Masaż w:
· zwichnięciach,
· skręceniach,
· złamaniach,
· oparzeniach,
· odmrożeniach
· ranach i bliznach
ZWICHNIĘCIA
Zwichnięcie (hixatio) jest stanem, w którym - na skutek urazu - powierzchnie stawowe kości tworzących staw ulegają całkowitemu przemieszczeniu i pozostają w tej pozycji. Wyróżniamy:
· Zwichnięcie całkowite - przemieszczone powierzchnie wcale się nie stykają.
· Podwichnięcie - powierzchnie stawowe stykają się częściowo z powierzchniami, które nie odpowiadają sobie anatomicznie.
· Zwichnięcie przednie - przemieszczenie obwodowego odcinka ku przodowi.
· Zwichnięcie powikłane - występuje uszkodzenie naczyń oraz sąsiednich nerwów. Zwichnięcie to występuje podczas równoczesnego złamania zwichniętej kości.
· Zwichnięcie chorobowe - torebka stawowa ulega rozciągnięciu przez wysięk gromadzący się w stawie.
· Zwichnięcie wrodzone - powstaje w następstwie rozwojowych zboczeń powierzchni stawowych.
· Zwichnięcie nieodprowadzalne - w wyniku uszkodzenia torebki stawowej pomiędzy powierzchnie stawowe wkleszczają się części miękkie.
· Zwichnięcie zastarzałe - zostaje ustalone nieprawidłowe ułożenie nasad i torebki stawowej.
· Zwichnięcie nawykowe - w następstwie zwichnięcia powikłanego występują rozległe blizny torebki stawowej i więzadeł okołostawowych. Są to miejsca zmniejszonej wydolności.
· Zwichnięcie otwarte - uszkodzeniu ulegają wszystkie części miękkie łącznie ze skórą. Uraz obejmuje najczęściej stawy położone powierzchownie. W momencie urazu odczuwa się silny, przeszywający ból, silniejszy niż w przypadku złamania. Później ból jest mniej intensywny, chyba że przemieszczona kość uciska na nerw. Stwierdza się:
ü unieruchomienie stawu,
ü sprężysty opór,
ü zniekształcenie kończyny,
ü zniesienie czynności kończyny.
W okresie późniejszym występują:
ü tępy, niezbyt intensywny ból, narastający przy ruchach,
ü znaczne obrzmienie kończyny,
ü różnej wielkości zasinienia (po kilku dniach).
Podstawową i pierwszą czynnością powinno być jak najszybsze nastawienie zwichnięcia. Polega ono na ustawieniu powierzchni stawowych w prawidłowej pozycji. Ponieważ mięśnie reagują na uraz skurczem, w celu osiągnięcia dostatecznego ich zwiotczenia (co jest konieczne do nastawienia) podaje się choremu środki znieczulające lub wykonuje się zabieg w ogólnym uśpieniu. W przeciwieństwie do złamań, w których po nastawieniu musimy utrzymywać odłamy w prawidłowej pozycji za pomocą unieruchomienia, staw po nastawieniu zazwyczaj jest stabilny. W większości przypadków mięśnie wystarczająco ustalają staw, toteż unieruchomienie nie jest konieczne, a stosuje się go bardziej ze względu na tkanki otaczające staw niż na uraz samego stawu. Okres unieruchomienia jest uzależniony od rodzaju i miejsca zwichnięcia i waha się w przedziale od 1 do 6 tygodni. W procesie leczenia wyróżniamy zatem dwa okresy: okres unieruchomienia i okres po usunięciu unieruchomienia.
Okres unieruchomienia
Celem stosowanych zabiegów jest:
ü zmniejszenie lub likwidacja bólu,
ü ograniczenie wylewów krwawych,
ü zmniejszenie obrzęku,
ü utrzymanie siły mięśni i zakresu ruchu w wolnych stawach,
ü wspomaganie prawidłowego ukrwienia i odżywienia.
