VI. SEJM I SENAT
- określone władcze kompetencje na zasadzie wyłączności: władza ustawodawcza, w przypadku Sejmu – kontrola nad RM
- uprawnienie do regulowania w sposób ogólny i abstrakcyjny wszelkich dziedzin życia społecznego, stosunków prawnych między osobami fizycznymi oraz innymi podmiotami prawnymi, wszędzie tam, gdzie spotkać się można z rygorem stosowania środków przymusu
- preponderencja – uprzywilejowany status, przewaga Sejmu i Senatu – zw. ze szczególnym związkiem z Narodem
- parlament lub izba, gdy organ państwowy: ma charakter kolegialny, stanowi reprezentację społeczeństwa, bierze udział w sprawowaniu władzy co najmniej przez stanowczy udział w uchwalaniu norm, obraduje z zachowaniem zasady jawności, jego członkowie cieszą się szczególnym statusem prawnym – cechy te posiada Sejm; izby biorą nierówny udział w stanowieniu ustaw
- teoria dwuizbowości (bikameralizmu): równorzędna pozycja obu izb, nierównorzędna pozycja
- druga izba: z federalnej struktury państwa, z dążenia do polepszenia jakości ustawodawstwa (izba refleksji, rozwagi – Senat polski), chęci stworzenia reprezentacji o charakterze niepolitycznym;
- Sejm i Senat – jedne z najwyższych, centralne, konstytucyjne organy, o statusie zgromadzeń przedstawicielskich, reprezentujące Naród jako podmiot w państwie suwerenny, podstawowa funkcja – stanowienie ustaw; Sejm i Senat – jako dwuizbowy parlament
- w Polsce – mandat wolny (członek parlamentu samodzielnie wyraża wolę elektoratu)
- bezwzględne pozbawienie mocy wiążącej wszelkich instrukcji kierowanych przez wyborców
- powinnością – przyjmowanie opinii, postulatów, wniosków wyborców i ich organizacji, branie ich pod uwagę w działalności parlamentarnej – ale bez sankcji prawnej
- mandat odpowiedzialny – dopuszczalne odwołanie parlamentarzysty – wykluczony w Konstytucji
- Uprawnienia posłów (senatorów)
- prawo do brania udziału w dyskusjach, głosowaniach na forum izby i w jej organach wewnętrznych; czynne i bierne prawo wyborcze do nich, możliwość składania wniosków
- możliwość zrzeszania się w kluby, koła i zespoły parlamentarne
- funkcja kontrolna: przez interpelacje, zapytania i interwencje poselskie – obowiązek instytucji publicznych, jak i jednostek gospodarki niepaństwowej udzielenia w terminie 14 dni informacji o stanie sprawy, w której podjęto interwencję
- senatorowie – informacje i wyjaśnienia od członków rządu oraz przedstawicieli organów i instytucji państwowych i samorządowych; możliwość podejmowania interwencji na w/w zasadach; brak prawa interpelowania i zgłaszania zapytań i pytań w sprawach bieżących (w praktyce – o analogicznej roli – oświadczenia senatorskie)
- Obowiązki posłów i senatorów, szczególne zakazy
- uczestniczenie (czynne) w pracach izby i ZN – jako obowiązek
- w przypadku niewypełniania obowiązków – odpowiedzialność regulaminowa, zmniejszenie świadczeń finansowych
- obowiązek składania oświadczeń o stanie majątkowym
- niepołączalność z pełnieniem innych ważnych funkcji (zasada incompatibilitas): członkostwo w obu izbach, zajmowania fotela prezydenckiego, wykonywania zawodu sędziego, Prezesa NIK, RPO, członka KRRiT, Rzecznika Praw Dziecka, Prezesa NBP i członków RPP
- nie mogą mandatu wykonywać: ambasadorowie, prokuratorzy, urzędnicy służby cywilnej, żołnierze w czynnej służbie, funkcjonariusze służb ochrony państwa, pracownicy Kancelarii Sejmu, Senatu i Prezydenta
- zakaz nie obejmuje członków RM i sekretarzy stanu
- w przypadku kolizji – bezpłatny urlop
- wygaśnięcie mandatu parlamentarnego w razie sprawowania lub powołania na radnego w radzie gminy/miasta, powiatu, sejmiku, wójta, burmistrza, prezydenta miasta, członka zarządu powiatu, województwa lub związku komunalnego
- zakaz podejmowania dodatkowych zajęć, przyjmowania darowizn – antykorupcyjna funkcja
- zakaz prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia państwowego lub komunalnego – odpowiedzialność przed TS
- zakaz zasiadania we władzach zarządzających, kontrolnych i rewizyjnych przedsiębiorstw z bezpośrednim lub pośrednim udziałem państwowych lub komunalnych osób prawnych
- zakaz posiadania pakietu udziałów lub akcji przekraczającego 10% w spółkach prawa handlowego, w których udział mają państwowe lub komunalne osoby prawne
- Gwarancje wykonywania mandatu
- immunitet – wyłączenie lub ograniczenie możliwości pociągania członka parlamentu do odpowiedzialności prawnej oraz legalnego naruszania jego nietykalności osobistej
- niedopuszczalność pozbawienia wolności przez aresztowanie lub zatrzymanie; nie dot. zatrzymania na gorącym uczynku pod warunkiem, że jest ono niezbędne dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania – niezwłocznie należy powiadomić Marszałka
- immunitet – początek z dniem ogłoszenia wyników wyborów, koniec w zależności od rodzaju immunitetu
- immunitet materialny – zasadniczy zakaz pociągania posła (senatora) do odpowiedzialności za wszelkie działania wchodzące w zakres sprawowania mandatu, choćby nawet nosiły znamiona przestępstwa; immunitetem nie są objęte czyny naruszające prawa osób trzecich
- immunitet formalny – od dnia ogłoszenia wyników nie może parlamentarzysta pociągnięci do odpowiedzialności karnej, chyba że sam wyrazi na to zgodę lub uczyni to dana izba
- ma charakter względny (może być uchylony) i czasowy (obejmuje okres zasiadania w parlamencie)
- postępowanie nie ulega automatycznie zawieszeniu, dopiero na specjalną uchwałę
- uchylenie lub zrzeczenie się immunitetu – nie obejmuje czynów mieszczących się w immunitecie formalnym, a więc działań wchodzących w zakres wykonywania mandatu
- uchylenie – uchwała, 2/3 głosujących
- gwarancje materialne: całość uprawnień o charakterze finansowym i rzeczowym zapewniających bądź zwrot ponoszonych w związku z wykonywaniem mandatu kosztów, bądź wynagrodzenie za wykonane obowiązki
- diety (otrzymują wszyscy) i uposażenie (tylko ci, dla których wykonywanie obowiązków parlamentarnych stanowi odpowiednik pracy zawodowej lub głównej dział. zarobkowej)
- wysokość – równa wynagrodzeniu podsekretarza stanu
- w czasie trwania kadencji nie można rozwiązać stosunku pracy parlamentarzysty, ograniczona możliwość wypowiedzenia
- jego rozwiązanie – zależy od zgody Prezydium izby – zakaz o charakterze względnym
- zapewnienie stabilności pracowniczej
- pracodawca zobowiązany do udzielenia urlopu bezpłatnego (wyłącznie na jego wniosek); jeśli nie korzysta, zakład pracy powinien umożliwić wykonywanie obowiązków – absolutne pierwszeństwo powinności poselskich nad pracowniczymi
- 4 lata – początek od dnia zebrania się nowo wybranego Sejmu na pierwsze posiedzenie
- zasada czasowej ciągłości prac – zakończenie kadencji parlamentu dopiero w przeddzień zebrania się nowo wybranych posłów na pierwszym posiedzeniu izby (także w przypadku samorozwiązania)
- koniec kadencji: w sposób zwyczajny i nadzwyczajny; wyjątkowo – po upływie przedłużonej kadencji
- uchwała o skróceniu kadencji – większość 2/3 ustawowej liczby posłów (liczona od nominalnej liczby posłów; minimalna liczba – 307)
- Senat nie uczestniczy w żaden sposób w podejmowaniu takiej decyzji
- skrócenie przez Prezydenta: fakultatywne – gdy ustawa budżetowa nie zostanie przedstawiona do podpisu w terminie 4 miesięcy od złożenia przez rząd jej projektu; obligatoryjne – w razie nieudzielenia wotum zaufania RM powołanej w ramach tzw. drugiej rezerwowej procedurze tworzenia rządu; w obu przypadkach – konieczne zasięgnięcie opinii Marszałków (tylko formalność)
- przedłużenie kadencji – gdy jej koniec przypadłby na któryś ze stanów nadzwyczajnych lub w mniej niż 90 dni po jego zakończeniu
- całkowita równoczesność kadencji Sejmu i Senatu
- zasada dyskontynuacji prac parlamentu – koniec kadencji przerywa ciągłość na poszczególnych etapach trybu rozpatrywania, ale przed ostateczną decyzją, uważa się za „odrzucone”
- zasada nie dotyczy projektów w ramach wykonywania obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej; należy rozpatrzyć wnioski o postawieniu przed TS; nowy Sejm może rozpatrzyć sprawozdanie komisji śledczej przyjęte w poprzedniej kadencji; źródłem – zwyczaj
- autonomia regulaminowa izb – sprawy wewnętrznej organizacji i trybu pracy – określane przez same izby; izby same ustalają obowiązujące je normy organizacyjno-proceduralne
- upoważnienie w Konstytucji
- izby nie mają prawa do wzajemnego ingerowania w sprawy regulaminowe
- regulaminy – w formie uchwał – zaliczone do powszechnie obowiązujących źródeł prawa: nie można nakładać obowiązków na podmioty pozaparlamentarne, nie można nadawać uprawnień obowiązujących poza izbą
- sposób wykonywania obowiązków innych organów – może być określony w regulaminie
- organy spoza izby nie są zasadniczo powołane do kontroli zgodności działań z regulaminem; regulaminy podlegają kontroli TK pod względem zgodności z Konstytucją
- sfera regulaminowa – wyłączona z zakresu ustawodawstwa; nie powinno dochodzić do sprzeczności, bo akty te dotyczą innych materii
- zasada permanencji – terminy posiedzeń określane przez same izby
- izby obradują na posiedzeniach
- parlament może obradować przez cały okres swojej kadencji, o konkretnych terminach posiedzeń decydują wyłącznie jego organy wewnętrzne
- zasada jawności – charakter konstytucyjny; jawność obrad Sejmu, Senatu, Zgromadzenia Narodowego = dopuszczenie przedstawicieli środków masowego przekazu oraz publiczności do obserwowania przebiegu obrad
- względny charakter – wyjątkowo tajność obrad, jeżeli wymaga tego dobro państwa – bezwzględna większość głosów; rozpatrywanie wniosku o uchwalenie tajności – z mocy prawa niejawne
- w przypadku komisji – przewodniczący mogą dopuścić obecność innych osób
- zasada kierowania pracami przez Marszałka – przewodniczenie obradom, strzeżenie praw izby, reprezentowanie na zewnątrz – Konstytucja; także – wnioskowanie w niektórych sprawach, decydowanie w ważnych kwestiach proceduralnych
- M zwołują posiedzenia, ustalają porządek dzienny, decydują o przedłużeniu czasu wystąpień, kierują pracami Prezydiów, przewodniczą obradom Konwentów Seniorów
- policja sesyjna – czuwanie nad spokojem i porządkiem na terenie należącym do izb
- decydują o obniżaniu uposażeń w przypadku niewykonywania obowiązków
- wstępna kontrola zgodności z prawem inicjatyw ustawodawczych i uchwałodawczych
- konstytucyjne: Marszałkowie i komisje
- regulaminowe: Prezydia, Konwenty Seniorów
Marszałkowie
- wybierani na pierwszym posiedzeniu – bezwzględną większością głosów w drodze uchwały
- odwołanie Marszałka Senatu – wniosek zgłoszony przez 34 senatorów (1/3); odwołanie Marszałka Sejmu – w drodze praktyki
- Marszałek Sejmu – zastępuje prezydenta, rozpisuje wybory prezydenckie, jest z urzędu przewodniczącym ZN; zawsze uprawniony do wyrażenia opinii w przedmiocie przedterminowego zakończenia kadencji parlamentu w wyniku zarządzenia Prezydenta; prawo złożenia do TK wniosku dot. konstytucyjności aktu normatywnego, prawo żądania rozstrzygnięcia przez TK sporu kompetencyjnego; wyraża opinię w sprawie podpisania ustawy z pominięciem zakwestionowanych przez TK przepisów; jest członkiem Rady Bezpieczeństwa Narodowego; wyłączne prawo wnioskowania o odwołanie RPO przed upływem kadencji, możliwość zgłoszenia kandydatury na prezesa NIK
- Marszałek Senatu – zastępuje Prezydenta, gdy nie może tego uczynić Marszałek Sejmu; występuje z wnioskami do TK, wyraża opinię przed podjęciem przez prezydenta decyzji o skróceniu kadencji parlamentu, jest z urzędu zastępcą przewodniczącego ZN
- Marszałek i wicemarszałkowie; w Sejmie – liczba nieokreślona, w Senacie – 3
- wicemarszałkowie – nie są organami izb, zadaniem – zastępowanie Marszałka w określonym przezeń zakresie
- wybór wicemarszałków w trybie wyboru marszałka
- funkcje prezydiów: dokonywanie legalnej wykładni regulaminu izby; w Sejmie – ustalanie planu pracy izby
- funkcja opiniodawcza w stosunku do niektórych rozstrzygnięć Marszałków
- działają bez przerw międzykadencyjnych
- podejmowanie decyzji o czasie, sposobie i przedmiocie obrad – zapewnienie współdziałania klubów
- uprawnienia o charakterze wyłącznie opiniodawczym; działają jako organy doradcze przede wszystkim Marszałka
- w skład – członkowie Prezydium, przedstawiciele klubów parlamentarnych, klubów i porozumień poselskich (co najmniej 15 posłów), kół poselskich reprezentujących w dniu wybory osobną listę wyborczą (Sejm); klubów parlamentarnych, klubów i porozumień skupiających min. 7 senatorów (Senat)
- reprezentacja – na zasadzie równości klubów – każdy deleguje jednego; w Sejmie – przewodniczący lub wice klubów, w Senacie – osobne ustalenie osoby
- opinie obligatoryjne – określenie terminu i projektu porządku dziennego, wnioski dot. trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego
- możliwość przekazania przez Marszałka lub Prezydium innych spraw
- wyspecjalizowane organy o charakterze pomocniczym, opiniodawczo-inspirującym
- stałe (zwyczajne) – powoływane na okres całej kadencji w celu względnie ciągłych prac nad określonym kompleksem zagadnień
- nadzwyczajne – powoływane ad hoc dla rozpatrzenia konkretnego zadania
- rodzaje: powołane w celu rozpatrzenia szczególnie ważnych ustaw (przyspieszenie prac i ich koncentracja w jednym ośrodku – np. komisje w sprawach kodeksów), komisje śledcze – dla wyjaśnienia określonej konkretnie sprawy pod kątem wyjaśnienia przyczyn określonego stanu rzeczy i wskazania osób odpowiedzialnych oraz ew. pociągnięcia do odpowiedzialności politycznej lub konstytucyjne; w skład – 11 posłów (powinien odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów i kół mających przedstawicieli w Konwencie Seniorów)
- komisja śledcza – ma prawo przesłuchiwania wezwanych przez siebie osób, żądania akt lub pisemnych wyjaśnień od instytucji publicznych, zwrócenia się do Prok. Generalnego o przeprowadzenie określonych czynności wyjaśniających
- nie jest związana stanowiskiem innych organów państwowych ani opiniami innych komisji
- obowiązek złożenia sprawozdania z działalności; możliwość przedłożenia wniosku wstępnego o pociągnięcie do odpowiedzialności przed TS
- podział na resortowe i pozaresortowe
Kluby i koła parlamentarne
- klub – co najmniej 15 posłów
- koło – min. 3 posłów
- kluby – reprezentacja w Konwencie Seniorów, szczególne traktowanie w zakresie limitów czasu wystąpień w dyskusji
- liczba podpisów wymaganych do złożenia poselskiej inicjatywy ustawodawczej – zbieżna z minimalną wielkością formy zrzeszania się
...
prawozaoczne