UPRAWA ROLI I ROŚLIN
CAŁOKSZTAŁT UPRAWY ROŚLIN POD DANĄ ROŚLINĘ – zespół uprawek wykonywanych w związku z określoną rośliną.
GLEBA – utwór powstały z powierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej pod wpływem czynników glebotwórczych mające warunki do zaspokajania potrzeb życiowych roślin, inaczej – wierzchnia warstwa skorupy ziemskiej będąca pod wpływem klimatu i istot żywych. Właściwości gleby zależą od: składu mechanicznego, struktury, zawartości wody, zaw. powietrza, zaw. próchnicy, temp., odczynu, właściwości chemicznych, skały macierzystej, procesu glebotwórczego. Najlepsze są gleby średnie o zawartości próchnicy 2-4%
KULTURA ROLI – to cecha, która mówi nam o łatwym nabieraniu sprawności. Taką glebę można łatwo doprowadzić do bardzo dobrego stanu do uprawy.
MIĘDZYPLONY – przeznacza się na paszę, na nawóz lub zostawia się na ściółkę okrywającą ziemię.
ROLA - powierzchniowa warstwa gleby na która bezpośrednio działają narzędzia i maszyny uprawowe.
SIEDLISKO – zespół naturalnych sztucznych czynników zew. działające na rośliny dziko rosnące bądź uprawowe. Na siedlisko składają się czynniki: A- naturalne: -1-geologiczne -2-ukształtowanie terenu -3- gleby (typ, rodzaj, itp.) -4- wody (rzeki, jeziora, bagna) -5-biocenoza (zespół organizmów roślinnych i zwierzęcych). B- sztuczne -1- agrotechniczne -2- prototechniczne -3- sylwotechniczne -4-melioracyjne -5- pochodzenia przemysłowego miejskiego, rozbudowa sieci komunikacyjnej.
STRUKTURA GRUZEŁKOWATA – stan gleby charakteryzujący się zdolnością do tworzenia się cząstek o różnym kształcie i wielkości zwanych agregatami. Mikroagregaty < 0,25mm, mezoagregaty 0,25 – 5mm, makroagregaty 5-10mm, megaagregaty > 10mm. Czynnik wiążący: koloidy pochodzenia organicznego, mineralnego, organo-mineralnego, wydzieliny drobnoustrojów. Czynniki poprawiające strukturę gruzełkowatą: -1- czynniki nawozowe –a- wapno –b- jony kw. fosforowego H3PO4-utrwalacze -c- materia organiczna -2- uprawki mechaniczne -a- orka z przedpłóżkiem -3- właściwe ułożenie i zastosowanie płodozmian -a- uprawa roślin strukturotwórczych (motylkowate wieloletnie + trawy). Czynniki niszczące strukturę gruzełkowatą: -1- opady atmosferyczne -2- uprawa-ciśnienie narzędzi (udeptywanie, ugniatanie, zagęszczanie, uprawa roślin okopowych, wadliwy płodozmian) -3- nawozy mineralne (sole potasowe NaNO3) -4-jony wodorowe i jednowartościowe kationy.
UPRAWA ROLI – całokształt czynności wykonywanych narzędziami i maszynami uprawowymi w celu stworzenia uprawianym roślinom optymalnych warunków wzrostu i rozwoju. Stworzenie optymalnych warunków dla wzrostu i rozwoju roślin poprzez wykonywanie odpowiednich czynności. ZADANIA I CELE UPRAWY ROLI: -1- powstawanie struktury gruzełkowatej -2- usprawnienie gospodarki wodnej -3-poprawa właściwości cieplnych w glebie -4- poprawa warunków powietrznych w glebie -5- ułatwienie przenikania korzeniom w głąb gleby -6- przykrywanie nawozów i mieszanie ich z glebą -7- zaoranie derni i resztek roślinnych -8- stworzenie optymalnych warunków dla mikroorganizmów -9- walka z chwastami -10- walka z chorobami i szkodnikami -11- walka z chorobami gleby -12- przygotowanie roli pod zasiew -13- walka z erozją gleby -14- nadanie roli cech sprawności i kultury -15- zachowanie próchnicy w roli
UPRAWKA – każda czynność wykonywana jakimkolwiek narzędziem lub maszyną uprawową.
ZESPOŁY UPRAWEK -1- z.u.pożniwnych -2- przedsiewnych -3-przedzimowych i letnich -4-wioswnnych -5-pielęgnacyjnych. Wykonanie poszczególnych uprawek uwzględnia następujące parametry: daty agrofonologiczne początku i końca wykonania poszczególnych uprawek, stan roli, wilgotność przystąpienia do rozpoczęcia zespołu uprawek, przebieg pogody w czasie poprzedzającym wykonanie uprawek.
ZESPÓŁ UPRAWEK – szereg uprawek wykonywanych w określonej porze roku dla uzyskania określonych celów. Rodzaje uprawek: -1- odwracające się – orka i uprawki zastępują orkę -2- spulchniające i wyrównujące rolę – kultywatorowanie, bronowanie, włókowanie, uprawa glebogryzarką. -3- ugniatające i kruszące
Z.U.PIELĘGNACYJNYCH – Cel: zniszczenie chwastów, skorupy powstałej na powierzchni gleby, wymieszanie nawozów. Wykonujemy za pomocą: bron, obsypników, opielaczy, gracy. Bardzo istotne dla rozwoju i wzrostu roślin, wykonuje się w okresie wegetacji.
Z.U.POŻNIWNYCH – Cel: przyoranie resztek pożniwnych, zwiększenie wilgotności uprawianej warstwy gleby, zwalczanie chwastów nasiennych i rozłogowych, niszczenie chorób i szkodników znajdujących się na resztkach pożniwnych. Wykonujemy : podorywkę, bronowanie, kultywatorowanie, bronowanie. Z.u.pożniwnych nastawiona na zwalczanie perzu: orka na większą głębokość niż sięgają rozłogi perzu (10-12cm) pozostawiając rolę wyskibioną, kultywatorowanie dwukrotnie na krzyż po wyschnięciu skib, bronowanie po przeschnięciu rozłogów, grabienie i wywózka perzu, zwalczanie chwastów nasiennych (jeśli konieczne). Skuteczną metodą zwalczania perzu jest zastosowanie herbicydów w z.u.pożniwnych „round Up” stosuje się od lata do późnej jesieni opryskując ściernisko gdy perz osiągnie 10-25cm i ma co najmniej 3 liście. Po oprysku przez 3 tygodnie nie wykonujemy żadnych uprawek.
Z.U.PRZEDSIEWNYCH – Cel: przygotowanie roli do wysiewu. Zadania: doprowadzenie roli do stanu sprawności, nadanie odpowiedniej struktury gruzełkowatej i tekstury przez naturalne osiadanie gleby (3-5tyg.), przygotowanie wierzchniej warstwy roli do przyjęcia nasion, zniszczenie pozostałych chwastów nasiennych, wymieszanie nawozów mineralnych z rolą. Wykonujemy: Gdy nie przeprowadzono upr. pożniwnych: orkę razówkę, bronowanie. Uprawki przedsiewne: orka siewna (15-20cm), bronowanie, bronowanie, siew, bronowanie posiewne.
Z.U.PRZEDZIMOWYCH – Cel: wykorzystanie okresu zimowego do poprawienia struktury roli, nadanie jej sprawności oraz zmagazynowanie maksymalnej ilości wody, zwiększenie miąższości warstwy ornej a tym samym pojemności wodnej, niszczenie chwastów przez głębokie przyoranie ich nasion, wydobycie na wierzch resztek perzu i innych organów podziemnych chwastów – wieloletnich aby przemarzły, przyoranie resztek pożniwnych, przyoranie obornika, przykrycie i wymieszanie nawozów mineralnych. Wykonujemy: orka przedzimowa (zięba), bronowanie – jeśli planujemy rozwiezienie obornika w zimie lub wapniowanie pola.
Z.U.WIOSENNYCH – Cel: zachowanie wody pozimowej i oszczędne jej gospodarowanie, przyśpieszenie nagrzania roli, zniszczenie pozostałych chwastów, przygotowanie odpowiedniej warstwy roli pod siew lub sadzenie roślin. Wykonujemy: pod rośliny wczesnego siewu na glebach kulturalnych po sprzyjającej zimie: włókowanie, bronowanie broną ciężką w 2 ślady lub: włókowanie lub bronowanie, kultywatorowanie, wałowanie, bronowanie broną lekką, siew, bronowanie posiewne. Pod rośliny późnego siewu: bronowanie, kultywatorowanie, bronowanie, siew, bronowanie posiewne.
– ugniatanie wałami
ZMIANOWANIE – celowe, racjonalne następstwo roślin na tym samym na tym samym polu uzasadnione przyrodniczo i gospodarczo, uwzględniające właściwości i wymagania roślin na tle warunków siedlisk (glebowych i klimatycznych).
PŁODOZMIAN – zmianowanie, zaplanowane na określony czas dla pól danego konkretnego gospodarstwa.
1 Następstwo roślin – gatunków roślin występujących po sobie w zmianowaniu lub płodozmianie na tym samym polu.
2 Przedplon i roślina następcza określają miejsce roślin w zmianowaniu.
3 Rotacja płodozmianowa – okres czasu w ciągu którego jedna roślina przejdzie przez wszystkie pola płodozmianu lub wszystkie rośliny zmianowania przejdą przez jedno pole.
4 Struktura zasiewu – udział poszczególnych gatunków lub grup roślin uprawnych w gospodarstwie w 2 roku. Obejmuje wszystkie pola płodozmianu.
5 Elementy zmianowania – grupy roślin o podanych właściwościach biologicznych i wymaganiach agrotechnicznych oraz pozostawiające po sobie podobne stanowiska (o podobnej wartości przedplonowej).
Elementy zmianowania:
a. Okopowe
b. Zbożowe ozime
c. Zbożowe jare
d. Przemysłowe
e. Strączkowe
f. Motylkowe
g. Poplony
h. Plony wtórne
PLON GŁÓWNY – roślina uprawiana w płodozmianie, dla której przeznacza się najdłuższą i najkorzystniejszą część okresu wegetacyjnego.
POPLONY – roślina uprawiana po plonie głównym
Rodzaje poplonów:
1. Poplony ścierniskowe
2. Poplony ozime
3. Wysiewka poplonowa
POPLON WTÓRNY – roślina wysiewana w plonie głównym po poplonie ozimym.
AGROTECHNICZNE CZYNNIKI ZMIANOWANIA:
1. Nawożenie obornikiem
2. Nawożenie mineralne
3. Wapniowanie
4. Uprawa roli
5. Pozostałości pestycydów
Uprawa roślin w monokulturze prowadzi do:
1. Jednostronne wyczerpanie z gleby składników pokarmowych
2. Pogorszenie właściwości fizycznych i biochemicznych gleby
3. Rozwój określonych chorób i szkodników
4. Wzrasta zachwaszczenie
5. Nagromadzenie w glebie substancji toksycznych.
PŁODOZMIANY:
I. Płodozmiany polowe:
a. Płodozmian zbożowy
b. Płodozmian okopowy
c. Płodozmian przemysłowy
d. Płodozmian mieszany
e. Płodozmian polowy z polem wypadającym
II. Płodozmiany pasowe:
a. Płodozmian przemienny pastwiskowo-łąkowy
III. Płodozmiany specjalne:
a. ???
b. Płodozmian nasienny
IV. Płodozmiany warzywne
V. Płodozmiany sadownicze
ZWALCZANIE CHWASTÓW:
METODY OCENY ZACHWASZCZENIA – należy najpierw ocenić stopień i strukturę zachwaszczenia roślin uprawnych i gleby.
Prowadzimy ocenę:
- łanu
- gleby
I. Ocena zachwaszczenia łanu
1. Metoda szacunkowo-wzrokowa – prosta, szybka, lecz również subiektywna.
- Wykonuje ją jedna osoba w okresie kwitnienia większości chwastów dla zbóż i roślin strączkowych w połowie VI, natomiast dla okopowych w połowie VIII.
- Wykonuje się ją kilkakrotnie w okresie w okresie wegetacji, aby nie pominąć chwastów obumierających wcześniej (po raz pierwszy, kiedy większość chwastów wzeszła
- Przed przystąpieniem do badań przygotowujemy sobie kartę spisową (miejscowość, data spisu, nr pola, powierzchnia ról uprawnych)
- Stan roślin uprawnych – faza rozwoju, wysokość, nawożenie, przedplon, gleba, ukształtowanie pola, grupa biologiczna, stadium fenologiczne, częstość występowania
- Spisu chwastów dokonuje się przechodząc przez pole po przekątnych lub w różnych kierunkach
- Częstotliwość występowania gatunku określa się na oko, wg. 4-0 stopniowej skali Malcewa.
a. Gatunek występujący pojedynczo
b. Gatunek wyst. Częściej niż pojedynczo
c. Gatunek wyst., ale nie dominujący nad rośliną uprawową
d. Gatunek występujący masowo i głuszący roślinę uprawową
- Fazę fenologiczną chwastów i roślin uprawowych określamy symbolem;
S - siewka W - wegetacja od rozetki do pędów kwiatowych
K - kwitnienie O - owocowanie
- W przypadku roślin kłosowych określamy fazy fenotypowe:
A – f. wschodów
B – f. pierwszego liścia
C – f. drugiego liścia
D – f. trzeciego liścia
E – początek krzewienia
F – krzewienie pełne
2. Metoda ilościowa – dokładniejsza, ale bardziej pracochłonna. Polega na obliczeniu chwastów z kilku powierzchni próbnych z 1 ha (nie mniej niż 4), na polu wielohektarowym nie mniej niż 10. Liczy się okazy poszczególnych gatunków i liczbę roślin uprawnych, wynik podajemy jako średnią liczbę chwastów/m2.
3. Metoda ilościowo-wagowa – bardzo dokładna i bardzo pracochłonna. Polega na policzeniu chwastów na powierzchni próbnej, wyrywania ich i określania p.s.m. Obcina się pędy przy szyjce korzeniowej i dzieli się chwasty na krótkotrwałe i długotrwałe, następnie suszymy a po wysuszeniu ważymy. Wyniki podajemy w liczbie chwastów w szt./m2 oraz p.s.m 1kg/m2.
4. Metoda chwastów przeliczeniowych – przeprowadza się wielokrotnie w okresie wegetacji (analizę ostateczną w pełni wegetacji większości chwastów). Obok ilości chwastów uwzględnia się układ piętrowy chwastów.
- Zboża i rośliny strączkowe – piętra w zależności od wysokości chwastów w stosunku do roślin uprawowych
- U okopowych i innych roślin niewysokich
>60cm, 30-60cm, 10-30cm, <10cm.
Liczy się i mierzy wysokość chwastów na powierzchni próbnej. Gatunki, które nie znalazły się w obszarze próbnym a występują nielicznie na polu oznaczamy jako sporadyczne (s). Liczbę chwastów różnych pięter podaje się osobno, ale każdego gatunku. Szkodliwość chwastów zwiększa się proporcjonalnie do ich wysokości.
Współczynnik wysokości:
- piętro I - 1,0 - piętro II – 0,7 - piętro III – 0,4 - piętro IV – 0,1
10 roślin piętra IV równoważy szkodliwość 1 chwastu piętra I.
Jeśli lb. egzemplarzy w każdym piętrze pomnożymy przez odpowiedni współczynnik to po zsumowaniu wyników otrzymamy stopień zachwaszczenia w sztukach.
II. Ocena zachwaszczenia gleby nasionami chwastów.
1. Metoda bezpośrednia – bardzo ścisła i pracochłonna. Polega na obliczeniu zawartości nasion chwastów w próbce gleby o określonej objętości przez ręczne ich wybieranie. Miejsce pobierania próbek wyznacza się losowo na 1ha≥10, wielohektarowe ≥20. Pobieramy po zbiorze rośliny uprawowej a przed wykonaniem zabiegów uprawowych. Próbki pobieramy za pomocą cylindra o wysokości 0-20cm. Pobieramy 3 poziomy. Próbki należy szybko wysuszyć, aby nasiona nie korkowaciały. Na sito Ø0,25 cm i strumieniu wody wypłukuje się części ziaren. Następnie segreguje się na gatunki, określamy ich liczby i podajemy szt./m2 w poszczególnych poziomach.
2. Metoda pośrednia – pobieranie próbek tak jak w metodzie bezpośredniej tyle, że nie wybieramy nasion. Próbki rozsypuje się cienką warstwą, oblicza się ilość nasion na podstawie kiełków. Minusem tej metody jest duży błąd.
USUWANIE ZACHWASZCZENIA – polega na –a- zapobieganiu (profilaktyka) –b- niszczeniu i usuwaniu już występujących chwastów.
Zapobieganie:
- używanie do siewu nasion oczyszczonych
- niedopuszczenie do owocowania i wysypania się nasion chwastów.
Zwalczanie:
1 – Zapobieganie zachwaszczen...
czaro3265