Władza Papierza a małżeństwo osób ochrzczonych(1).pdf

(L'Osservatore Romano)

WŁADZA PAPIEŻA A MAŁŻEŃSTWO OSÓB

OCHRZCZONYCH

katolicki głosił zawsze absolutną nierozerwalność sakramentu małżeństwa, w

czym kierował się wiernie nauczaniem ewangelicznym i apostolskim (por. Mt

5, 31; Mk 10, 11-12; Łk 16, 8; 1 Kor 7, 10-11), które podejmuje i wydoskonala

pierwotny zamysł Boga Stwórcy (por. Rdz 1, 27; 2, 24; Mt 19, 3-9; Mk 10, 2-9).

W ciągu stuleci przypominał tę doktrynę zarówno na wielu soborach

powszechnych (na przykład na Soborze Florenckim, Trydenckim i Kościół

Watykańskim II), jak i poprzez zwyczajne nauczanie papieży i biskupów, a

wreszcie przez konsekwentną i powszechną działalność katechetyczną i

misyjną.

Legalizacja rozwodów także w krajach o długiej tradycji chrześcijańskiej

skłania pasterzy i wiernych do dawania wyrazistego i stanowczego

świadectwa o nierozerwalności małżeństwa. Niemniej także wśród wierzących

pojawiły się nie uregulowane sytuacje małżeńskie, stając się przyczyną

dotkliwych cierpień. Próbą zaradzenia takim sytuacjom są pewne propozycje

teologiczne, zgłaszane już od kilku lat, które respektują zasadniczą

nierozerwalność małżeństwa, ale wysuwają hipotezę, opartą na różnych

argumentach, że w określonych przypadkach można by rozszerzyć zakres

władzy sprawowanej przez Biskupa Rzymu w zastępstwie Chrystusa, tak aby

miał on prawo rozwiązać małżeństwo zawarte i dopełnione między

ochrzczonymi ( matrimonium ratum et consummatum ). Innymi słowy, nie

podważając zasady, że węzeł małżeński nie może zostać rozwiązany z woli

małżonków («nierozerwalność wewnętrzna»), wysunięto tezę, jakoby

Następca Piotra miał władzę rozwiązać dopełnione małżeństwo między

ochrzczonymi, jeżeli wymaga tego ważna przyczyna związana z dobrem

wiernych.

Według niektórych autorów nowe okoliczności duszpasterskie uzasadniałyby

rozszerzenie także na małżeństwo zawarte i dopełnione władzy, jaką Biskup

Rzymu sprawuje w niektórych przypadkach nad małżeństwem dopełnionym

między osobami nie ochrzczonymi (por. KPK, kan. 1143-1147 na temat

«przywileju Pawłowego» oraz kan. 1148-1149 na temat tzw. «przywileju

Piotrowego») oraz nad nie dopełnionym małżeństwem osób ochrzczonych

(por. KPK, kan. 1142). Według innych badaczy mielibyśmy tu do czynienia z

zastosowaniem do nowych przypadków władzy rozwiązania małżeństwa

zawartego i dopełnionego, którą Kościół rzekomo sprawuje od zawsze, na

przykład wówczas gdy dopuszcza wdowców i wdowy do powtórnego ślubu.

Trzeba od razu podkreślić, że nie podano żadnego dowodu historycznego,

biblijnego, teologicznego ani kanonicznego na istnienie prawne lub faktyczne

takiej władzy, w rzeczywistości bowiem nigdy ona ani nie istniała, ani nie była

wykonywana. Niemniej złożoność tej problematyki oraz jej doniosłe znaczenie

w życiu wiernych wymagają przedstawienia pewnych wyjaśnień. Jak ujął to

Pius XI, powołując się na wielowiekową tradycję doktrynalną,

nierozerwalność małżeństwa, «choć nie cechuje każdego małżeństwa w tym

samym stopniu doskonałości, cechuje jednakowoż wszystkie prawdziwe

małżeństwa», także wówczas gdy małżeństwo nie jest oparte na fundamencie

sakramentalnym, na przykład w związkach między osobami nie

ochrzczonymi. Pius XI dodawał, że chociaż nierozerwalność «wydaje się

podlegać pewnym wyjątkom, aczkolwiek niezwykle rzadkim, jak w

przypadku niektórych małżeństw naturalnych, zawieranych wyłącznie

między niewiernymi, a także małżeństw między ochrzczonymi, ważnie

zawartych lecz jeszcze nie dopełnionych, tego rodzaju wyjątki nie zależą

bynajmniej od ludzkiej woli ani od żadnej czysto ludzkiej władzy, ale od

prawa Bożego, którego jedynym stróżem i wyrazicielem jest Kościół

Chrystusa» 1 .

Istotnie, możliwość rozwiązania na korzyść wiary małżeństwa między

osobami nie ochrzczonymi opiera się jednoznacznie i formalnie na nauczaniu

św. Pawła (por. 1 Kor 7, 12-16). W obliczu konkretnych problemów, jakie

pojawiły się we wczesnym okresie działalności misyjnej Kościoła na

kontynencie amerykańskim, Biskupi Rzymu, «opierając się na swej nieomylnej

wiedzy i korzystając z pełni władzy apostolskiej» 2 , postanowili — wedle

niektórych interpretacji — zastosować w praktyce Pawłowe nauczanie o favor

fidei, również w formie przedstawianej dziś w kan. 1148-1149 KPK, a według

innych ujęć — sprawować w nowy sposób władzę zastępczą nad

małżeństwem niesakramentalnym, której posiadania Kościół był świadomy już

od długiego czasu.

Ta sama pewność i jednomyślność, z jaką Kościół stosuje «przywilej

Pawłowy», cechuje też jego wielowiekowe przekonanie, iż nie posiada on

bynajmniej władzy rozwiązywania dopełnionych małżeństw między

ochrzczonymi ( matrimonium ratum et consummatum ). Norma zawarta dziś w

kan. 1141 KPK — «Małżeństwo zawarte i dopełnione nie może być rozwiązane

żadną ludzką władzą i z żadnej przyczyny, oprócz śmierci» — nie jest jedynie

zasadą kanonistyczną, której Kościół pozostał zawsze wierny, nawet w obliczu

bardzo silnych nacisków ze strony możnych tego świata, ale stanowi zasadę

doktrynalną, wielokrotnie potwierdzaną przez Urząd Nauczycielski Kościoła.

Pośród wielu innych można tu przytoczyć przykład nauczania Piusa XI,

według którego władza Kościoła «nigdy i dla żadnej przyczyny nie może

zostać rozciągnięta na chrześcijańskie małżeństwo zawarte i dopełnione. W

nim bowiem więź małżeńska osiąga pełną doskonałość i z woli Bożej ujawnia

wyraźnie swą niezachwianą trwałość i nierozerwalność, tak że nie może jej

rozwiązać żadna ludzka władza» 3 .

To, że formuła «żadna ludzka władza» obejmuje także władzę zastępczą

Następcy Piotra, wynika wyraźnie zarówno z kontekstu, jak i z jeszcze

bardziej jednoznacznego nauczania papieży, poprzedników i następców Piusa

XI. I tak na przykład Pius IX pisał do biskupów prowincji Făgăraş i Alba Julia

w Rumunii: «Źródłem tej wiecznej i nierozerwalnej trwałości więzi

małżeńskiej nie jest dyscyplina kościelna. W przypadku małżeństwa

dopełnionego ma ona mocną podstawę w prawie Bożym i w prawie

naturalnym: takie małżeństwo nigdy i dla żadnej przyczyny nie może zostać

rozwiązane nawet przez samego papieża i nawet w przypadku, gdy jedno z

małżonków złamie wierność małżeńską przez cudzołóstwo» 4 . W tym samym

duchu naucza Pius XII: «Węzeł chrześcijańskiego małżeństwa jest tak silny, że

jeśli uzyska pełną trwałość wskutek użycia praw małżeńskich, żadna władza

na świecie, nawet nasza — to znaczy władza zastępcy Chrystusa — nie ma

prawa go rozerwać» 5 .

Katechizm Kościoła Katolickiego, uznany przez Jana Pawła II za «pewną

normę nauczania wiary» 6 , streszcza nauczanie na ten temat w następujących

słowach: «Węzeł małżeński został więc ustanowiony przez samego Boga, tak

że zawarte i dopełnione małżeństwo osób ochrzczonych nie może być nigdy

rozwiązane. Węzeł wynikający z wolnego, ludzkiego aktu małżonków i z

dopełnienia małżeństwa jest odtąd rzeczywistością nieodwołalną i daje

początek przymierzu zagwarantowanemu wiernością Boga. Kościół nie ma

takiej władzy, by wypowiadać się przeciw postanowieniu mądrości Bożej (por.

KPK, kan. 1141)» 7 .

Najgłębszym uzasadnieniem absolutnej nierozerwalności chrześcijańskiego

małżeństwa, która łączy się z naturalną nierozerwalnością każdego

prawdziwego małżeństwa, jest «mistyczne znaczenie małżeństwa

chrześcijańskiego, które urzeczywistnia się w sposób najdoskonalszy w

dopełnionym związku małżeńskim między wierzącymi. Zgodnie bowiem ze

świadectwem Apostoła, małżeństwo chrześcijan (...) jest obrazem owej

najdoskonalszej jedności, jaka istnieje między Chrystusem a Kościołem:

'Tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła' (Ef

5, 32); tej jedności nie zdoła nigdy naruszyć żaden podział, dopóki żyć będzie

Chrystus, a przez Niego Kościół» 8 .

Delikatność i złożoność etyki i prawa małżeńskiego, a także pojawianie się

wciąż nowych sytuacji, związanych z działalnością misyjną i z przemianą

obyczajów, skłoniło Kościół do długiej i wnikliwej refleksji nad zasięgiem

władzy zastępczej Biskupa Rzymu. Owocem tej refleksji są rozróżnienia

między małżeństwem ważnym a zawartym, między małżeństwem zawartym

a małżeństwem dopełnionym oraz — wprowadzone stosunkowo niedawno —

między nierozerwalnością wewnętrzną i zewnętrzną. Kościół uzyskał pewność

— i wielokrotnie to potwierdził — że jego władza napotyka nieprzekraczalną

granicę w małżeństwie zawartym i dopełnionym, które jest zatem

wewnętrznie i zewnętrznie nierozerwalne. Nie chodzi w tym momencie o

rozstrzyganie specjalistycznej kwestii statusu teologicznego tego stwierdzenia.

W każdym razie można orzec z całą pewnością, że nie mamy tu do czynienia

wyłącznie z praktyką dyscyplinarną ani ze zwykłym faktem historycznym, ale

z doktrynalnym nauczaniem Kościoła, które oparte jest na Piśmie Świętym i

wielokrotnie zostało jednoznacznie i formalnie ogłoszone przez Urząd

Nauczycielski. Winno być ono zatem uważane przynajmniej za należące do

doktryny katolickiej i jako takie przyjmowane i konsekwentnie zachowywane.

Na koniec wypada zauważyć, że prawdziwą przyczyną trudności, jakie nękają

dziś wiernych żyjących w nie uregulowanych sytuacjach małżeńskich, jest

wprowadzane coraz powszechniej prawodawstwo rozwodowe oraz kultura, z

której ono wyrasta i którą samo z kolei umacnia, co sprawia, że coraz trudniej

jest stworzyć warunki dla pomyślnego rozwoju życia małżeńskiego. Kościół

musi wychodzić naprzeciw wiernym zmagającym się z takimi trudnościami,

ale wierność słowu Bożemu i miłość do samych zainteresowanych osób nie

pozwala mu zaakceptować propozycji, które — choć zgłaszane są w dobrej

wierze — bezpodstawnie odwołują się do władzy zastępczej Biskupa Rzymu i

dlatego prowadziłyby jedynie do zlekceważenia wewnętrznej

nierozerwalności, którą chrześcijańskie małżeństwo posiada na mocy prawa

Bożego. Należy oczywiście «odbudowywać te ruiny, opatrywać te rany i

leczyć te choroby. Serce Kościoła krwawi w obliczu niewypowiedzianych

udręk licznych jego dzieci, nie szczędzi wysiłków, aby przyjść im z pomocą, i

posuwa swą wyrozumiałość do najdalszych granic. Ta najdalsza granica

zostaje formalnie wytyczona w kan. 1118 [KPK z 1917 r., co odpowiada kan.

1141 KPK z 1983 r.]: ' Matrimonium validum ratum et consummatum nulla humana

potestate nullaque de causa, praeterquam morte, dissolvi potest '» 9 .

Ta granica, którą Boży zamysł wyznacza nawet władzy Biskupa Rzymu, jest w

istocie wyrazem wielkości tajemnicy małżeństwa. Małżeństwo jest bowiem

zakorzenione w nieodwołalnej miłości, jaką Bóg darzy swój lud: a któż zdoła

nas odłączyć od miłości Bożej, która jest w Chrystusie Jezusie?

Przypisy :

1. Enc. Casti connubii (31 grudnia 1930): DS 3711-3712.

2. Pius V, konst. Romani Pontificis (2 sierpnia 1571): DS 1983.

3. Enc. Casti connubii (31 grudnia 1930): DS 3712.

4. List Verbis exprimere (15 sierpnia 1859): Insegnamenti Pontifici , t. I, Edizioni

Paoline, Roma 1957, n. 103.

5. Allocuzione agli sposi novelli (22 kwietnia 1942): Discorsi e Radiomessaggi di Sua

Santita Pio XII, t. IV, Editrice Vaticana, s. 47).

6. Konst. apost. Fidei depositum (11 października 1992): AAS 86(1994), 117.

7. Katechizm Kościoła Katolickiego, n. 1640.

8. Enc. Casti connubii (31 grudnia 1930): DS 3712.

9. Pius XII, Allocuzione ai Prelati della Rota Romana (6 października 1946): AAS

38(1946), 396.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: