Konstrukcje i wynalazki Polski przedwojennej.pdf

Konstrukcje i wynalazki Polski

przedwojennej.

W artykule opisano najbardziej nowatorskie konstrukcje oraz wynalazki zbudowane w

latach 1901 – 1939 przez polskich inżynierów i badaczy.

Film barwny – opracowany w latach 1918 – 1925 system filmu barwnego przez Jana

Szczepanika (inne spośród jego 50 wynalazków to tkanina kuloodporna, telektroskop oraz

uproszczona maszyna tkacka). System ten opierał się na wykorzystaniu taśmy czarno-białej z

użyciem trzech filtrów eliminujących podstawowe barwy oraz systemu rolek zapewniających

stabilność obrazu podczas nagrywania i projekcji. Następnie specjalny projektor mógł

odtworzyć z tej taśmy film w kolorach naturalnych. Gwarantowało to niespotykaną w tamtych

czasach głębię koloru jednakże wymagało kosztownej modernizacji ówczesnych sal

kinowych. Sprawiło to, że popularniejszy stał się amerykański system „Technicolor”, który

choć gorszy jakościowo był zdecydowanie tańszy. Źródła [1], [2], [7].

Pierwsza kamera Jana Szczepanika (Wikimedia Commons)

Opis największych wynalazków Szczepanika na oficjalnej stronie Tarnowa

Śmigło lotnicze o nastawnym kącie natarcia – skonstruowane w latach 1926 – 1929 wg

projektu Stefana Drzewieckiego, który w swoich pracach („Śmigła powietrzne. Teoria ogólna

napędów śmigłowych”, 1909, będąca rozwinięciem opublikowanej w 1892 metody

rachunkowego wyznaczania śrub napędowych) dowiódł, że dla każdego profilu śruby

(śmigła), przy określonej prędkości obrotowej istnieje pewien kąt natarcia, przy którym

śmigło pracuje najsprawniej. Konstrukcja tego typu, która zmieniała kąt ustawienia śmigła

pozwalała na zwiększenie osiągów i wydajności samolotów.

Stefan Drzewiecki miał na swoim koncie wiele innych wynalazków, takich jak:

dromograf - urządzenie kreślące kurs płynącego statku,

pierwszy okręt podwodny napędzany siłą ludzkich mięśni,

pierwszy okręt podwodny o napędzie elektrycznym,

kilometromierz dla pojazdów konnych.

Zdjęcie poniżej przedstawia samolot w którym zastosowano śmigło wg projektu

Drzewieckiego. Źródła: [1], [3].

Samolot Bleriot XI ze śmigłem Normale Stefana Drzewieckiego.

Fotografia pochodzi z książki [3]

Aeroskop – skonstruowany przez Kazimierza Prószyńskiego w 1909 roku, był pierwszą na

świecie ręczną kamerą filmową. Został zbudowany w Warszawie, ale opatentowany na

terenie Francji (1910) oraz Wielkiej Brytanii (1911). Wynikało to oczywiście z sytuacji

politycznej (okres zaborów – Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej powstał 28 grudnia

1918 r.). Działanie urządzenia opierało się na przewijaniu taśmy filmowej za pomocą

sprężonego powietrza (nabijanego najpierw za pomocą zwykłej pompki), co pozwalało na

pracę kamery bez potrzeby przewijania taśmy korbką. Aeroskop był powszechnie używany

(m. in. przez Brytyjskie Ministerstwo Wojny), do momentu wyparcia go przez konstrukcje z

napędem sprężynowym i elektrycznym w latach 30. Źródła [1]

Zdjęcie aeroskopu w zbiorach National Media Museum, Wielka Brytania

Pierwszy na świecie spawany most drogowy – zbudowany w Maurzycach w 1929 roku wg

projektu inż. Stefana Bryły. Nowatorskie zastąpienie połączeń nitowanych połączeniami

spawanymi pozwoliło na znaczne zmniejszenie ciężaru obiektu (55 ton). Most ma 27m

długości i istnieje do dziś (jest zabytkiem klasy 0). Zródła: [ 1], [6]

Zdjęcia mostu i artykuł na jego temat

Technika wojskowa – poniżej zostaną przedstawione konstrukcje bezpośrednio wiążące się z

techniką wojskową. Popularny wydaje się być pogląd, jakoby wojsko polskie przed II wojną

światową było zacofane technicznie. Nie wynikało to jednak z braku dobrych konstrukcji,

lecz niewielkiej ich ilości – przewaga naszych przeciwników była bardziej ilościowa niż

jakościowa (bezdyskusyjna przewaga w jakości dotyczy tylko samolotów myśliwskich oraz

broni pancernej III Rzeszy).

