Efekty ufności

Ufanie/bycie godnym zaufania

Bycie ufnym ≠ naiwniość

POZNAWCZE KONCEPCJE OSOBOWOŚCI

część 6

Eksperyment doyga:

Samosprawdzająca się przepowiednia//skalowanie nieufności. Cecha nieufności nie jest korzysta dla posiadacza. U podstaw cechyc ufności leża komponenty dziedziczne, ciezko się ich oduczyć.

Behawioryzm jako antyosobowościwy nurt w psychologii

o                 Umysł jako niezapisana karta

o                 Człowiek kształtowany przez środowisko

o                 Badanie związku bodziec-reakcja (praw rządzących uczeniem się)

o                 Myślenie i uczucia, jako nieobserwowalne, nie mogą być badane

Stanowiska:

o                 radykalne – brak odwołań do osobowości (Skinner)

o                 umiarkowane – charakterystyki podmiotu jako zmienne pośredniczące  

Społeczne teorie uczenia się

o               Kontynuacja behawioryzmu

o               Pytania:

1. jaki jest wpływ kontekstu społecznego i sytuacyjnego na proces uczenia się

2. jak przewidywać zachowanie na podstawie zmiennych zewnętrznych (sytuacyjnych) i wewnętrznych (wyuczonych przekonań)

Teoria oczekiwania i wartości J. Rottera (lata 60-te XX w.)

Założenia:

1. Człowiek aktywnie konstruuje rzeczywistość

2. Uczenie się zachodzi w kontekście społecznym

3. W każdej sytuacji człowiek ma do wyboru wiele możliwych zachowań

4. Człowiek uczy się przewidywać skutki własnych reakcji (na podstawie pozytywnych i negatywnych wzmocnień) i reakcje innych

5. Spośród dostępnych zachowań na drodze do celu człowiek wybiera to, którego prawdopodobieństwo sukcesu jest największe

Działanie jako suma wartości i możliwości

W = subiektywna wartość (atrakcyjność) wzmocnienia (znaczenie przypisywane celowi)

M = możliwość (lub: oczekiwanie) prawdopodobieństwo wzmocnienia (szansa realizacji celu)

Prawdopod. Zachowania = W + M

Zmienne o charakterze osobowościowym - zgeneralizowane oczekiwania:

1.Umiejscowienie kontroli wzmocnień - przekonanie o własnym wpływie na zdarzenia zależne od tego, czy wzmocnienia są zgodne z działaniami podmiotu

a. wewnętrzna lokalizacja kontroli – efekty własnych działań zależą od podmiotu

b. zewnętrzna lokalizacja kontroli – od czynników zewnętrznych

2. Zaufanie interpersonalne (trust) – oczekiwanie, że można wierzyć słowom, obietnicom innych ludzi i grup

                            a. niskie

                            b. wysokie

Badanie umiejscowienia kontroli wzmocnień:

o                Kwestionariusz I-E Rottera (20 par stwierdzeń do wyboru)

o                Kwestionariusz „Delta” Drwala (24 pytania, ze skalą kłamstwa, odp „prawda” „fałsz”)

o                I-E w Pracy Gliszczyńskiej, pary stwierdzeń (I-E w pracy i zgeneralizowane)

Skutki wewnętrznego poczucia kontroli  (w pierwszych badaniach)

o               wiara w własne siły, pewność siebie,

o               ambicja, przedsiębiorczość, niezależność,

o               wytrwałość, sumienność, odpowiedzialność,

o               lepsze przystosowanie społeczne, gotowość do współpracy

Skutki wysokiego zaufania interpersonalnego (w pierwszych badaniach)

o               Rzadziej kłamstwo, oszustwo, kradzież

o               Częściej wyrozumiałość wobec innych

o               Rzadziej nieprzystosowanie, konflikt, niski dobrostan

o               Częściej popularność, sympatia innych

o               Częściej bycie godnym zaufania

o               Brak związku z łatwowiernością!

o               „Błędne koło” nieufności (lub zaufania)

Umiejscowienie kontroli wzmocnień w pracy zawodowej

o               Może być uogólnione na wszystkie sfery życia, lub specyficzne (np. kontrola osobista, społeczna, zawodowa)

o               Ma wpływ na: motywację, przywództwo, wybór i wykonywanie zawodu, stres i zmianę

OSOBY WEWNĄTRZSTEROWNE:

o               „To, co mnie spotyka, zależy ode mnie”

o               Aktywnie poszukują informacji

o               Podejmują czynności zabezpieczające

o               Bardziej motywowane do osiągnięć

o               Podejmują większy wysiłek kontroli środowiska

o               Sukces i porażkę przypisują sobie

OSOBA WEWNĄTRZSTEROWNA:

n    jest niezależna

n    lubi brać udział w podejmowaniu decyzji

n    dobrze przystosowuje się do pracy

n    dobrze znosi stres

n    lubi wpływać na innych

n    drażnią ją warunki, gdy trzeba przestrzegać wielu sztywnych reguł

OSOBY ZEWNĄTRZSTEROWNE:

o                „To, co mnie spotyka, zależy od sił zewnętrznych, szczęścia, przeznaczenia”

o               Łatwiej podporządkowują się poleceniom

o               Sprawdzają się w zawodach wymagających rutyny

o               Preferują sytuacje o wyraźniej strukturze, z jasnymi wymaganiami

Koncepcja konstruktów osobistych  George’a Kelly’ego (1955)

o                 Koncepcja kliniczna, wyjaśniająca zachowanie w kategoriach poznawczych

o                 Ważne są sposoby konstruowania świata: spostrzegania i interpretowania zdarzeń, związane z strukturami poznawczymi człowieka

o                 Człowiek jako naukowiec : zbierający i porządkujący informacje, stawiający i sprawdzający hipotezy

o                 Konstrukt – sposób spostrzegania lub interpretowania zdarzeń, używany w celu kategoryzowania zdarzeń i planowania zachowania

Osobisty konstrukt poznawczy:

o                  Powstaje, gdy człowiek zauważy wspólne właściwości zdarzeń, odróżniające je od innych

o                  Oddaje podobieństwo dwóch rzeczy i różnicę wobec trzeciej

o                  Dwubiegunowy (poważny-zabawny, mądry-głupi)

o                  Nie stanowi kontinuum; dodatkowo używane są inne konstrukty jakości i ilości

biegun podobieństwa                            biegun przeciwieństwa

  Osoba 1   Osoba 2                                                    Osoba 3

     POMAGAJĄ                                               WYRZĄDZA KRZYWDĘ

    „życzliwy”                                                           „okrutny”

Osobiste konstrukty poznawcze:

o                 Tworzą system hierarchiczny (zwierzę – pies – jamnik)

o                 Różnią się zakresem stosowalności

o                Różnią się miejscem w systemie (centralne – konstrukty rdzenne i peryferyczne)

o                 Są zmienne w czasie

Systemy konstruktów mają różny stopień złożoności, spójności, zhierarchizowania i integracji

Właściwości konstruktów:

o                Słowne i przedsłowne (niezwerbalizowane)

o                Deskryptywne (dom-chata) lub ewaluatywne (życzliwy-zgryźliwy)

o                Abstrakcyjne (miłość-zdrada) i konkretne (spacer-ucieczka)

o                Powszechne i unikalne (niepodzielane przez innych)

o                Przepuszczalne (modyfikowalne) i nieprzepuszczalne (sztywne)

Różnice indywidualne:

o                w treści konstruktów

o                w organizacji systemów konstruktów:

Ø                 złożoność (liczba konstruktów)

Ø                 spójność

Ø                 zhierarchizowanie

Ø                 integracja

Złożoność-prostota poznawcza jako wymiar osobowości: „zdolność konstruowania zachowania społecznego w sposób wielowymiarowy” 

Metoda badania konstruktów: Rep Test (Test Zbioru Konstruktów Ról)

A. tworzenie listy osób opartej na Liście Nazw Ról (ja, ojciec, matka, lubiany nauczyciel, kłopotliwy sąsiad…)

B. tworzenie konstruktów przez porównywanie 3-ch osób z listy (w czym dwie są podobne do siebie i różne od trzeciej)

Modyfikacje Rep Testu: zmiana ról i instrukcji

Rozwój osobowości = proces rozwoju systemów konstruktów, w kierunku złożoności, integracji oraz średniej przepuszczalności

Lęk = osoba styka się z czymś, czego nie może opisać przy pomocy własnych konstruktów; znalezienie kategorii-redukcja

Nerwica = niedomoga poznawcza, brak konstruktów koniecznych do rozwiązania problemów

Terapia poznawcza: eksperymentowanie – zmiana w systemie konstruktów, perspektywy lub zachowania, wypróbowywanie nowych ról

Terapia ustalonej roli Kelly’ego

klient eksperymentuje przyjmując napisaną dla niego rolę – „nową osobowość” na próbny okres (np. 2 tyg) w terapii i w życiu, by zmienić system konstruktów

Ocena koncepcji:

o     Łączy idiograficzny (niepowtarzalna interpretacja świata) i nomotetyczny (procesy opisujące funkcjonowanie poznawcze) punkt widzenia

o     Opisuje zarówno struktury (system konstruktów) jak i procesy (funkcjonowanie tego systemu)

Radykalna krytyka teorii cech jako początek poznawczego ujmowania osobowości : Walter Mischel (1968):

o                  Przewidywanie zachowań na podstawie cech jest nieskuteczne

o                  Korelacje między cechą a zachowaniem są bardzo niskie (do 0,3)

o                  O zachowaniu decyduje sytuacja!

PSYCHOLOGIA POZNAWCZA bada motywację i procesy prowadzące do zmienności zachowań

TEORIA CECH bada różnice indywidualne i stałe tendencje behawioralne

Dlaczego Mischel nie mógł na podstawie cech trafnie przewidzieć zachowań:

...