1. Ćwiczenia ortofoniczne w edukacji dzieci.
Rodzaje ćwiczeń ortofonicznych:
- ćwiczenia oddechowe, np. „wąchanie kwiatków” – powoli wdychamy nosem zapach kwiatków, a następnie wydychamy powoli powietrze (powtarzamy kilka razy);
- ćwiczenia słuchowe, np. „kto to powiedział” – jedno z dzieci ma zawiązane oczy, musi odgadnąć, który z kolegów się odezwał;
- ćwiczenia fonacyjne (głosowe), np. „ech” – dzieci wywołują poszczególne głoski, a jednocześnie powtarzają je coraz ciszej tak jak robi to echo;
- ćwiczenia narządów artykulacyjnych:
ćwiczenia języka – „niegrzeczne dziecko” – dzieci pokazują język tak, jak wtedy gdy są niegrzeczne;
ćwiczenia warg – „całuski” – chcemy pocałować mamę, ale jest ona bardzo daleko, wysuwamy wargi do przodu i cmokamy;
ćwiczenia policzków – „chomik” – pokaż jak chomik trzyma w policzkach swoje zapasy;
ćwiczenia podniebienia miękkiego – „ufoludki” – dzieci energicznie wymawiają połączenia głoskowe :ak, ok., uk, ek, ik, uku, ugu, ag, og (są to głoski tylnojęzyczne przy wymowie których bierze udział podniebienie miękkie).
2. Kompendium wiedzy fonetycznej.
GŁOSKI - a, ą, b, b`, c, ć, cz, d, d`, dz, dź, dż, e, ę, f, f`, g, g`, h, h`, ch, ch`, i, j, k, k`, l, l`, ł, m, m`, n, ń, o, p, p`, r, r`, s, ś, sz, s`, t, t`, u, w, w`, y, z, ź, z`, ż
SAMOGŁOSKI - Zawsze dźwięczne, wymawiane przy otwartych ustach, język nie dotyka podniebienia, górnych zębów ani warg, przy jej wymawianiu powietrze nie napotyka przeszkód w jamie ustnej, tworzy sylaby.
SPÓŁGŁOSKI - Dźwięczna lub bezdźwięczna, wymawianie – język dotyka lub zbliża się do podniebienia, górnych zębów albo warg, przy jej wymawianiu powietrze napotyka przeszkody w jamie ustnej – szczeliny lub zwarcia, nie tworzy sylaby,
GŁOSKI NOSOWE - ą, ę, m, m`, n, ń;
GŁOSKI DŹWIĘCZNE I BEZDŹWIĘCZNE - b-p; b`-p`; d-t; d`-t`; g-k; g`-k`; w-f; w`-f`; z-s; ź-ś; ż-sz; h-ch; h`-ch`; dz-c; dź-ć; dż-cz; .......m, m`, n, ń, r, r`, ł, l, l`, j.
GLOSKA TWARDA – MIĘKKA - b-b`; c-ć; d-d`; dz-dź; f-f`; g-g`; h-h`; ch-ch`; k-k`; l-l`; m-m`; n-ń; p-p`; r-r`; s-ś; t-t`; w-w`; z-ź.
Stopień zbliżenia narządów artykulacyjnych - Zwarto – wybuchowe – b, p, d, t, g, k, ; szczelinowe – w, f, z, s, ż, sz, h, ch, zwarto – szczelinowe – dz, c, dż, cz; półotwarte – m, n, ł, l, r; (oraz ich miękkie odpowiedniki)
Miejsce artykulacji - Dwuwargowe – b, p, m, miękkie odpowiedniki; wargowo – zębowe – w, f, miękkie odpowiedniki; przedniojęzykowo – zębowe – d, t, z, s, dz, c, n, ł miękkie odpowiedniki; przedniojęzykowo – dziąsłowe – ż, sz, dż, cz, r, l, l`; środkowojęzykowe – ź, ś, dź, ć, ń, j; tylnojęzykowe – g, k, h, ch oraz miękkie odpowiedniki.
Głoska, a litera – najmniejszy, dający się wyodrębnić słuchowo element wypowiedzi nazywamy głoską. Głoska to nie to samo co litera. Litera jest graficznym (czyli pisanym) znakiem głoski. Nie każdej głosce odpowiada w języku polskim tylko jedna litera. Czasami za pomocą dwóch liter oddajemy jedną głoskę.
(zaburzeniach, defektach) wymowy mówimy, gdy odbiega ona od normy fonetycznej, ogólnie przyjętej w danym języku. Zaburzenia te obejmują szeroką gamę odchyleń od normy, poczynając od drobnych nieprawidłowości w wymawianiu poszczególnych głosek aż po ciężkie wady, które utrudniają kontakt z otoczeniem i powodują złe przystosowanie się jednostki do życia społecznego.
Rozwój mowy powinien zakończyć się w 5-6 roku życia. W niektórych przypadkach trwa nieco dłużej. Do wad wymowy nie zaliczamy więc cech wymowy dziecięcej, będące objawem jej niedojrzałości.
Przyczynami opóźnienia w rozwoju mowy mogą być:
- czynniki wewnątrzpochodne (tkwiące w dziecku) -wady zgryzu i anomalie zębowe (wymowa międzyzębowa), upośledzenie słuchu fizjologicznego, nieprawidłową budowę aparatu mowy (rozszczep podniebienia,
- czynniki zewnątrzpochodne – choroby w pierwszym roku życia, które opóźniają czynności ruchowe, takie jak, siadanie, stanie, chodzenie, również zaniedbania wychowawcze, mówienie do dziecka językiem nianiek (spieszczanie), nadmierny rygoryzm lub liberalizm co do mowy dziecka.
Największą grupę zaburzeń mowy tworzą wady artykulacyjne określane mianem dyslalii. Dyslalia jest to nieprawidłowa wymowa jednej głoski (np. r), wielu głosek (np. Seplenienie połączone z reraniem), a nawet wszystkich lub niemal wszystkich głosek od razu (bełkot)
Sygmatyzm (seplenienie)
Jest to wada wymowy zwana inaczej seplenieniem, polegająca na nieprawidłowej realizacji głosek zębowych, które w zależności od miejsca artykulacji można podzielić na trzy grupy:
S, z, c, dz - głoski syczące
Š, ž, č, dż -głoski szumiące
Ś, ź, ć, dź - głoski ciszące
Rotacyzm (reranie)
Wada ta zwana inaczej reraniem polega na nieprawidłowej realizacji głoski r. Przyczyną nieprawidłowej wymowy głoski r może być między innymi budowa anatomiczna języka (np. zbyt krótkie wędzidełko), obniżony poziom słuchu, słaba zdolność koncentracji uwagi na dźwiękach mowy, opóźniony rozwój ruchowy, opóźniony rozwój umysłowy i nieprawidłowe wzorcewymowy z otoczenia dziecka.
Ubezdźwięcznianie
Polega na wymawianiu głosek dźwięcznych bezdźwięcznie bez drgań wiązadeł głosowych (b-p, w-f, g-k, d-t, ż-sz, z-s, ź-ś, dz-c, dź-ć
Nosowanie
Głoski nosowe m, mi, n, ni, ę, ą- wymawiane są jak ustne i odwrotnie- ustne z poszumem nosowym
Wadliwa wymowa głosek k, g
Głoski te są zastępowane głoskami t, d. Są one wynikiem nieprawidłowej pracy języka.
8. Temat do wyboru z zakresu metodyki nauczania języka polskiego.
Drama - wykorzystuje ona naturalną umiejętność człowieka do wchodzenia w role. W dramie poprzez wchodzenie w różne role mamy okazje obserwować i przeżywać nie tylko reakcje wypływające z naszych osobistych doświadczeń, lecz także te, które wynikają z roli. Mamy możliwość spojrzenia z dystansu i przeanalizowania sytuacji problemowych, nazwania emocji, które im towarzyszą, zrozumienia lepiej siebie i innych oraz trenowania nowych zachowań i umiejętności. Drama tworzy sytuacje edukacyjne poprzez angażowanie uczestników na trzech poziomach: 1. fizycznym (zaangażowanie ruchu, ciała w trakcie improwizacji) 2.emocjonalnym (zaangażowanie emocji w trakcie wchodzenia w role) 3.intelektualnym (dyskusje i podsumowanie po improwizacjach). Wykorzystywane w dramie improwizacje pozwalają przeżyć pewne doświadczenie w bezpiecznych warunkach, w tzw. płaszczu roli, bez ponoszenia realnych konsekwencji swoich działań, ale z możliwością wyciągnięcia z nich wniosków. Drama przez swój specyficzny sposób pracy kształtuje z jednej strony umiejętności społeczne i intelektualne uczestników, takie jak: praca w grupie, współdziałanie, umiejętności efektywnej komunikacji, empatii etc., z drugiej zaś pozwala na wyrażenie siebie – własnych uczuć, myśli i doświadczeń. Przykładowe techniki dramowe: karty czasowe - technika polega na osadzeniu improwizacji uczestników w momentach czasowych wyszczególnionych na kartach; np. "tydzień temu"; służy odtworzeniu sekwencji zdarzeń w określonej historii; zza kotary - technika polega na werbalnym zainscenizowaniu danej sytuacji przez prowadzących, którzy pozostają niewidoczni dla uczestników; służy zarysowaniu akcji dramatycznej i pobudzeniu napięcia dramatycznego bez prezentacji scen zawierających akty przemocy; improwizacja - spontaniczna aktywność twórcza polegająca na odgrywaniu ról zarysowanych w sytuacjach dramowych
improwizacja rzecz, akcja, czynność dokonana na poczekaniu, bez przygotowania; mowa, utwór muz. a. lit., przekład powstały bez przygotowania; wykonanie czegoś na poczekaniu, od ręki, na gorąco; inscenizacja wystawianie utworów dramatycznych na scenie; interpretacja art. tekstu dramatycznego na scenie teatru.
O improwizacji można mówić wtedy, gdy jedna lub więcej osób otrzymuje rolę oraz temat i próbuje działać w związku z postawionym zadaniem. Podstawą jej jest tekst tworzony na gorąco, w trakcie rozwijającego się sporu i konfliktu z partnerem.
Scenka improwizowana - tym różni się od „czystej” improwizacji, że uczniowie budują ją według zasady rozwoju akcji, z początkiem, punktem kulminacyjnym i zakończeniem – rozwiązaniem. Przeprowadzają próbę, bardziej lub mniej szkicują sytuacje i działania, aby na końcu zaprezentować kolegom efekt swojej pracy. Nauczyciel nie przerywa sceny, pytania stawia dopiero po jej zakończeniu. Ćwiczenie zostaje omówione pod kątem ujęcia problemu lub, w zależności od celu akcji wykonania aktorskiego, zamysłu inscenizacyjnego, wartości improwizowanego dialogu.
Przedstawienie improwizowane - trwa długo, z reguły przez całe zajęcia. Biorą w nim udział wszyscy uczniowie. Mogą oni, ale nie muszą, przez cały czas utrzymywać się w tych samych rolach. Przedstawienie improwizowane odbywa się na podstawie opowiadania nauczyciela, może mieć także charakter odtwórczy w stosunku do utworu literackiego.
O inscenizacji (spektaklu) - mówimy wtedy, gdy występuje wyraźny podział na scenę i widownię, na aktorów i publiczność. Punktem wyjścia inscenizacji jest scenariusz.
3. Czytanie i pisanie nowy język dziecka.
Co to jest czytanie?
Przez czytanie rozumiemy umiejętność odkodowywania znaków graficznych (litery, znaki interpunkcyjne), i transponowania tych znaków na mowę żywą. Wtedy mamy do czynienia z tzw. Czytaniem głośnym. Jeżeli transponujemy na znaki wyobrażeniowe to mamy do czynienia z czytaniem cichym (bezgłośnym).
W dydaktyce procesu czytania bardzo ważne jest określenie celu czytania. Po co czytamy? Ważne jest również co? i jak? czytamy.
Przymioty dobrego czytania: płynność (dziecko nie glosuje, ani nie sylabizuje), biegłość ( dziecko umie czytać pewne frazy), wyraźne (wyraźnie artykuluje, wyraźnie czyta), wyraziste ( z użyciem znaków suprasegmentalnych czyli: akcent, barwa głosu, tempo czytania, intonacja, milczenie),poprawne (zgodne z tekstem.)
3 poziomy rozumienia tekstu:
1). Konkretny (najniższy) – czyli rozumienie pierwszej warstw tekstu: co? gdzie?, kiedy?,
2). Wyjaśniający (średni) – dlaczego do tego doszło?, czy mogło zdarzyć się coś innego?
3). Wyjaśniająco – uogólniający (najwyższy) – tutaj włączają się asocjacje psychiczne, czyli co?, kto?, gdzie?, kiedy?, dlaczego? i co ja o tym sądzę?, co bym proponował? Do tego poziomu należy docierać. Wtedy mówimy, że uczeń konkretyzuje tekst. Dopóki nie będzie konkretyzacji tekstu, uczeń w pełni go nie zrozumie i nie polubi.
Czytanie jest umiejętnością wieloaspektową. Główne aspekty składające się na poziom czytania to: rozumienie, technika i szybkość.
Metody klasyczne i alternatywne nauki czytania – znajomość jednej metody alternatywnej.
Metoda to sposób nauczania, podstawowe metody nauki czytania są oparte na analizie i syntezie
metoda analityczna: zdaniowa – podstawową jednostką jest zdanie, wyrazowa – podstawowa jednostka w formie wyrazu.
metoda syntetyczna - alfabetyczna – podstawową jednostkę stanowią nazwy liter w porządku alfabetycznym, dźwiękowo – głoskowa – podstawową jednostkę stanowią głoski – fonemy i ich graficzne odpowiedniki, sylabowa – podstawową jednostką jest sylaba.
metody analityczna i syntetyczna zostały połączone i powstała metoda analityczno –syntetyczna wyrazów podstawowych (nową głoskę, literę uczeń poznaje w wyrazie podstawowym)
proces czytania przebiega od analizy do syntezy
- dziecko rozpoczyna czytanie od obserwacji poszczególnych liter, wymawiania ich – jest to analiza wzrokowa
- aby z poszczególnych głosek powstał wyraz musi nastąpić synteza głosek w zwartą całość. Jest to najtrudniejszy okres w nauce czytania.
Synteza wyrazu może przebiegać:
- wymawianie zapamiętanych głosek coraz szybciej
- czytanie sylabami
Metody alternatywne - Metoda Dobrego Startu M. Bogdanowicz – . W Polsce metodę ta rozpowszechniła Marta Bogdanowicz. Podstawą w tej metodzie jest jednoczesne usprawnienie analizatorów: wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno – ruchowego. Zasadniczą rolę odgrywa wzrok, słuch i sprawność motoryczna dziecka. Obecnie istnieją 3 polskie warianty Metody Dobrego Startu:
- piosenki do rysowania – to zestaw ćwiczeń dla dzieci rozwijających się nieharmonijnie, dzieci z tzw. ryzyka dysleksji
- piosenki i znaki – stanowią przedłużenie poprzedniego zestawu ćwiczeń, ale realizuje się ja na innym materiale.
- piosenki na literki – to zbiór ćwiczeń ułatwiających polisensoryczne (wielozmysłowe) uczenie się liter.
Metoda analityczno – syntetyczna Przyłubskich - Metoda ta powstała w wyniku powiązania różnych metod, które wykorzystują różnorodny poziom rozwoju poszczególnych funkcji psychicznych. W tej metodzie w procesie nauki czytania bierze udział funkcja wzrokowa, słuchowa oraz kinestetyczno – ruchowa. Wprowadzone zostały tutaj również elementy metody globalnej. Dzięki metodzie globalnej dziecko poznaje całościowo określone wyrazy wynikające z kontekstu oglądanej ilustracji. Później rozpoznaje te wyrazy pośród innych. Wprowadzenie sylaby jako elementu pośredniego w analizie i syntezie miało na celu rozszerzenie tzw. pola czytania. W związku z tym analiza przebiega od wyrazu, poprzez sylabę, do głoski, czyli jest to analiza wyraz – sylaba – głoska, a w odniesieniu do syntezy – odwrotnie: głoska – sylaba – wyraz. W tej metodzie punktem wyjścia jest znany dzieciom wyraz, a nie litera. Metoda ta wyrabia umiejętność dokonywania analizy i syntezy słuchowo – wzrokowej oraz rozumienie treści przeczytanego, odpowiednio dobranego tekstu.
Wprowadzenie w świat pisma I. Majchrzak;
Odmienna metoda nauki czytania dotyczy elementarnej nauki czytania oraz przygotowania dziecka do nauki pisania.
Podstawowe założenia metody:
- wprowadzenie dziecka w świat słów powinno odbywać się na zasadzie zabaw i gier, przynoszących dziecku radość i satysfakcję.
- celem nauki czytania jest zrozumienie sensu i znaczenia poszczególnych słów, a nie pozbawionych znaczenia oddzielnych liter, dlatego dziecko poznaje przede wszystkim wyrazy, a następnie litery, z których są zbudowane.
- dziecko na początku otrzymuje skończony zbiór liter – alfabet, wie, że wyrazy można tworzyć wykorzystując znane mu już litery.
Odimienna metoda nauki czytania znajduje zastosowanie już w przypadku dzieci bardzo małych (2 – 3 letnich). Autorka wyróżnia w niej kilka etapów; pierwszy z nich to tzw. etap inicjacji. Na tym poziomie dziecko otrzymuje wizytówkę ze swoim imieniem, które ma dla niego znaczenie emocjonalne. Dziecko z łatwością rozpoznaje swoje imię wśród imion innych dzieci. Następne etapy to wiele gier i zabaw pozwalających dzieciom na poznanie pozostałych imion, wyrazów oraz liter alfabetu. Charakterystyczne dla tej metody są nazwy ćwiczeń i zabaw takie jak: Targ liter”, „Gra w sylaby” czy „Nazywanie świata”.
Zasady dydaktyczne – normy obowiązujące w procesie zdobywania wiadomości i umiejętności przez dzieci w szkole.
- zasada zainteresowania: ciekawy tekst, ładne, kolorowe ilustracje, ciekawe i zajmujące, omówienie obrazków przed czytaniem, urozmaicenie ćwiczeń w czytaniu, zmiana siły głosu, czytanie z podziałem na role;
-zasada aktywności i samodzielności: łączy się ściśle z zasadą aktywnego zdobywania wiadomości i umiejętności, aktywność powinna wynikać z zainteresowania oraz zrozumienia sensu i celu, samodzielność powinna ujawnić się w doborze tekstów, najbardziej pożądana jest samodzielność w interpretacji tekstu;
- zasada stopniowania trudności: rozpoczynamy od zagadnień łatwych (czytanie wyraźne, oprawne, płynne) do trudniejszych ze znakami przestankowymi, akcentem logicznym i uczuciowym;
- zasada łączenia teorii z praktyką: pokazywanie dzieciom celowości czytania;
- zasada poglądowości: oparta jest na ogólnej teorii poznania i na znajomości psychiki dziecka, wymaga ona zastosowania pomocy naukowych: rozsypani literowe, wyrazowe, kasety magnetofonowe, wszystkie pomoce powinny działać na wzrok i słuch dziecka;
Czytanie głośne, a czytanie ciche.
Wyróżnia się dwie formy czytania: głośne i ciche.
W czytaniu głośnym zaś są z kolei trzy możliwości czytania:
- czytanie nauczyciela,
- czytanie poszczególnych uczniów,
- czytanie zbiorowe uczniów oraz czytanie z podziałem na role.
Głośne czytanie przeważa nad cichym w klasach najniższych, gdzie dziecko musi czytać dużo i często dla opanowania techniki.
Atrakcyjną formą czytania jest czytanie z podziałem na role. Jest ono doskonałą formą przygotowania dzieci do inscenizowania tekstów literackich.
Elementami czytania z podziałem na role są:
- czytanie określonego tekstu,
- wyodrębnianie poszczególnych postaci,
- wybór uczniów do odczytywania poszczególnych fragmentów tekstu,
- czytanie przez poszczególnych uczniów tekstu według przypisanych im ról,
- ocena czytania.
Dziecko przy czytaniu cichym ujmuje wzrokiem całe wyrazy, a potem grupy wyrazów. Szybko więc opanowuje technikę czytania i może osiągnąć w okresie nauczania początkowego umiejętność poprawnego, płynnego, wyrazistego czytania.
Ciche czytanie ma zatem spełnić dwa podstawowe zadania:
1. Ułatwić opanowanie techniki czytania.
2. Wyrobienie sobie właściwej metody pracy umysłowej.
Ciche czytanie umożliwia indywidualne tempo czytania, ułatwia większe skupienie czytelnika. Powinno ono występować we wszystkich klasach szkoły podstawowej. Należy je wprowadzić w klasie pierwszej jako czytania dla siebie w postaci milczącego odczytywania poleceń po cichu z tablicy czy kartki. Podobnie należy je stosować jeszcze w klasie drugiej i trzeciej.
Umieć czytać tzn. rozumieć pewien tekst, a umieć dobrze czytać tzn. uchwycić treści w najkrótszym czasie. Z treścią zaznajamiamy się w trojaki sposób: czytając cicho (dla siebie), czytając głośno (dla innych), słuchając czyjegoś czytania.
Czytanie głośne obejmuje dwa rodzaje czytania:
- czytanie wzrokiem
- czytanie głosem
Przy czytaniu głośnym oko wyprzedza głos – istnieje rozstęp wzrokowo – głosowy, który wzrasta w miarę nabywania wprawy w czytaniu. O ile w pierwszych dwóch latach nauki czytanie ciche dorównuje szybkością głośnemu, to w kl. III czytanie ciche jest szybsze od czytania głośnego. Czytanie głośne jest wyraźnym, płynnym, poprawnym i ekspresyjnym transponentem martwego tekstu na żywe słowo. Czytanie głośne jest czynnością zawodową spikerów, nauczycieli, ludzi przemawiających w sejmie czy w sądzie.
Umiejętność czytania głośnego jest jednym z celów nauczania języka polskiego. Ćwiczenia w czytaniu głośnym są równocześnie środkami kształcącymi prawidłową wymowę.
Wszystkie ćwiczenia w czytaniu głośnym całych zdań i tekstów, a także ćwiczenia przygotowawcze i usprawniające wymowę głosek, sylab i wyrazów mogą być wykonywane indywidualnie i zbiorowo.
- ćwiczenia zbiorowe – mają tę zaletę, że biorą udział wszystkie dzieci, a nieśmiałe pozbywają się tremy.
- ćwiczenia indywidualne – są konieczne dla sprawdzenia postępów uczniów, oceny wyników, a także przeprowadzenia korekty wymowy, artykulacji czy intonacji.
Czytanie ciche – niezbędne w życiu prywatnym.
Umiejętność czytania cichego zdobywa się poprzez wielorakie ćwiczenia w ciągu całego roku (opowiadanie, streszczenie, plany, odpowiedzi na pytania, opisywanie obrazków w tekście, rozsypani wyrazowe)
Czytanie ciche stanowi również etap przygotowawczy do czytania głośnego. Jest czytaniem uproszczonym w stosunku do głośnego. Czytanie to jest skierowane naw rozumienie tekstu, czytając cicho oceniamy całość tekstu, jedynie nie wypowiadamy go głośno. Od początku nauki czytania należy u dzieci wyrobić przyzwyczajenie do zagłębiania się w tekst, do zrozumienia GOP przy czytaniu cichym.
Ćwiczenia doskonalące naukę czytania – rozsypanka sylabowa, domino dwusylabowe, gwiazdka, suwak zegarowy,
Pismo i pisanie w nauczaniu zintegrowanym.
Etapy nauki pisania (wg T. Wróbla)
Pisanie – to poddanie się pewnej dyscyplinie psychomotorycznej w celu kreślenia znaków konwencjonalnych, jakimi są litery .W przypadku dzieci pisanie jest dalszym rozwojem ich ekspresji werbalnej, dalszym procesem w rozwijaniu języka.
W kl. I rozpoczyna się nauka pisania i trwa 3 lata.
Nasze litery wymagają dwóch ruchów:
- podbiegającego (ruch girlandowy)
- postępującego (ruch arkadowy)
T. Wróbel wyróżnia 3 etapy nauki pisania:
Okres przygotowawczy:
Jest to okres inicjacji do pisania. U każdego dziecka zaczyna się w innym okresie życia. Za moment startu umownie przyjmujemy pierwszy kontakt dziecka z narzędziem pisarskim np. patyk, palec, kredka itp. Dziecko, które ma wokół siebie środowisko osób piszących chce poprzez naśladowanie cos kreślić. Dlatego tez rodzice powinni dostarczyć dziecku narzędzi pisarskich. W tym okresie należy wykształcić motorykę wielką (ramie o przedramię) i motorykę małą (palce i nadgarstek).
W tym okresie ważna jest też umiejętność opanowania przestrzeni. Można np. kreślić patykiem na piasku, kreda po asfalcie, kredka na ścianie, pisakiem na dużym papierze. Chodzi tu o duży obszar malowania, a następnie o jego stopniowe zmniejszanie. Tymi działaniami zajmuje się przedszkole, które organizuje 3 grupy ćwiczeń, zabaw. Są to:
- zabawy psychomotoryczne – chodzi tu o zręczność i ruchowość oraz kształcenie motoryki wielkiej np. wyścigi rzędów, wiewiórki do dziupli, zabawy z piłką, szarfą, obręczą, ławeczką, skakanką itp.
- zabawy plastyczno – konstrukcyjne – kształcą motorykę wielką, ale przede wszystkim motorykę małą, np. stemplowanie, wydzieranie, wygniatanie, rysowanie, lepienie, układanie, wyszywanie, malowanie, kolorowanie itp.
- zabawy graficzne – chodzi tu o kształtowanie pamięci wzrokowej, orientacji wzrokowej np. zobacz, zapamiętaj, wyjdź, wskaż zmiany, puzzle, memory. Pokazujemy tutaj pewne znaki graficzne. Dziecko kreśli tutaj mandale (koła i okręgi), elipsy, serca itp., które coś wyrażają. Łączymy tu ze sobą pewne elementy graficzne, aby dziecko kształciło ruch postępowy i ruch podbiegający. Działania te przyzwyczajają dzieci do tego, że litery, czyli znaki konwencjonalne coś znaczą, mają jakąś treść. Każdy znak konwencjonalny jest symbolem. Dla dziecka, które myśli w sposób konkretno – obrazowy myślenie symboliczne jest bardzo odległe i niezrozumiałe. Okres ten może trwać 4 – 5 lat.
Okres elementarzowy:
W tym okresie następuje nauka pisania znaków graficznych, jakimi są litery oraz nauka łączenia liter. Okres ten trwa w zależności od tego, jak dzieci są przygotowane. W okresie elementarzowym wprowadzamy wszystkie znaki graficzne. W tym okresie staramy się wdrukować w pamięć wzrokową i w pamięć ręki znaki, które są u nas literami. W tym celu nauczyciel posługuje się zawsze algorytmem wprowadzania nowej litery. Dziecko poznaje 44 znaki, drukowane, małe i wielkie litery, zaś algorytm nowej litery wprowadza się zawsze na wyrazie podstawowym.
Okres poelementarzowy:
Obejmuje kl. II i III. W tym okresie pismo dzieci powinno być w miarę płynne i poprawne. Pojawiają się tu ćwiczenia redakcyjne, kompozycyjne, generowanie zdań, a później tekstów. Uczniowie uczą się nadawać tytuły, podporządkowywać zdania do obrazów, rozbudowywać oraz skracać zdania. Uczą się zamykania myśli w obrębie zdania. Okres ten obejmuje tzw. stadium pisma zindywidualizowanego, w którym coraz bardziej kierują się w piśmie własnym kryterium piękna, chcąc nadać pismu odrębny kształt. Własny styl charakteru pisma kształtuje się w starszych klasach szkoły podstawowej, a pisanie osiąga stadium nawykowe. W okresie poelementarzowym nastepuje dalsze doskonalenie techniki, a więc płynności ruchu i jego automatyzacja, czyli zbliżamy się tu do pisania swobodnego
Swobodne pisanie – to łatwość kreślenia znaków, minimalny wysiłek fizyczny i estetyka pisania.
W okresie poelementarzowym ma miejsce generowanie tekstów. Pojawia się tu tworzenie tekstu, a nie jego przepisywanie czy odtwarzanie. Uczeń może tu zapisać wszystko, co pomyśli głowa.
W toku nauki pisania u dzieci można zaobserwować wiele błędów. Błąd jest to odejście od ustalonej normy, regulującej w formie przepisów poprawność ortograficzną, gramatyczną lub stylistyczną. Norm graficznych właściwie nie ma, ale dla dobrego pisma przyjmuje się zazwyczaj trzy kryteria: czytelności, pisemności, estetyki pisma.
Najczęściej występujące błędy:
- Błędy konstrukcyjne: niedopełnienie kształtu litery, nieproporcjonalny układ elementów w budowie litery (zniekształcenie liter), zniekształcenie linii.
- Błędy łączenia liter: brak łączenia liter, łączenie niewłaściwe.
- Błędy proporcjonalności: niewłaściwe zagęszczenie liter w wyrazie, zachwianie proporcji liter w wyrazach, nierównomierne ułożenie liter pod względem wysokości, niewłaściwe odstępy miedzy wyrazami.
- Niejednolite pochylenie pisma: zmiana pochylenia liter w wyrazie, zmiana pochylenia wyrazów w tekście.
Najtrudniejsze do usunięcia są błędy dotyczące konstrukcji i proporcjonalności pisma. Ze względu na zniekształcenie liter i ich proporcji, co prowadzi z reguły do osłabienia czytelności jak również do obniżenia estetyki pisma.
Czynniki wpływające na poprawność pisma: rozumienie tekstu, motywacja, opanowanie prawidłowych nawyków.
Automatyzacja procesu pisania polega na związku czasowym pomiędzy wyobrażeniem litery i jej zapisem. Automatyzacja procesu pisania może być podstawą do działań na tekstach, czyli do generowania tekstów.
Fizjologia pisma przebiega na trzech płaszczyznach: psychicznej, fizjologicznej, motorycznej.
Umiejętność pisania polega na:
- opanowaniu schematu liter oraz ich połączeń
- biegłość pisania
- poprawność ortograficzna – chodzi gotowość wykształcenie czujności ortograficznej
- gotowość pisania
Biegłość pisania -...
skaloczep