Liryka polska - interpretacje.pdf

(2305 KB) Pobierz
742075999 UNPDF
Liryka polska
Interpretacje
podredakcjąJanaProkopaiJanualawiokiego
Gdaokłowo/obraterytoria2001
ODREDKTORÓW
biórinterpretacjiobejmującypidwiekównaejpoejiodKochanowkiegodoGrochowiakajet
pierwątegotypupublikacjąoddanąwrcepolkiegocytelnikaawartewniejtudiaikice
mimonieuniknionychwtakimprediwiciulukiopuceodająłącniepewienumarycnyobra
żywotnychaktualnietradycjiitylówpoetyckichJettojednakobradecydowaniebardiej
ynchronicnyniżewolucyjnypreglądutawionychobokiebietektówpochodącychróżnych
epokaniehitoriapoeji„naprykładach
Bydmożeuważnycytelnikcałocidotreżetakiecyinneciągirowojowetakiecyinne
powiąaniaiależnocimidyomawianymiutworamiInterpretacjeawartewniniejejkiążce
mogąapewnepryjadlepemuroumieniuewolucjipoetyk, przemian konwencji i postaw, ale
pożytkitakiebdąmiałycharakterracejmargineowyGłównymadaniemkiążkijetbowiem
achcenieodbiorcówpoejidownikliwejoberwacjipojedyncegotektupoetyckiegowjego
wewntrnejłożonociktóratympełniejmożedonapremówidimwyraniejdajemyobieniej
prawtukainterpretacjipreciwtawiaimniemaniomktóreaideałodbiorupoejiunają
odbiórberelekyjnypobawionynatawieoanalitycnychWychodiałożeniażedopieroutwór
właciwieroumianyuchwyconywbogactwiewoichimmanentnychiewntrnychpowiąaojet
obiektemnaprawdpreżytympreodbiorcleipreciwnieródłemrelekjianalitycnejmui
bydawejakieuprednieaintereowanieutworemamaktwyborutegowłanieanieinnego
dieładointerpretacjijetwyraemwartociującejpotawybadaca
Każdeegromadonychwtejkiążceujdtanowipróbroyrowaniaindywidualnegoprekau
poetyckiegoarównowybórutworujakteżpoóbinterpretacji - ąwkażdymwypadkuprawą
autorówpocególnychkicówNietrudnoauważydżekiążkaodnacaiwwiąkutymdużą
różnorodnociądającwglądwnaderromaiteupodobanialiterackieimetodyanalitycnekice
poetówąiadujątueki-
ODREDKTORÓW
[6]
camibadacyliteraturywypowiedikrytykównajdująiobokartykułówktórewyłypodpiór
wykładowcówuniweryteckichWtejróżnorodnocipreentowanychpotawchcielibymy
upatrywadjednejgłównychalettegobioruJetonnietylkopreglądeminterpretacji
pojedyncychwieryaletakżerepreentatywnympreglądemindywidualnocibadawcych
arównotaregojakteż- głównie- młodegopokolenia
Mamynadiejżekiążkatawbudiaintereowanieróżnychkrgówcytelnicychżetraidorąk
nietylkopecjalitówkrytykówihitorykówliteraturyalerównieżprydaitudentomora-
właca- naucycielompolonitomwichpracydydaktycnejktórapowinnaktałtowaduucniów
umiejtnodwłaciwegoobcowaniatektemliterackimanietylkomieraddonauceniapewnej
umyencyklopedycnychwiadomoci
PocuwamyidomiłegoobowiąkupodikowaniaPanuProeorowiHenrykowiMarkiewicowia
wytkieachtyiradyjakichłakawieudieliłnamwwiąku przygotowaniem tej publikacji.
Warszawa-Krakówluty1965
PowodenieLirykipolkiejwródcytelnikówdoktórychkiążktadreowalimyprawiłoże
możnabyłoprygotowadjejdrugiewydanieWobecnejwerjijetonaniecooberniejaponieważ
wzbogaciłaioparnowychtektówątokiceoTrenieXJanaKochanowkiegoowieru
MuraoiHawraoWładyławaBroniewkiegootudiumpredmiotubigniewaHerbertaioOdkryciu
WiławyymborkiejPootałeopracowaniaotałynanowoprejranepreautorówiwwielu
wypadkachuległymniejymlubwikympreróbkom
Listopad 1970
PROBLEMCH„TUKIINTERPRETCJI
łyyiopinijelibadaceliteraturychcąwypowiadadądyprawdalneaprecieżtrudno
prypucidżebyimmogłonatymnieależedpowinniogranicydwojeainte-gowania do zjawisk
dotpnychempirycnemudowiadce-IlUakażdegoodbiorcydoobiektówktóreitnieją
beporniewpoóbniebudącynicyichwątpliwociGdyhitoryklite-lnaturymówio„prądie
„poetyce„gatunku„konwencjiH%ttadycji„proceiehitorycnoliterackim„epoce- wprowa-
|łakategoriektórymwpotocnymdowiadceniucytelnicymnicnieodpowiadaWkaująone
nienaaktycnodliteraturyti$M|cejwodbiorachcytelnikówlecnapewneregułychematy-
ującychprocedurbadawcychktóretoujeliteraturonawcapragnącydowiedobieiinnymże
uprawiadiałalnodna-*akowąjakożetaotatniaakładanieuchronnieoddalanieieddanych
beporedniooberwowalnychKategoriomtymodpowiadająikcjektóremająwprawdietakiecy
innemotywacjemetodologicnealeąprytympobawionedolnocidowyjanianiategoco
tanowijedynąniepodlegającąakwe-tóonowaniurealnodliterackąkonkretnychutworów
precieżtylko one - indywidualnedieła- mogądadpewneitwardepodłożewelkiejrelekji
literaturonawcejIlekrodmówiącliteraturamamynauwadecoinnegoniżbiórjednorao-
wych, osobliwych i niepowtarzalnych manifestacji pisarskich l **,wchodzimy nadrogpekulacji
któranaogółnietylkoni-cegoniewyjaniaalewrcutrudniadotpponawcydonkonkretnych
utworówugerującjakobyitniałyjakieinnepoanimitanykupienialiteraturyNajbardiej
radykalni$iralennicytakiegopoglądu - tkwi on swoimi korzeniami ! ijpantypozytywistycznych
koncepcjachhumanityki(idiograim)prełomuXIXiXXwieku- uważajążebadanialiterackie
powinnyodnacadirównoległociąwobecaktycnegobytuliteraturyJeliatenpolegana
wpółitnieniu izolowanych ' — pojedyncychdiełtobadanialiterackiepowinnyro-
JNUŁWINKI
[8]
wijąciwdrodepomnażaniainterpretacjitych„wypwdrodeanalitycnegoopanowywania
pocególnych- wybitnych - utworówapomocąpoobówkażdoraowoindywidualiowanych
dotrojonychdooobliwociponawanegoobiektuMniejradykalniwolennicycharakteryowanego
pogląduniewyklucająwprawdieinnychrodajówpounidbadawcychaleądążeinterpretacja
jednotkowegodieła awetanowipodtawowyprocedernaukioliteratureikrytykiiłdolną
kutecniepreciwdiaładpekulatywnociiabtrak-cyjnocihitorycno- i teoretycznoliterackich
utaleo
Dotegorodajuopiniidochodąinnejeceormułowaneodmiennego punktu widzenia. Powiada
imianowicieimbardiejbadanieliterackieodchodiodkonkretnegotworutymmniejąrol
odgrywa w nim pierwiastek subiektywnego -uczuciowego - aangażowaniabadacabdący
prełankąaktuwartociowaniabektóregotrudnoobiewyobraidatrudnieniahumanitycne
Tylkobowiemdiełotaniepowtaralnieorganiowanacałodwywaodbiorcdoucuciowej
waloryacjiKlaydieł(naprykładgatunki)lubtakiecyinnekładnikidieł(naprykładwdrowne
tematy)które wyodrbniahitorykliteraturypodlegająjedynieopianiuiabiegom
ytematyującymniemająnatomiatżadnegonaceniawjegooobitej- emocjonalnej -
perpektywieąpredmiotamicynnoci„technicnychpobawionymidolnociwbudania
preżydJedynieobcowaniewytworemhumanitycnymdanymwjegojednoraowejkonkretnocii
upełnociangażujejalirycnebadacaporuagłbewartwyjegooobowocimuagodo
ajciapotawywartociującejktóraonacanawiąanieżywegodialogu wyiłkiemduchowym
twórcykupieniepracyinterpretacyjnejnaindywidualnychdiełachtanowidatemmożeobron
preddeperonaliacjądiałaobadawcychktóraagrażadiiejejhumanityceWypowied
interpretacyjnamiałabybyd- w takim rozumieniu - nietylkoekplikacjąutworuliterackiegoale- co
najważnieje- ekprejąpreżydjakietenutwórwbudiłwinterpretatorekrajnepotulaty
ormułowanewtymwgldiemówiąointerpretacjijakoowegorodajuutworeoinnymutwore
jako o narracjiktórejpredmiotemjetcudanarracjacyteżmonologulirycnymonu-wającymi
wokółcudegomonologulirycnego
PROBLEMCH„TUKIINTERPRETCJI
dwiemotywacjeąnapoórprecnenawajemPierw-bowiemwkaujenamożliwoci
poznawcze, jakie otwiera pretacja pojedynczego tekstu. Druga natomiast - przeciw-wysuwa na plan
pierwywgldyekpreywnemówiinterpretacjijakoorównoważnikuautentycnegopodmioto-
preżyciaktóreniedajeiwyraidpopreormaliu-i zabiegi badawcetawianaunkcjonalną
blikodjykaBrpretacjiijykaamejtukiliterackiejWrecywito-Itpłjednakobarodaje
uaadnieowpółżyjąwwikocipro-tukiinterpretacjiWidadtowyraniewnajbardiej
wpływowejpracyteoretycnejtego zakresu, mianowi-WtytułowejroprawiekiążkiEmilataigera
DieKunt(1955)gdiejednodobydwóchmotywacjipotaławyrażonawjykuuktałtowanymw
dużejmiere- preilooiegytencjalitycną
tcTocookrelaidodpowechniemianem„tukiinterpre-jtcjiniejetjakimokrelonym
kierunkiembadawcymmającymjednorodnepodtawymetodologicneMożnabyra-jpowiedied
żejettoepółtendencjiidącychwpoprekkierunkówimetod Wromaitychkołachliteraturo-
||ijpaweychktałtująibardoróżnetechnikiinterpretacyj-8Wpólnymianowniktwarajątu-
jakwolnoądid- dwaiiłowaniapoukiwaniewindywidualnymprekaieliterackim
jypamanentnejcelowociktóraprawiażejetonporądkiemintegralnymniedającymi
prowadiddowoichelementówbdą-i w stosunku do nich — „wartociądodatkowąi
poukiwanietakimprekaienaceooobliwychiniepowtaralnychnie-ppwalającychi
prowadiddokodówktórepoanimitniejąKażdoraowowchodiwgrdomyłjakiej
pierwiatkowejtrukturyutworupootającejwopoycjiarównodoccikładowychtego
utworujakteżwobectrukturwyżegor-takich - naprykład- jak gatunek literacki, ideologia,
hitorycnakonwencjaetcMatobydnieredukowalneiełarotrygająceojegoindywidualnej
tożamo-diełcyniąceniego- jaepowiaoająnie-aralnykomorądonywłanymiprawa-51
Chcielibymydowiediedijakikonkretnietaorodkowatruktura przekazu literackie-my
zapewne odpowiedzi nader rozmaite. Dla
JNUŁWIOKI
[10]
wolennikówpoetykilingwitycnejbyłbyniąkrytaliowanywdanymtekciepoetyckim(itylkow
nim)ytemwartocijykowychbdącyidiomatycnymwyykaniemmożliwocijakieotwiera
ytemdanegojykanarodowegonaróżnychjegopoiomachproodyjnymgramatycnym
leksykalno-se-mantycnymkładniowymRepreentancikierunkupychoanalitycnego
odpowiedielibyżeorodkiemkrytaliacyjnymutworujetokrelonyepółymbolicnych
ekwiwalentówpodwiadomego„komplekulub- winnymujciu- „archetypuDlainterpretatora
poruającegoiwkrguwyobrażeoegyten-cjalitycnychnieredukowalnątrukturądiełabyłaby
„ytuacjaegytencjalnaktórąonowyrażawroumieniukrytykaoaintereowaniach
ocjologicnychtrukturatakatanowiłabywykładnikokolicnocipołecnychwródktórychżyje
autorMożnaobiepowodeniemwyobraidkilka„różnojycnychinterpretacjitegoamego
utworuujawniającychwnimitnienieereguromaitych- otatecnychporądkówWrecyamej
bowiemdiełowcaleniepredtawiaobąukładuktórymożnabyranaaweunieruchomid
JedyniełunymodcytaniemdocierającymdojegotwardniałegocentrumCentrówtakichmoże
bydwieleaitnieniekażdegonichjetwdużymtopniuwynacanepreałożeniaiupredenia
interpretacyjnektórymiprytpujemydoutworuPrekonanieżepojedyncytektliteracki
tanowicałodocywitąibepornąwydajeiwwiąkutymmocnoproblematycnetuka
interpretacjiktóra- jakpowiedielimy- wyratatakiegoprekonanianakażdymkrokuujawnia
naprekórobietjegoproblematycnodcowypadaunadajednojejważniejychoiągnid
Niewątpliwieinterpretacjapojedyncegoutworujettounkowonajbliżaewytkich
procederówbadawcychtoowanychprenaukoliteratureikrytyk- normalnemu,
cytelnicemudowiadceniuCytelniknawetoniewielkimprygotowaniuliterackim, nieustannie
precieżdokonujetakichcyinnychabiegówinterpretacyjnychGdyokrelacytanyutwórjako
powiedGdypowiada„diejebohateratejpowiecią
OPROBLEMCH„TUKIINTERPRETCJI
analogicnedoloówWokulkiegoGdyauważażecytanyutwórmaporądekwierowy
realiującyworecnanymukądinądlub- przeciwnie - odbiegającyodtakiegoworcaGdyna
podtawiewynaniaawartegowwypowiedilirycnejwniokujeżejejautorbyłcłowiekiem
niecliwymwmiłociWewytkichtychwypadkachodbiorcawychodipoabeporednie
danektórychdotarcamutektliterackipróbujeodnaledukrytyukładodnieieniatłumacącymu
enelementówtegotektuInterpretacjabadawcajetwitocietylkowyżymtopniem tych
amychuiłowaoOperacjektórychcytelnikdokonujepontanicniebetrokioaadnod
prypadkowokierowanywyłącniepraktycnymipotrebamiodbiorututająimetodycnie
uprawianąprocedurąprowadącądoroyrowaniautworu
Jestpożądaneabywłaciwieodróżniadpoiominterpretacjidiełaodpoiomujegoopiucyteż
inacejmówiącanaliyOpiutworuniewychodipoaelementycechyitounkibeporednio
oberwowalneOcywicie- obejmujeawetylkowybranekładniki przekazu literackiego, a zasada
tegowyborunietłumacyipotrebamiopiugdyżtenwłaciwieamwobienieakładażadnej
elekcji(jegoniemożliwymdooiągniciaideałembyłobyogarniciewytkichelementówutworu)
lecz potrzebami interpretacjiiwartociowaniaOpibowiemradkobywaprocederem
amodielnymWtakiejcytejormiewytpujenaprykładnanikich- propedeutycznych jeszcze -
ceblachdydaktykiilologicnejjakotakwanaanaliautworuTrudnonatomiatbyłobywyobraid
obiepracbadawcąktórakładałabyiwyłącnieedaoopiowo-ana-litycnychChociażdania
tegorodajuodnacająinajwyżymtopniembepornocitoprecieżpełniająunkcj
łużebnąwobecdaointerpretacyjnychiwartociującychJedynie opis podpada - wkażdymraie
powinienpodpadad- wcałocipodkryteriumormułowanewklaycnejdeinicjiprawdyPrejcie
dodaointerpretacyjnychwiążeijużwydatnymograniceniemaadnociowegokryteriumNa
tympoiomiewgrwchodąprawdianyinnegorodajuInterpretacjaniemożebyd„prawdiwa
lub„aływawtakimeniewjakimmożebyd„prawdiwylub„aływyopiutworuigaona
bowiempoadiedindanychktórepredtawiająimniejwicej
JNUŁWIO K I
[12]
takamoocomkażdegoprygotowanegooberwatoraWyrażaipopredaniaprypucające
istnienie poza owymi danymi - utajonegoporądkuaadktóryjetwogóleinacejnieuchwytnyjak
tylkowdrodeaktywnychabiegówrekontrukcyjnychłowemjeliopiwkaujenatocow
utworeaktualiowaneinajdująceinapowierchnitointerpretacjajetpróbądotarciado
jakiejpotencjalnejtreyutworunaktórąkładająiregułyokrelającejegocałociowycharakter
Każdainterpretacjadajeiakładaddwoitąmodalnodwypowiediliterackiej- jawnąiutajoną
ekplikowanąiimplikowanąOcywiciewróżnychrodajachtrategiiinterpretacyjnychromaicie
wyglądapoóbprechodeniaodjednejdodrugiejawejednakbdietoprzechodzenie od
pewnychwłaciwocidanychdowarunkówpotencjalnychodobjawówdomotywówodbiorucech
doytemunaceoodtektudotpnegowpotacilinearnegoprebiegudojakiej„gramatyki

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin