętym. Twierdzono iż pismo święte głosi prawdę, a każdy kto chce poznać prawdę słów Chrystusa może to zrobić sam – człowiek to indywiduum, które władne jest dokonywać własnej interpretacji słowa bożego. Jednostka nie potrzebuje żadnego pośrednictwa w docieraniu do prawd wiary. Niepotrzebny jest zatem autorytet-kościół-uprawiający świeckie formy wyzysku. Człowiek nie jest już biernym narzędziem w „bożym planie zbawienia świata”. Staje się jednostką względnie swobodną uczestniczącą w tworzeniu struktury w której żyje. Odrodzenie znało już nową mapę polityczną Europy, w większości krajów procesy rozbicia dzielnicowego zostały już zakończone jedynie we Włoszech i Niemczech ono jeszcze nie nastąpiło. Odrodzenie symbolizowało nowy stan wiedzy o świecie „rewolucję intelektualną”. Było przewrotem w pojęciach religijnych i renesansowych w kulturze duchowej, oraz odzwierciedleniem nowej geografii politycznej świata i nowej wizji państwa i władzy. Okres ten utrwalił się jako największy przewrót postępowy jaki ludzkość do owych czasów przeżyła. Postęp gospodarczy wspierany był przez postęp nauki: filozofii, etyki, ekonomii, polityki. Nastąpiło zbliżenie się polityki do nauk prawnych. Do wielkich odkryć geograficznych, medycznych, w fizyce czy astronomii podchodzono z pewną rezerwą wierząc bardziej autorytetom starożytnym. Programem epoki stał się powrót do czystego słowa bożego do religii naturalnej i tego co Bóg-Chrystus pozostawił w piśmie świętym. Twierdzono iż pismo święte głosi prawdę, a każdy kto chce poznać prawdę słów Chrystusa może to zrobić sam – człowiek to indywiduum, które władne jest dokonywać własnej interpretacji słowa bożego. Jednostka nie potrzebuje żadnego pośrednictwa w docieraniu do prawd wiary. Niepotrzebny jest zatem autorytet-kościół-uprawiający świeckie formy wyzysku. Człowiek nie jest już biernym narzędziem w „bożym planie zbawienia świata”. Staje się jednostką względnie swobodną uczestniczącą w tworzeniu struktury w której żyje. Odrodzenie znało już nową mapę polityczną Europy, w większości krajów procesy rozbicia dzielnicowego zostały już zakończone jedynie we Włoszech i Niemczech ono jeszcze nie nastąpiło.
10. Nowożytny charakter koncepcji Nicolo Machiavellego.
Doktryna polityczna Machiawellego, który był czołowym przedstawicielem myśli politycznej renesansu zapoczątkowała nowożytną filozofię polityczną. Nowożytny charakter przejawia się przede wszystkim tym, że jego poglądy odchodzą od scholastyki. Nie uznaje opinii autorytetów, odrzuca tzw. wieczne prawdy i niezmienne zasady. Swoje wnioski opiera na obserwacji życia i praktyce ustrojowej Włoch oraz Europy Zachodniej. Uznawał człowieka za kowala własnego losu (virtu),podzielał wiarę w wielkość wybitnej jednostki. Jego dzieło „Książę” jest wyrazem nowożytnego podejścia do państwa i prawa, postrzegał je jako narzędzia panowania nad złą naturą człowieka. Był zwolennikiem silnego państwa bronionego przez narodową armię (obywatelską) gdyż tylko taka jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo. W swoich rozważaniach wskazuje praktyczne działania w konkretnych sytuacjach. Doktryna oparta jest o „ciągłą zmianę”, która jest przyczyną rozwoju i upadków ustrojów państwowych. Machiawelli zrywa z etyczną wizją celów państwa.
11.Typologia ustrojów Nicolo Machiavellego.
TYPOLOGIA:
Formy powszechnie uznawane za dobre – łatwo mogą przekształcić się w złe:
- monarchia – w tyranię;
- rządy optymatów – w oligarchię;
- rządy ludu –w anarchię
Na okres przejściowy mający na celu porządkowanie państwa dopuszcza dyktaturę, po czym należy zastąpić ją republiką mieszaną
Uznawał za najlepszą formę państwa republikę mieszaną czyli taką, która łączy w sobie elementy rządów monarchistycznych, arystokratycznych i demokratycznych. Uważał, że republika gwarantuje wolność, która sprzyja bogactwu i potędze państwa. Uznawał, że lud w swojej zbiorowej mądrości mniej się myli niż jedna osoba. Republiki w większym stopniu dochowują umów. Wybory pozwalają na wyłonienie najbardziej wartościowych jednostek. Władza ludu dotyczyła głównie bogatego mieszczaństwa. Machiawelli do kategorii ludu nie zaliczał plebsu i szlachty. Gwarancją trwałości i rządności republiki miała być silna narodowa armia oraz mądre prawo (pozytywne – tworzone przez państwo).
12.Prawo w ujęciu Nicolo Machiavellego.
Prawo ma charakter naprawczy i sprawia, że państwo dobrze funkcjonuje. Prawo ma być sposobem na odrodzenie cnót obywatelskich. Przez ,, wiarę i moralność nie da się odrodzić cnót obywatelskich ”, bowiem natura ludzka jest dobra i zła za razem, ale zło jest łatwiejsze i dlatego dusza ludzka idzie w jego stronę, dobro wymaga wysiłku. ”. Machiavelli dokonuje rozróżnienia moralności, oddziela sferę publicznego działania i prywatnego, publiczną ocenia się poprzez skutki. Porządek prawny ma zapobiegać demoralizacji. Prawodawca tworzy takie prawo, które nie wymaga poprawy. Za prawem stanowionym przez państwo musi stać przymus, by zmusić obywatela do posłuszeństwa. Prawo ma zapewnić republice trwałość. Prawo staje się samoistnym fundamentem funkcjonowania państwa. Prawo musi być skierowane na dobro społeczne, powszechne, nie ma nadawać przywilejów określonym grupom, istotą prawa jest kierowanie dobrem państwa jako całości.
13. Władza i prawo w doktrynie Marcina Lutra.
Uznawał pełną suwerenność władzy państwowej, władcy przyznawał pełnię władzy w sferze religii. Zadaniem państwa jest powstrzymanie ludzi przed upadkiem. Choć nie ma ono wpływu na ich wiarę i sumienia to włada ich ciałami. Władca musi być wyposażony w pełnię praw do działania (władza absolutna). Zadaniem władzy państwowej jest przykładne karanie poddanych, władca powinien stosować totalny terror i przez to wzbudzać strach, który będzie przeciwdziałał powszechnemu zepsuciu. W swojej doktrynie odbierał ludowi prawo do buntu. Lud jest winny władcy bezwzględne posłuszeństwo. Powiązanie religii z państwem wzmocniło władzę państwową.
14. Koncepcja absolutyzmu Boga Jana Kalwina.
Uważał, że natura ludzka jest z gruntu zepsuta, jednostka pozbawiona jest wolnej woli i nie jest w stanie wypełniać prawa bożego, dlatego też człowiek zdany jest na łaskę Bożą i bez reszty podporządkowany absolutnemu Bogu. Bóg jest jedynym suwerenem i osobiście kieruje ręką rządzących, Bóg jest wszechobecny przy podejmowaniu państwowych decyzji. Państwo to instrument boży, rządzący są kierowani przez absolutnego Boga, są otoczeni bożym majestatem. Boskie jest państwo, absolutna jest władza jego przywódców, którzy wykonują tylko boski rozkaz. Władza w państwie nie jest, więc osobistym prawem monarchy i rządzącej ekipy; nie pochodzi ona też od ludu, ale bezpośrednio od stwórcy – króla najwyższego. Władcy należy słuchać bez zastrzeżeń: absolutyzm i boskość to jedno i to samo. Wystąpienie przeciw niemu to świętokradztwo. Rewolta jest zatem niemożliwa, nie można stawiać oporu władzy, nie stawiając równocześnie oporu Bogu. Według Kalwina można wskazać, który człowiek posiada łaskę bożą. Wskazują na to trzy cechy: cnotliwość, mądrość, bogactwo. Tylko taki człowiek może być wybrany przez Boga. Kalwiński Kościół jest widzialny; jest on organicznie związany z aparatem politycznym. Kalwin podporządkował władzę świecką Kościołowi.
15.Edward Coke -teoretyk prawa obozu purytanów.*
Uznawał, że moc wiążącą mają normy. Na system prawny wg. niego składa się:
1. comon low - zwyczaj sądowy, precedens
2. prawo ustawowe ;
3. system uproszczonego postępowania czyli Izba Lordów jako ostatnia instancja (zasada słuszności).
Według niego comon low stanowi integralną część społeczeństwa, rozwija się wraz ze społeczeństwem. Sędziowie ustanawiają nowe prawo (precedensy) ulepszają prawo na drodze orzecznictwa, gwarantują pewność prawa, co z kolei stanowi gwarancję i ochronę własności, handlu, wolności gospodarczej.
Coke angielski polityk i prawnik, adwokat, prezes Sądu Ławy Królewskiej. Wielokrotnie podkreślał wyższość prawa powszechnego(common law) nad wolą króla, ograniczał także wpływy Kościoła na sądownictwo. Purytanizm-reformacja kościoła katolickiego jak i anglikańskiego. Purytanie krytykowali oba kościoły za rozpustę, lenistwo, rozrzutność. Występowali przeciwko rozrywkom, nadmiernej liczbie świąt. Wysoko cenili przedsiębiorczość, energię, ekonomiczny sukces biedę traktując jako efekt lenistwa i braku zmysłu oszczędności. Podział purytanów na nurt prezbiteriański i independencki pokrywał się z podziałem społecznym w kościele purytańskim. Prezbiterianie reprezentowali prawicę – burżuazję miejską i wiejską, natomiast independenci reprezentowani byli przez średnią burżuazję, nową szlachtę i drobnych posiadaczy czyli lewicę Podstawową purytańską tezą było że nędza jest rezultatem grzech. Coke angielski polityk i prawnik, adwokat, prezes Sądu Ławy Królewskiej. Wielokrotnie podkreślał wyższość prawa powszechnego(common law) nad wolą króla, ograniczał także wpływy Kościoła na sądownictwo. Purytanizm-reformacja kościoła katolickiego jak i anglikańskiego. Purytanie krytykowali oba kościoły za rozpustę, lenistwo, rozrzutność. Występowali przeciwko rozrywkom, nadmiernej liczbie świąt. Wysoko cenili przedsiębiorczość, energię, ekonomiczny sukces biedę traktując jako efekt lenistwa i braku zmysłu oszczędności. Podział purytanów na nurt prezbiteriański i independencki pokrywał się z podziałem społecznym w kościele purytańskim. Prezbiterianie reprezentowali prawicę – burżuazję miejską i wiejską, natomiast independenci reprezentowani byli przez średnią burżuazję, nową szlachtę i drobnych posiadaczy czyli lewicę Podstawową purytańską tezą było że nędza jest rezultatem grzech.
16.Richard Hooker-teoretyk prawa obozu rojalistów.*
Uważał, że celem państwa jest dobro obywateli, państwo powinno stanowić jedność, władza świecka i duchowa to jedność. Prawo boskie pozytywne skierowane do ludzi poprzez objawienie zapisane w Starym i Nowym testamencie. Rozum dyktuje ludziom prawo pozytywne. Przepisy prawa stanowionego powinny być zgodne z prawem natury. Religia jest dla niego więzią duchową, która współtworzy państwo Celem państwa jest dobro obywateli a celem najwyższym jest zbawienie. Król powinien być głową Kościoła. Państwo jest organiczną jednością. Władza świecka i duchowa tworzy jedno. Obowiązek posłuszeństwa jest bezwzględny wobec wszystkiego. Przyjmuje tomistyczną wizję świata. Jest racjonalistą. To rozum dyktuje jak powinniśmy postępować. Przepisy prawa stanowionego powinny być zgodne z prawem natury i tylko wtedy mogą być na również prawami boskimi
17. Nowożytny charakter teorii suwerenności i prawa J. Bodina.*
Jean Bodin – adwokat, piastował urząd prokuratora. Sformułował nowożytne pojęcie suwerenności jako koniecznej cechy państwowości. Najwybitniejsze dzieło to „6 Ksiąg o Rzeczypospolitej”. Rzeczpospolita to państwo, a nie republika.
Suwerenność jest zjawiskiem obiektywnym towarzyszącym każdemu państwu, bez niej nie może być mowy o istnieniu jakiejkolwiek struktury politycznej czy prawnej. Suwerenność jest zjawiskiem zawartym w samej istocie państwa a w konsekwencji i prawa. Władzę suwerenną znamionują: ciągłość, niepodzielność, niepozbywalność, nieograniczoność, bezwarunkowość i niezależność. Władza suwerenna jest zatem samodzielna i nieograniczona, powinna być wykonywana zgodnie z prawem. Państwo to sprawiedliwy rząd nad wieloma rodzinami i nad tym co jest dla nich wspólne z władzą suwerenną włącznie. Suwerenność to najwyższa władza nad obywatelami i poddadnymi nie związana z ustawami i nieograniczona czasowo.
W miejsce hierarchii stanowej wprowadza hierarchię scentralizowanego państwa (suweren, urzędnicy (władza czasowa i ograniczona)
i poddani). Suweren nie podlega żadnemu rozkazodawstwu drugiego człowieka. Urzędnicy mają publiczną władzę rozkazywania w celu przymuszenia do wykonawstwa. Bodin porzuca średniowieczną definicję imperium.
Na suwerenność składa się :
- wyłączna możliwość tworzenia najwyższych urzędów i określanie ich kompetencji;
- wyłączna możność ustanawiania i znoszenia praw;
- możność orzekania w ostatniej instancji w odniesieniu do wszystkich urzędów;
- decydowanie o wojnie i pokoju;
- wieńczenie hierarchii władz decydujących o życiu i śmierci;
- nie przyjmowanie praw od nikogo poza Bogiem;
Wyrazem treści suwerenności jest ustawa wydana przez suwerena. Ustawa jest wprowadzana bez względu na to czy jest uznawana czy nie. Celem stanowienia ustaw jest sprawiedliwość- cel państwa. Zwyczaj jest przyjmowany łagodnie bez nacisku, ustawa może uchylić zwyczaj, ale odwrotnie nie. Za złamanie prawa boskiego nie ma sankcji. Bodin za zgodne z prawem boskim i naturalnym uznaje prawo do własności, ochronę gospodarki, świętość umów, nietykalność własności prywatnej i osobistej. Jest to słuszne ale nie dotyczy suwerena.
Suweren odpowiada tylko przed Bogiem, w przypadku szczególnie jaskrawego łamania praw bożych i naturalnych Bodin dopuszcza opór przeciwko władzy, uznał nawet prawo do czynnego oporu (powszechne powstanie) nie można go potraktować jako rebelię.
18. Prawo natury i jego zasady w ujęciu Hugo Grocjusza.
Prawo natury jest nakazem prawego rozumu, wyprzedza ono wszelkie umowy, towarzyszy ono człowiekowi od zawsze z racji jego człowieczeństwa. Człowiek jest istotą społeczną zdolną do współczucia i sprawiania przyjemności innym. Posiada rozumną naturę. Cechy te powodują, że dąży on do życia wspólnie z innymi ludźmi w sposób pokojowy i zorganizowany. To rozum informuje człowieka, które...
szeroki0