Fizykoterapia
Stosuje się: krioterapię, prądy diadynamiczne, laseroterapię, magnetoterapię, ultradźwięki.
Masaż
Celem masażu, stosowanego w tym okresie, jest jak największy wpływ na poprawę krążenia w kończynie unieruchomionej. Wykorzystując wszystkie techniki masażu klasycznego, wykonujemy masaż kończyny symetrycznej (zdrowej) i w ten sposób wywieramy wpływ konsensualny na kończynę chorą. Stosuje się również masaż klasyczny odsłoniętych części kończyny unieruchomionej, wykorzystując głównie techniki: rozcierania i ugniatanie podłużne.
Kinezyterapia
Wykonuje się ćwiczenia czynne stawów nie objętych unieruchomieniem oraz ćwiczenia izometryczne. Jeżeli na skutek zwichnięcia kończyny dolnej chory dłużej przebywa w łóżku, należy wykonywać ćwiczenia oddechowe.
Okres po usunięciu unieruchomienia
ü poprawa ukrwienia i odżywienia tkanek,
ü zlikwidowanie przykurczów mięśniowych,
ü wzmocnienie elementów stawowych i okołostawowych,
ü działanie przeciwbólowe.
Stosuje się: jontoforezę, prąd Traberta, prądy diadynamiczne, parafinoterapię, diatermię krótkofalową, diatermię mikrofalową, prądy interferencyjne, laseroterapię, magnetoterapię, masaż podwodny, masaż wirowy, kąpiele solankowe, okłady borowinowe.
Wyróżniamy dwa sposoby postępowania: klasyczne i segmentarne. Postępowanie klasyczne dzieli się na trzy etapy. W pierwszym etapie zwracamy uwagę na lepsze odżywienie i uelastycznienie skóry. Skóra staje się cienka, blada, nieelastyczna i łuszcząca się, zwłaszcza jeżeli opatrunkiem unieruchamiającym był gips. W czasie pierwszych dwóch do czterech zabiegów masaż polega na wykonywaniu głaskań i rozcierań powierzchownych (całymi dłońmi) z zastosowaniem środka natłuszczającego, wzbogaconego w witaminy. Kiedy skóra odzyska swoje pierwotne cechy, przystępujemy do drugiego etapu. W drugim etapie zajmujemy się likwidowaniem przykurczów. Podczas kolejnych zabiegów stosujemy opracowanie klasyczne zwichniętego stawu, obejmując masażem taki obszar, na jakim było założone unieruchomienie. Masaż ma charakter rozluźniający. Stosujemy głaskania, rozcierania, ugniatanie podłużne, uciski jednostajne (na przyczepy mięśni, zarówno prostowników, jak i zginaczy), i wibracje. W miejscach dostępnych stosujemy rozcierania poprzeczne torebki stawowej. W miarę postępów w leczeniu zwiększamy intensywność masażu i wprowadzamy postępowanie w przykurczach. Po uzyskaniu pełnego zakresu ruchów w zwichniętym stawie przechodzimy do trzeciego etapu. W trzecim etapie przystępujemy do wzmocnienia siły mięśniowej. Najskuteczniejszą metodą przywrócenia masy i siły mięśniowej będzie masaż izometryczny lub energiczny masaż klasyczny z zastosowaniem: głaskań, rozcierań, ugniatań poprzecznych i podłużnych, szczypania, delikatnych oklepywań, wibracji podłużnej i roztrząsania.
Stosuje się: ćwiczenia wzmacniające mięśnie położone dystalnie i proksymalnie od chorego stawu, krótkie ćwiczenia izometryczne w obrębie mięśni chorego stawu, ćwiczenia czynne w odciążeniu i czynne wolne w niepełnym zakresie (do granicy bólu), ćwiczenia czynne z oporem w systemie bloczkowym i na przyrządach do ćwiczeń z oporem.
Uwaga!
Po urazie stawu skokowego obciążenie należy dawkować stopniowo, a do chodzenia zakłada się bandaż lub opaskę elastyczną. Prawidłowo i systematycznie prowadzone ćwiczenia chronią przed ponownym urazem ćwiczonych stawów, a na przyszłość zapobiegają szybkiemu wystąpieniu zmian zwyrodnieniowych. Przy zwichnięciach nawykowych stosuje się inne zasady usprawnienia.
SKRĘCENIA
Skręcenie (distorsio) stawu jest urazem, w którym dochodzi do uszkodzenia tkanek miękkich i struktur okołostawowych bez naruszenia kości. Wyróżniamy skręcenia pierwszego i drugiego stopnia, w zależności od rodzaju uszkodzeń.
· W skręceniu pierwszego stopnia występuje nieznaczny obrzęk i bolesność okołostawowa.
· W skręceniu drugiego stopnia mamy do czynienia z naderwaniem więzadła i torebki stawowej oraz błony maziowej. Ponadto występuje ból w okolicy stawu, rozległy obrzęk i wylew krwawy w okolicy naderwanych włókien oraz wysięk śródstawowy. Ruchomość stawu jest ograniczona. Ponieważ wokół stawu rozwija się ostry odczyn zapalny, niezbędne jest odpowiednie unieruchomienie, umożliwiające zlikwidowanie tego odczynu. Rzadko dochodzi do poważniejszego uszkodzenia, dlatego unieruchomienie nie musi być rozległe i długotrwałe. Z reguły wystarczy utrzymanie go około 1 tygodnia. Najczęstszymi urazami tego typu są:
ü skręcenie nadgarstka,
ü skręcenie kostki,
ü naciągnięcie mięśni i więzadeł kręgosłupa.
Skręcenie nadgarstka
Uszkodzenie to można spowodować urazowym skręceniem nadgarstka w jakimkolwiek kierunku, zazwyczaj jednak do pozycji nadmiernego wyprostu lub nadmiernego zgięcia. Skręcenie do pozycji nadmiernego wyprostu powoduje naciągnięcie więzadła promieniowo-nadgarstkowego przedniego oraz mięśni zginaczy i wywołuje stan zapalny ich pochewek. Urazowe zgięcie powoduje podobne zmiany po stronie przeciwnej. Czasami ulegają uszkodzeniu więzadła poboczne nadgarstka, a nawet niektóre z małych więzadeł łączących kości nadgarstka, szczególnie kości: księżycowatą i główkowatą. Ponad uszkodzonym więzadłem stwierdza się bolesność uciskową. W cięższych przypadkach może powstać obrzęk nadgarstka, rozprzestrzeniający się na dolną część przedramienia. Zazwyczaj wystarczającym wzmocnieniem jest obandażowanie nadgarstka lub opatrunek plastrowy. W cięższych stanach stosuje się usztywnienie przy użyciu szyny. W przypadkach nie wymagających rehabilitacji zaleca się choremu stosowanie w domu zimnych kompresów, ogrzewania lub ochładzania nadgarstka (zależnie od tego, co przynosi mu ulgę) czy też kąpieli na przemian w ciepłej i zimnej wodzie. W przypadkach cięższych stosujemy takie same zabiegi, jak przy skręceniu kostki.
Skręcenie kostki
Przy skręceniu kostki w rzeczywistości oprócz stawu skokowego skręceniu ulegają również stawy: skokowo-piętowy i skokowo-piętowo-łódkowy. Jest to spowodowane supinacją stopy wskutek działania siły urazowej takiej samej jak ta, która niekiedy powoduje złamanie kostki wewnętrznej. W konsekwencji dochodzi do całkowitego lub częściowego przerwania więzadła pobocznego. Mogą być uszkodzone nieduże więzadła po stronie wewnętrznej stopy. Naderwaniu ulegają również mięśnie strzałkowe i mięsień prostownik krótki palców. Stwierdza się obrzmienie stopy i okolicy stawu skokowego górnego. Obrzęk może rozciągać się na podudzie. Duża ilość wysięku powoduje łatwe tworzenie się zrostów, co - przy nieodpowiednim leczeniu - może prowadzić do usztywnienia stopy i utrzymującej się przez długi czas bolesności.
Celem stosowanych zabiegów jest jak najszybsze uzyskanie pełnej sprawności ruchowej w stawie poprzez:
ü zapobieganie powstaniu, zmniejszenie lub zlikwidowanie obrzęku,
ü zapobieganie tworzeniu się zrostów,
ü łagodzenie bólu,
ü przywrócenie pełnej siły mięśniowej,
ü przywrócenie pełnego zakresu ruchu w stawie.
Stosujemy: krioterapię, prądy diadynamiczne, prądy interferencyjne, ultradźwięki, jontoforezę, diatermię mikrofalową, laseroterapię, masaż wirowy.
Zabiegi rozpoczynamy jak najwcześniej. Jeżeli jest to możliwe to nawet bezpośrednio po urazie. W pierwszym etapie stosujemy drenaż limfatyczny do najbliższego zdrowego stawu (przy skręceniu stawu skokowego drenażem obejmujemy: staw kolanowy, podudzie, staw skokowy i stopę) lub całej kończyny. Zabieg można wykonywać nawet dwa lub trzy razy dziennie. Takie postępowanie ma na celu zapobieganie powstaniu zrostów poprzez niedopuszczenie do organizacji wysięku zapalnego bogatego we włóknik.
W drugim etapie (po usunięciu obrzęku) wybieramy jeden z dwóch sposobów postępowania: klasyczny lub segmentarny. W postępowaniu klasycznym opracowujemy skręcony staw stosując: głaskania, rozcierania i ugniatanie podłużne. W miarę postępów w leczeniu zwiększamy ilość rozcierań i dołączamy rozcierania poprzeczne uszkodzonych ścięgien - jeżeli jest to możliwe - przy ich niewielkim napięciu.
Jeżeli decydujemy się na postępowanie segmentarne w chorobach gośćcowych masaż w fazie początkowej wykonuje się w pozycji leżącej pacjenta. W obrębie segmentów stosuje się chwyt głaskania, natomiast wzdłuż mięśni długich grzbietu wykonujemy okrężne ugniatania po obu stronach kręgosłupa. Dalszy etap zabiegu przeprowadzamy w pozycji siedzącej masując okolicę przedniego dolnego kolca biodrowego i przez grzebień talerza kości biodrowej do kości krzyżowej. Przechodząc do zabiegu w górnej części kręgosłupa wykonuje się czubkami palców koliste rozcierania i lekką wibrację mięśni międzyżebrowych. Ważne jest dokładne opracowanie mięśni łopatki oraz tkanek położonych obok. W celu rozluźnienia napięć w mięśniu podłopatkowym wykonujemy chwyt podłopatkowy. W dalszej kolejności przechodzimy do opracowania karku wykonując głaskania i ugniatania od wyrostka sutkowatego przez kręgi szyjne do piersiowego odcinka kręgosłupa. Po masażu karku i grzbietu opracowujemy przednią część klatki piersiowej, zwracając szczególną uwagę na przestrzeń między obojczykiem a mięśniem mostkowo-obojczykowo-sutkowym. W dolegliwościach gośćcowych w zakresie kończyn górnych i dolnych masaż rozpoczyna się od kilkakrotnie powtarzanego masażu grzbietu. W przypadku zajęcia stawów kończyny górnej zwraca się uwagę na masaż obręczy barkowej, karku oraz klatki piersiowej, natomiast w przypadku zajęcia stawów kończyny dolnej - na masaż stawu biodrowego i okolicę krzyżowo-lędźwiową.
Stosujemy ćwiczenia: wzmacniające mięśnie położone dystalnie i proksymalnie od chorego stawu, czynne w odciążeniu i czynne wolne w niepełnym zakresie (do granicy bólu), izometryczne - wzmacniające mięśnie w obrębie chorego stawu, w odciążeniu z dawkowanym oporem, czynne z oporem.
Naciągnięcie mięśni i więzadeł kręgosłupa
Jest to uszkodzenie polegające przeważnie na naciągnięciu lub przerwaniu niektórych części mięśnia prostownika grzbietu. Często jest to zupełnie nieznaczny uraz, może on jednak sprawić wiele kłopotu, jeżeli nie zwróci się na niego odpowiedniej uwagi.
Stosowane zabiegi
Leczenie można prowadzić w pozycji leżącej na brzuchu lub w pozycji siedzącej w pochyleniu. Takie pozycje są wygodne dla pacjenta, a ponadto dają możliwość rozluźnienia mięśni. Zabiegi fizykalne należy rozpocząć możliwie jak najwcześniej po powstaniu urazu. Jeżeli bowiem dojdzie do organizacji wysięku, powstaną zrosty, które mogą powodować bóle i częściowe ograniczenie ruchomości przez wiele miesięcy.
W zakresie fizykoterapii stosuje się zabiegi rozgrzewające, wybrane spośród wykonywanych przy skręceniu kostki.
W masażu wyróżniamy dwa sposoby postępowania: klasyczne i segmentarne. W postępowaniu klasycznym stosujemy głaskania, rozcierania podłużne (powierzchowne i głębokie), rozcierania poprzeczne oraz powolne, lecz głębokie ugniatanie podłużne.
Masaż segmentarny obejmuje przede wszystkim mięśnie długie po obu stronach kręgosłupa oraz wszystkie pozostałe mięśnie grzbietu. Zabieg wykonuje się w pozycji leżącej chorego opracowanie grzbietu, a następnie w pozycji siedzącej opracowanie klatki piersiowej i przestrzeni międzyżebrowych. Na zakończenie zabiegu wykonujemy sprężynowanie klatki piersiowej.
Stosujemy ćwiczenia:
a) Relaksacyjne: czynne krążenia głową i tułowiem, naprzemienne skręty tułowia z ramionami luźno zwisającymi, powolne prostowanie tułowia "krąg za kręgiem".
b) Dla wzmocnienia mięśni kręgosłupa: ćwiczenia prostujące wolne i z oporem.
c) Z pełną ruchomością: skręty tułowia z zarzucaniem ramion, skłony na przemian w jedną i drugą stronę w pozycji leżącej, skłony na boki w pozycji stojącej, "piłowanie", "rąbanie drzewa".
ZŁAMANIA
Złamanie (fractura) jest to częściowe lub całkowite przerwanie ciągłości kości. Złamania częściowe (niezupełne) dzielimy na:
· Złamanie podokostnowe, nadłamanie (tzw. złamanie typu "zielonej gałązki), spotykane wyłącznie u dzieci. W złamaniu tym kość jest zgięta jak "gałązka" i złamana jest jedynie część trzonu.
· Złamanie szczelinowate (pęknięcie), w którym kość ulega zwykłemu pęknięciu bez przemieszczenia fragmentów.
· Złamanie ze strzaskaniem, w którym kość jest rozwałkowana (spowodowane przez pocisk).
· Złamanie z wgnieceniem kości do wewnątrz. Spotyka się je przeważnie w złamaniach kości czaszki.
Złamania całkowite dzielimy:
· Złamanie proste, nazywane złamaniem zamkniętym, w którym skóra nie jest uszkodzona.
· Złamanie wklinowane, w którym oba końce złamanej kości wbijają się w siebie.
· Złamanie ze strzaskaniem kości na liczne drobne odłamki.
· Złamanie złożone, nazywane również złamaniem otwartym, w którym odłamek złamanej kości przebija się przez skórę. W takim przypadku istnieje duże niebezpieczeństwo zakażania.
· Złamanie powikłane, w którym następuje uszkodzenie narządów lub ważnych struktur tkankowych w otoczeniu złamania.
Dla prawidłowego leczenia złamania bardzo ważne jest poznanie jego przyczyny. Możemy tu wyróżnić złamania urazowe, wskutek bezpośredniego lub pośredniego urazu, i złamania samoistne, które są zawsze pochodzenia patologicznego (choroby miejscowe lub ogólne prowadzą czasami do niezwykłej łamliwości kości).
Do objawów złamania w momencie urazu lub wkrótce po nim należą:
ü ograniczenie ruchów kończyny,
ü obrzęk w miejscu złamania,
ü ból i bolesność dotykowa w miejscu złamania,
ü ruchomość w miejscu złamania,
ü trzeszczenie odłamków kości podczas ruchów.
Badanie radiologiczne pozwala na potwierdzenie diagnozy i dokładne określenie rozległości uszkodzenia, przemieszczenia odłamków i przebiegu szczeliny.
Po złamaniu kości, w ciągu 24 godzin, pojawia się obrzęk. Jest on spowodowany częściowo krwawieniem do tkanek, a częściowo zwolnieniem krążenia krwi żylnej ze zwiększonym przesiąkaniem chłonki. Pomiędzy złamanymi końcami kości tworzy się krwiak. Krwiak ulega organizacji, a w tej miękkiej masie powstaną nowe naczynia krwionośne. Nowa tkanka rozwija się nie tylko pomiędzy obu odłamkami kości, ale również z boku, pod okostną, a przestrzeń, gdzie powinna znajdować się jama szpikowa, jest również wypełniona tkanką ziarninową. Końcowe odcinki kości w miejscu złamania ulegają rozrzedzeniu, a wapń osadza się w tkance ziarninowej. Nowo powstałą tkankę nazywamy kostniną. Pod koniec tego okresu miejsce złamania jest zrośnięte. Oba odłamy złamanej kości tworzą teraz całość, ale nie są one jeszcze dostatecznie silne, aby wytrzymać uraz. Po uzyskaniu zrostu za pomocą kostniny osteoblasty doprowadzają do zdeponowania soli wapnia w miękkiej tkance, stopniowo wywołując jej stwardnienie. Osteoblasty przechodzą do nowej tkanki kostnej i drążą w niej jamy, co sprawia, że jej konsystencja staje się mniej zwarta. Proces ten jest podobny do procesu kostnienia w prawidłowej kości. Ponownie wytwarza się kanał szpiku i pojawiają się komórki szpiku. Proces ten nazywa się konsolidacją lub pełnym zrostem. W końcu następuje wymodelowanie nowej kości.
Czas potrzebny dla uzyskania zrostu i konsolidacji jest różny dla różnych kości. Jest on zależny od grubości kości, bogactwa unaczynienia i rozległości przemieszczenia odłamów. Ważną rolę odgrywa rodzaj złamania. Złamania spiralne lub skośne przeważnie zrastają się wcześniej niż złamania poprzeczne, a złamania kości kończyny górnej wcześniej niż kończyny dolnej. Czas potrzebny do uzyskania zrostu waha się również w zależności od tego, jaka część kości uległa złamaniu. Złamania w okolicy stawu zrastają się szybciej niż złamania trzonu kości. Dużą rolę odgrywa tu również wiek pacjenta. u dzieci kości zrastają się o wiele szybciej niż u dorosłych. W przybliżeniu: czas potrzebny na uzyskanie zrostu w obrębie kończyny górnej wynosi od 3 do 6 tygodni, na uzyskanie konsolidacji - od 6 do 12 tygodni. Dla kończyny dolnej czas zrostu wynosi od 6 do 12 tygodni, czas konsolidacji - od 12 do 24 tygodni.
Może się zdarzyć, że zrastanie odbywa się dłużej niż zwykle lub nie wytworzyła się kostnina. Dochodzi wówczas do zespolenia się odłamów kostnych za pomocą tkanki włóknistej. Zrost opóźniony często przechodzi w brak zrostu. Zrost opóźnio...
jadzia146