Dobrym przykładem jest okręt podwodny ORP Orzeł (który nie jest dziełem polskich

konstruktorów - został zamówiony w Holandii). Porównanie jego osiągów z okrętem

niemieckim podobnego typu U-Boot IX wypada na korzyść polskiej jednostki. Dane podaję

za [5] :

Peryskop odwracalny Gundlacha – opracowany w 1934 roku peryskop czołgowy, który w

odróznieniu od wcześniejszych konstrukcji umożliwiał on obserwację pełnych 360° wokół

czołgu bez odwracania głowy obserwatora. Osiągnięto to dzięki zastosowaniu dodatkowej

przystawki pryzmatycznej. Stosowano go w polskich czołgach 7TP, 10TP. Patent sprzedano

firmie Vickers-Armstrong, co zaowocowało zastosowaniem go w czołgach Crusader,

Churchill, Valentine, Cromwell pod nazwą Tank periscope Mk IV.

Peryskopy wzorowane na konstrukcji Gundlacha stosowali również Amerykanie (peryskop

M6 w czołgach M3/M5 Stuart, M4 Sherman) oraz Rosjanie (w T-34 oraz T-70).

Wynalazek ten został szczegółowo opisany w książce:

„Nie tylko Enigma... Mjr Rudolf Gundlach (1892-1957) i jego wynalazek” Grzegorz

Łukomski and Rafał E. Stolarski, Warsaw-London, 1999.

Źródła: [1], [2].

Peryskop Gundlacha (Wikimedia Commons za [8])

Pistolet Vis wz. 35 – pistolet samopowtarzalny konstrukcji Piotra Wilniewczyca i Jana

Skrzypińskiego. Pistolet wzorowany był na pistolecie Colt M1911 i Browningu HP.

Po opracowaniu prototypu w 1930 roku, produkcję seryjną rozpoczęto w 1936 roku. Do czasu

rozpoczęcia II wojny światowej wyprodukowano 49 tysięcy sztuk. Strzelał nabojem 9x19 mm

Parabellum, posiadał magazynek na 8 naboi. Działał na zasadzie krótkiego odrzutu lufy,

strzelanie odbywało się z zamka zamkniętego, mechanizm spustowy bez samonapinania.

Szczegółowy opis budowy i działania można znaleźć w [9] .

Pistolet ten uważany jest za broń wyjątkowo celną, niezawodną i ergonomiczną (patrz [10] ).

Potwierdzeniem tej tezy wydaje się być kontynuowanie produkcji Visa przez Niemców w

okresie okupacji (jako P-35(p)). Produkcję przenoszono stopniowo do zakładów Steyra w

Austrii, łącznie wyprodukowano 312 tysięcy egzemplarzy „niemieckiego” Visa dla

Wehrmachtu (czyli ponad 6 razy więcej niż przed wojną dla WP). Źródła: [1], [9], [10] .

Pistolet Vis (fot. Wikimedia Commons za [11])

Karabin przeciwpancerny wzór 35 (Ur) – karabin kal. 7.92mm opracowany pod

kierunkiem Józefa Maroszka w Fabryce Karabinów w Warszawie. Wprowadzony do

produkcji w 1938 roku . Tym co odróżniało go od innych ówczesnych konstrukcji tego typu

było zastosowanie pełnopłaszczowych pocisków ołowianych zbliżonych do tradycyjnych

pocisków karabinowych (typowo stosowane były pociski rdzeniowe). Pocisk nie przebijał

pancerza, lecz wybijał w nim „korek” o średnicy około 20 mm, który następnie raził załogę.

Długa lufa zapewniała dużą prędkość wylotową pocisku, która umożliwiała skuteczne rażenie

celów o pancerzu 33mm z odległości 100m, a 15mm z odległości 300m. Osiągi były lepsze

niż w przypadku brytyjskiego karabinu ppanc. Boys o kalibrze 13.95mm i pozwalały w

tamtym czasie na skuteczne rażenie wszystkich czołgów niemieckich i radzieckich. Z powodu

późnego wprowadzenia do służby (dodatkowo objętego tajemnicą) utrudnione było

udoskonalenie karabinu oraz wyprodukowanie wystarczającej ilości egzemplarzy. Podobnie

jak Vis, Ur również został przejęty przez Niemców (jako Panzerbüchse 35 (polnisch) (PzB

35(p))). Źródła: [1], [4], [12]

Karabin przeciwpancerny wz. 35 Urugwaj (fot. Wikimedia Commons)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: