Sieroszewski Wacław - Latorośle.pdf - Wacław Sieroszewski - ChomikKulturalny

Sieroszewski Waclaw

LATOROŚLE

Madame Vauban wybierała się z helcią strych po słoiki ido konfitur; Mieczyś pobiegł

za nimi, gdyż miał sobie

raz na zawsze przykazane «nie oddalać się na krok od nich, Piotruś mógłby był nie

iść, bo miał «swego Niemca,, ale namyśliwszy się poszedł także. Strych to takie dla

każdego ciekawe miejsce; są tam różne rzeczy, wyrzucone i zapomniane przez

starszych, z których dość kurz zdmuchnąć, aby odzyskały swą wartość. Prócz tego

na strychu jest zupełnie inaczej niż na całym świecie. Ścian niema, tylko sufit — cała

chmura żółto przeświecających gontów, które jeżeli długo na nie spoglądać, zdają

się zlatywać na głowę. Wśród nich niby gwiazdki przeświecają słoneczne dziureczki,

tryskają smugi światła ze szczelin, które nie wiadomo gdzie są a których może nawet

wcale nie ma. W kątach, po bokach, nad głową krzyżują się i giną w zmroku słupy,

belki, krokwie, wiszą sznury do suszenia bielizny — zupełnie jak na okręcie. Można tu

niespodzianie odkryć całe kopalnie ciekawych rycin z Adamem, Ewą, Abrahamem;

obrazów, na których nic nie widać, ale oprawnych w piękne, pozłacane ramy; sta-

rych, niepotrzebnych książek w mocnych tekturowych okładkach; waz prawie całych;

wśród tych rupieci znajduje się tez stary zegar, który, naciągany, okropnie bzyka, ale

chodzic nie chce; całe kłębki szpagatu, moc gwoździ, sprzązek haków. Powiadają,

że można też tu znaleźć zamki od dubeltówek, a nawet lufy! A wszystko bez

wielkiego schodu; trzeba tylko upatrzyć chwilkę, kiedy starsi zajęci są czym innym.

Mieczyś nie rozumiał uroku tych wypraw i wolał zawsze kręcić się koło pudeł z

suszonymi owocami. I teraz już tam był.

i — Madame, proszę... tu stoi też buteleczka! — wolał.

Ale nikt nie zwracał na niego uwagi, madame była zajęta, Hela szukała, co by

wziąć dla siebie, a Piotruś znikł wśród zwałów rupieci. Po chwili w tej stronie dał się

słyszeć lekki brzęk, chłopiec silił się oderwać łańcuch od starego kufra, przy którym

rdzewiał marnie, a «na świecie» mógł się jeszcze przydać.

Madame Vauban podniosła się, zawołała dzieci i poczęła bardzo uważnie

spuszczać się ze schodów, niosąc w ręku pełno szklanych naczyń. Jak tylko znikły z

Helcią w ciemnym otworze wejścia, Miecio, który udawał, że idzie za nimi, skoczył do

okna. Rozumie się, Piotruś natychmiast pośpieszył za nim chcąc zapobiec

«nieszczęściu».

— Wiesz, że nie wolno! Nie wychylaj się, jeszcze spadniesz!...

Próbował go odciągnąć od okna, ale uparciuch uczepił się rączkami za gzyms i

piszczał, jakby go odzierano ze skóry.

— Puść mnie! ty zawsze chcesz wszystko tylko sam zobaczyć!

Aby wysunąć głowę nad jego głową, musiał więc starszy brat wleźć na pudełko i

nogę oprzeć o murek. Okienko było niewielkie, okrągłe; wypełnili je prawie całe. Obaj

mieli drobne, pociągłe twarzyczki; nosy proste, usta rumiane, włosy gęste, w

miękkich puklach spadające, ale nie byli do siebie podobni. Mieczyś był blondynem z

niebieskimi oczyma i cerą białą, przezroczystą jak stara porcelana; Piotruś miał płeć

smagłą, czarne włosy, czarne ogniste oczy, a nad nimi szerokie czoło wypukłe i

czarne brwi w jedną prawie linię zrośnięte. Na tle ściany białej, napojonej

słonecznym blaskiem, w ramce samotnego okienka, główki ich wyglądały jak śliczny,

malowany obrazek. Szczyt okapu rzucał na nich trójkąt

szerokiego, sinego cienia, jaskółki zlatywały się tłumnie do przylepionych tam

gniazd. Na park, rzekę, na okolicę otwierał się widok rozległy. Mieczyś podłożył

piąstki pod brodę, Piotruś niedbale oparł się ramieniem o ostrą krawędź futryny.

Czuli pewną trwogę, choć z dołu blaszany daszek ganeczku zabezpieczał ich od

spojrzeń zdradzieckich.

— Nie przyciskaj, udusisz mnie... — szeptał Mieczyś. — Jakże tu pięknie! Jak

wysoko! Doprawdy, kiedy wiatr topolami kołysze, czubek ich dostaje tu pewnie:

można by wtedy siąść na nie i pojechać... A jak daleko stąd widać! Czy to, Piotrusiu,

piasek leży z tamtej strony rzeki, taki żółty?... A woda jak niebo i chmurki płyną po

niej jak po niebie. Nie widać ani początku, ani końca, bo wszystko zawraca za górę...

— Cicho! Czego się drzesz?! Jeszcze usłyszą! Mam oczy, widzę i bez ciebie...

Ładnie, więc co? Co nam z tego przyjdzie?

— Ach, gdybyśmy się dostali na tamtą stronę! Tam pewnie dużo płaskich kamieni,

bo tu już wszystkie powrzucałeś do wody.

Na tamtą stronę!... Mor gen «fri». To ogromnie daleko. Kiedy Marcin w tamtą

stronę płynie na czółnie, to robi się taki mały jak mucha.

A my, cośmy mniejsi, tobyśmy zupełnie zginęli! Wiem, ale ja pomówię... ze

starszymi!

— Ze starszymi! Phi! Wcale mnie to nie nęci. Nie puściliby nas na krok od siebie, a

ciebie za rękę prowadziłaby mama albo Vaubanka i nic byś nie poznał. Zresztą, na

tamtym brzegu bywają wszyscy i ja byłem już w zeszłym roku, kiedy jeździłem z

ojcem do miasta. Nić ciekawego. Prom tylko chodzi po linie, a obok stoi chatka,

gdzie mieszka przewoźnik. Pewnie dobrze być przewoźnikiem, ale mieszkać na

wyspie znacznie lepiej. Wyspa stoi pośrodku rzeki i dokoła oblana jest wodą.

Widzisz, jak tam nad nią łatają ptaki?

Tam zawsze latają ptaki. Sam widziałem na własne oczy, jak tam, w lesie, schowała

się biała czajka.

— I teraz, Piotrusiu, patrz, jak tam nisko nad wodą leci biała czajka. Prawda, jaka

ta wyspa maluchna, jak kępa na torfowisku? Gdyby usiąść na brzegu, to można by

pluskać się w wodzie... Wiem, rozumie się, że dla tego trzeba zdjąć buty...

— Wyspa wcale nie maluchna. Tam jest duży, prawdziwy las. Marcin mówił, że tam

rośnie «rokita». To się tylko tak zdaje z wysoka.

— Ach, gdyby się tam dostać i zrobić ją bezludną!

— Jeszcze czego! Zaraz złaź, bo cię przycisnę. Jesteś głupi, a powiesz potem, żeś

pierwszy wymyślił, kiedy ja o tym myślę już od dawna.

— O, Piotrusiu! Weź mnie z sobą! Będę cię słuchał i wiesz co: żeby pokazać, że

nie jestem paplą, do jutra nie powiem słówka do nikogo! Chcesz?

Piotruś kiwnął głową, jak zwykł był czynić ojciec, kiedy chciał przerwać rozmowę.

— O tym potem! — A teraz tssyt! Trzymaj język za zębami, bo inaczej nigdy ci już

nic nie powiem i wszystko przepadnie.

Na dole, w korytarzu, usłyszeli trzaskanie drzwiami i głosy. Starszy zeskoczył

prędko, ale młodszy spóźnił się, pudełko mu się wysunęło spod nóg i zawisł w

powietrzu, rozpaczliwie machając nogami.

— Złaź... idą!

Było za późno: pani Vauban biegła szybko po schodach, wołając:

|| MietiouL. MietiouL. Pierre!

— Proszę pani, oni napewno wyglądają przez okno... ja wiem wołała idąca za nią

Helka.

Mieczyś pośpiesznie otrzepywał kurz i wapno z ubrania, pomagał mu Piotruś, a obaj

wniebogłosy krzyczeli:

— Zaraz!... zaraz... idziemy!

Nie pomogło. Pani Vauban wpadła jak burza, czerwona, zagniewana, schwyciła

Mieczysia gwałtownie za rękę, a starszego chłopca obsypała gniewnymi słowami.

Piotruś spojrzał znacząco na brata, przyłożył palec do ust, przeskoczył poręcz i znikł

dudniąc piętami po schodach.

Na podwórzu, czując się już bezpieczny, przystanął. Spojrzał w ogród, ku

kuchniom, na gumna... Wybrał ostatnie. Tam zwozili zboże. Co może być bardziej

zajmującego nad zwózkę? Ogromne wrota stoją otwarte na przestrzał, jedne fury

wjeżdżają, drugie wyjeżdżają, wozy dudnią, brzęczą... można łatwo być

przejechanym. Konie parskają, a zajęte opędzaniem się od owadów, pozwalają

blisko podejść do siebie, wszędzie kurzy się aż miło, ludzie ruszają się szybko i co

chwila rozlegają się krzyki:

— Paniczu, zmykaj... jadą!

—| Znowu, paniczu, tu się kręcisz? Zobaczysz, powiem ojcu...

— Nie ruszaj wideł!... Nie ruszaj młynka!... Jezus Maria! A to zatracony chłopiec!

Odejdź... koń narowisty, dorosłych nawet kąsa...

— Wiem, że narowisty! — poważnie odpowiada Piotruś.— Właśnie dlatego daję

mu kłosy, żeby się z nim zapoznać.

Kasztan, któremu podawał pęczek żyta, nie dawał się skusić. Ciemną, wyliniałą

wargę zwiesił, uszy do łba przytulił i udawał, że nie patrzy w tę stronę; przestał tylko

wywijać ogonem. Wreszcie, gdy przynęta znalazła się tuż przed jego nosem,

schwycił ją półgębkiem, ale jednocześnie lekkim ruchem korpusu w stronę

wyciągniętej do pogłaskania ręki Piotrusia dał poznać, że mu nie przyznaje żadnych

praw do swojej wdzięczności. Chłopak powiedział mu «słowa prawdy», rzucił nań

garścią zboża i zwrócił się w tę stronę, gdzie za młynkiem siedział na ziemi dzieciak

z konopiastą czupryną i oczyma jak chabry. Miał na sobie brudną płócienną ko-

szulę i podobne spodnie, spięte dużym metalowym guzikiem z płonącą bombą. • —

Czyj jesteś?

Chłopak oczu z niego nie spuszczał, ale milczał jak niemy.

— Wiem: tyś pewnie syn Szymona, co mieszka w ostatniej chałupie. Widziałem,

jak wczoraj kąpaliście się w stawie. Wam dobrze, wam wszystko wolno, dużo was...

Powiedz, czy u was wesoło?

Chłopak nie odpowiadał i coraz szerzej oczy otwierał.

— A tu co masz?—'spytał panicz dotykając końcem bucika węzełka nakrytego

pasiastym fartuchem.

— Nie rusz... Matula kazali... przemówił wreszcie głuchym głosem chłopak.

Piotruś schylił się i pociągnął za fartuch. Ukazała się maluchna główka w czepeczku

z kolorowych gałganków.

— Ma-tu-la, mówię, ka-za-li... Nie Szymonów ja, a Ma- tusowy — zaszlochał

niespodzianie chłopiec.

Piotruś zmieszał się bardzo.

— Co ci to?

— Ma-tu-la ka-za-li...

— Paniczu, niech go panicz ostawi. On mój! — rozległ się głos z góry. <

— To wy, Matusowo? Weźcie mnie na górę! — A dobrze! Niech panicz wlizie tu po

drągu!

W mgnieniu oka chłopiec był na sąsieku, skakał, piął się po snopach coraz wyżej, aż

wpadł w jakąś dziurę, gdzie nikomu nie zawadzał, a sam doskonale wszystko

widział.

Podjeżdżały wozy, snopy wielkie jak piec, kosmate jak broda Jankiela, wypływały z

jasności i, chwytane przez dziewki, przechodziły z rąk do rąk, aż Maciej w końcu

kładł je na miejscu przeznaczonym. Na klepisku rozlegały się bezustanne stuki,

brzęki, okrzyki, ale na sąsieku było cicho; tylko czasem zaszeleściała słoma,

zachichotała która z dziewcząt lub Maciej mruknął przekleństwo. W szarym półmroku

lu-

dzie poruszali się jak cienie. Przez dziury w strzesze tu i ówdzie wpadały pasma

złotego blasku. Po słonecznych dróżkach przelewały się potoki tęczowego pyłu,

dążąc jak dym kościelny w górę, ku szczytom, gdzie świegotały ptaki.

Piotruś, zapatrzony w wędrówki świetlistych drobinek, zapomniał o bożym

świecie.

Ocucił go głos pokojówki Józi:

— Czy nie ma tam czasem panicza?

— Był, ale nie widać.

— Skaranie z tym chłopcem! Znów pan się gniewa. Szukam go, szukam...

Wszędzie powiadają: «Tylko co był!...» Nigdzie nadążyć nie można. Czy to moja

rzecz szukać go przecie ja od pokojów, a on ma swego gubernera! — skarżyła się

dziewczyna.

Po jej odejściu Piotruś zsunął się na klepisko i pędem skierował w stronę

przeciwną, natychmiast jednak zawrócił:

-7- Niech już będzie, co ma być! Im prędzej, tym lepiej... Pójdę!

Gdy wszedł do pokoju, zrozumiał, iż «przeprawa» będzie ciężka, ale cofać się

było za późno. Wszyscy siedzieli już przy herbacie. Stół, nakryty białym obrusem,

wyglądał bardzo ponętnie; po rogach stały wazony z kwiatami, a na kryształowej

podstawce pośrodku wznosiła się piramida żółtych gruszek i rumianych jabłek.

Piotruś natychmiast zauważył przyczynę tej wystawy: gościa-ciotkę, siedzącą na

pierwszym miejscu za stołem.

— Przyszedł! — szepnęła staruszka, która go pierwsza spostrzegła.

— Jak się masz, Piotrusiu!

Rozmowa przerwała się, choć nikt nie zdawał się zwracać na chłopca uwagi.

Matka jego, pani Dolska, blada, wysoka brunetka, mocniej tylko zacisnęła piękne

usta i bystrym spojrzeniem obrzuciła męża, który gniewnie kręcił jasne wąsy i nie

spuszczał oczu z końca stołu.

Tam siedziała widocznie wzruszona pani Vauban, obok Helenka, bardzo

wyprostowana i bardzo grzeczna, dalej stały puste krzesła Mieczysia i «fierra»

Niedemana. «Pewnie mnie szuka» — pomyślał winowajca. Wszyscy byli jacyś

nieswoi i tylko rządca, z ogromnymi jak rogi bawole wąsami, smarował spokojnie

chleb z masłem.

— Chodź tu! — kiwnął na chłopca ojciec. — Gdzie byłeś?

Na gumnie.

— Kto ci pozwolił?

Chłopak milczał, twarz mu zamroczyła się cieniem uporu i rozpaczy.

— Gadaj zaraz, coś robił dzień cały i coś zmajstrował z Mieczysiem! Patrz mi w

oczy i mów prawdę!

Chłopiec nie podniósł opuszczonych powiek, choć ojciec ujął go za podbródek. W

jednej chwili przypomniał sobie cały szereg przewinień: po lekcji nie poskładał

książek; w czeladnej poszczuł psami kota i ten wskoczył do dzieży z ciastem; potem

bawił się nabojami ojca; wrzucił między rondle garść kapiszonów, których «okropne»

pękanie wywołało popłoch w całej kuchni; wreszcie historia z Mieczysiem, tym

gorsza, że nie wiedział... która! Pan Dolski coraz mocniej ściskał rękę syna.

— Dlaczego nie odpowiadasz? Jesteś herszt do wszystkiego złego. Robisz wciąż

zmartwienie ojcu i matce, uczysz złego młodszego brata...

— Bo, proszę ojca, on wczoraj dał mi ogórka, z którego wydłubał środek i nasypał

piasku, i ja ukąsiłam... — zaczęła Helenka.

— Doskonale się stało! — wmieszała się pani Dolska. — Mówiłam ci, żebyś nie jadła

surowych ogórków. A teraz skarżysz się na brata! Bardzo ładnie! Dlaczego nie

odpowia-

dasz, Piotrusiu? Powiedz ojcu otwarcie wszystko, proś i przebaczenie, popraw się...

Wyspa... śliczna, zielona wyspa, ze wszystkich stron oblana wodę, stanęła jak

żywa przed oczyma chłopca. Jednocześnie ściskana ręka tak zabolała, że łzy

napełniły mu oczy. Głowę nisko pochylił i zaczął dłubać poręcz ojcowskiego krzesła.

Pani Vauban znacząco spojrzała na Helę i coś powiedziała. Do pokoju wszedł

«Herr», widocznie zmęczony.

— Precz, brzydkie dziecko! Idź klęczeć do bilardowego pokoju!

Piotruś spuścił głowę i poszedł kryjąc łzy, których nienawidził. Po drodze słyszał,

jak Helcia szeptała do mamy:

— On jemu, mamo, tak zrobił palcem i od tego Miecio zaniemówił! Widziałam...

W pokoju bilardowym pod zegarem klęczał Mieczyś. Twarzyczka jego zdradzała

niezmierne udręczenie, z pociemniałych oczu płynęły łzy, a dolna, wygięta w

podkowę warga tworzyła «korytko». Piotruś próbował go pocieszyć, dawał mu znaki

głową ze swego kąta, ale brat nie rozumiał go i łzy płynęły wciąż po bladych jego

policzkach. Wtedy «herszt» podpełznął na kolanach do niego, objął za szyję i zaczął

szeptać cichutko jak wietrzyk:

— Możesz mówić! Pozwalam... Nie o wyspie, a tak sobie, co innego... Zwalniam

cię ze słowa i nie przestanę lubić, gdyż widzę, że nie jesteś baba i papla.

Mieczyś, który w miarę słów Piotrusia uspokajał się i rozjaśniał, nagle drgnął i

szeroko otworzył oczy: we drzwiach ukazała się matka.

— Przecież milczeć nie znaczy kłamać. Człowiek milczy dlatego, że... — ciągnął

Piotruś, który jej nie widział.

— Tak słuchasz ojca? Miałeś klęczeć!

— On, mamo, na kolanach... on klęczy... on mamo, doprawdy przyszedł na

kolanach — bronił brata Mieczyś.

Piotruś zerwał się i jak burza wypadł z pokoju.

Za chwilę już był w ogrodzie, w «schronieniu».

«Schronienie» znajdowało się za stawem, w krzakach bzu gęsto oplecionych

powojem i dzikim chmielem. Dostać się tam nie podobna było inaczej, tylko na

czworakach. Tii zapach był przyjemny, inny niż wszędzie; wydawały go gnijące liście

i ziemia; było też przestronno, gdyż stała tu niegdyś altanka, po której pozostał

pleśnią okryty słupek kamienny i płyta marmurowa. Ile to ciekawych i wzruszających

rzeczy mogłyby one opowiedzieć, gdyby mówić umiały. W pojęciu obu braci były to

resztki dawnego zamku, które starość pokryła grubą warstwą brzydkich liszajów, a

słoty poobjadały kanty, powygryzały głębokie szramy i dzioby w polerowanych bo-

kach. Bystre oczy chłopców z trudnością odnalazły wśród tych zmarszczek jeden

tylko niewyraźny napis: Rózia i Marek.

— Gdyby to był «Konrad», toby mógł być «Wallenrod» — mówił raz Piotruś — ale

tak... Znam tylko jednego porządnego Marka... Sobieskiego, lecz mu pod Batowem

ucięli głowę, więc był kawalerem.

— Czy przypuszczasz, że się oni kochali? — spytał Mieczyś.

— Na pewno. Wtedy się zawsze wycina imiona. Oni- mieli romans. Potem

przyszli Turcy, porwali ją i ona została suł- tanką Roksaną, a on poszedł do Ameryki

kopać złoto...

— Romans, to jest bardzo trudno! — wzdychał Mieczyś.

Sieroszewski Wacław - Latorośle.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: