04.Rozdział 03.pdf

Rozdział 3

Elementy składowe aplikacji

Książka niniejsza nie jest przeznaczona dla początkujących, autor uznał jednak za

stosowne zamieścić tutaj zwięzłe omówienie elementów, z których składa się

każda aplikacja Delphi. Czytelnicy mogą dysponować doświadczeniami

wyniesionymi z kontaktów z innymi narzędziami programistycznymi, znacząco

różniącymi się od Delphi. W takim przypadku zbiór podstawowych informacji

o języku i środowisku Delphi pozwoli im lepiej przyswoić dalsze części książki.

Czytelnicy, którzy znają już Delphi i samodzielnie tworzyli aplikacje w tym

środowisku, mogą pominąć niniejszy rozdział i od razu przejść do rozdziału 4,

„Konwencje”.

Bieżący rozdział prezentuje koncepcję projektów i bibliotek Delphi. Zaznajamia

ponadto z elementami języka Object Pascal: modułami (ang. unit ), formularzami,

modułami danych i dołączanymi plikami źródłowymi (ang. include files ). Ponadto

zawarto w nim omówienie komponentów Delphi, stanowiących kluczowy element

każdej aplikacji Delphi.

Czym są projekty?

Termin „projekt” może mieć różne znaczenia, w zależności od używanego

narzędzia programistycznego. Zazwyczaj projektem nazywa się nadrzędną

strukturę, grupującą wszystkie obiekty tworzące aplikację. Główną funkcją takiej

struktury jest ustanawianie wzajemnych relacji między tymi obiektami.

Pojedynczy projekt służy z reguły za „magazyn” obiektów, należących do jednej

aplikacji. Oczywiście występują wyjątki od tej reguły. Czasami na aplikację składa

się kilka projektów. Może się również zdarzyć, że jeden projekt obejmuje kilka

aplikacji. Jednak w przypadku większości narzędzi programistycznych z pojedyn-

czego projektu generowany jest jeden wynikowy plik wykonywalny.

Projekty Delphi

W przypadku Delphi projekt zawiera listę wszystkich plików, które składają się na

jedną aplikację. Projekty Delphi wyróżniają się tym, że poza wyszczególnieniem

w nich plików źródłowych aplikacji, same także mają postać tekstu źródłowego

programu. Oznacza to, iż projekt Delphi jest programem napisanym w języku

Object Pascal, dającym się w razie potrzeby przeglądać i modyfikować.

Część I

UWAGA:

Możliwe jest wprawdzie ręczne modyfikowanie projektów Delphi, należy jednak

zdecydowanie unikać samodzielnego wprowadzania zmian. Delphi w trakcie pracy

nad aplikacją modyfikuje części pliku, dlatego użytkownik nie powinien zmieniać

go niezależnie, na własną rękę. Wprowadzona zmiana może zmylić Delphi; z kolei

Delphi może zamazać zmiany wpisane przez użytkownika.

Projekty Delphi mają postać tekstu programu i przechowywane są przez system

operacyjny jako pliki. Dlatego też ograniczenia co do nazw projektów, pokrywają

się z ograniczeniami nazw wszelkich identyfikatorów w języku Object Pascal.

Nazwy projektów i modułów muszą rozpoczynać się literą i mogą zawierać litery,

cyfry i znaki podkreślenia. Nie są dozwolone spacje i kropki. Listing 3.1

przedstawia niewielki plik projektu Delphi.

UWAGA:

Oczywiście maksymalna długość nazwy pliku projektu ograniczona jest z drugiej

strony przez system operacyjny. Niektóre sieciowe systemy operacyjne,

w szczególności NetWare 3.x, nie dopuszczają stosowania długich nazw plików.

To samo ograniczenie obowiązuje w niektórych systemach kontroli wersji. Przy

nadawaniu nazw plikom należy zatem brać pod uwagę również takie zewnętrzne

ograniczenia.

Listing 3.1. Plik projektu RENTMAN.

Program RENTMAN

uses

Forms

RETDATA in ‘RENTDATA.pas’ {dmRENTMAN: TDataModule},

ANYFORM in ‘..\..\CH09\CODE\ANYFORM.pas’{fmAnyForm},

DBFORM in ‘..\..\CH09\CODE\DBFORM.pas’ {fmDatabaseForm},

EDITFORM in ‘..\..\CH09\CODE\EDITFORM.pas’ {fmEditForm},

REMPENT0 in ‘REMPENT0.pas’ {fmREMPENT0},

RSYSMAN0 in ‘RSYSMAN0.pas’ {fmRSYSMAN0},

RWKTENT0 in ‘RWKTENT0.pas’ {fmRWKTENT0},

CGRDFORM in ‘..\..\CH09\CODE\CGRDFORM.pas’

{fmControlGridForm},

RTENCGD0 in ‘RTENCGD0.pas’ {fmRTENCGD0},

RPROCGD0 in ‘RPROCGD0.pas’ {fmRPROCGD0},

RLEACGD0 in ‘RLEACGD0.pas’ {fmRLEACGD0},

MSTRFORM in ‘MSTRFORM.pas’ {fmMasterDetailForm}

GRIDFORM in ‘GRIDFORM.pas’ {fmGridForm},

RWORGRD0 in ‘RWORGRD0.pas’ {fmRWORGRD0},

RWORMDE0 in ‘RWORMDE0.pas’ {fmRWORMDE0},

RCALGRD0 in ‘RCALGRD0.pas’ {fmRCALGRD0},

RCALEDT0 in ‘RCALEDT0.pas’ {fmRCALEDT0},

RPROLST0 in ‘RPROLST0.pas’ {fmRPROLST0},

Błąd! Nie zdefiniowano stylu. Elementy składowe aplikacji 75

{$ *.RES}

begin

Application.Initialize;

Application.HelpFile := ‘C:\Data\Word\CSD\CH13

\code\Rentman.hlp’;

Application.CreateForm(TfRSYSMAN0, fmRSYSMAN0);

Application.CreateForm(TdmRENTMAN, dmRENTMAN);

Application.CreateForm(TfmREMPENT0, fmREMPENT0);

Application.CreateForm(TfmRWKTENT0, fmRWKTENT0);

Application.CreateForm(TfmRTENCGD0, fmRTENCGD0);

Application.CreateForm(TfmRPROCGD0, fmRPROCGD0);

Application.CreateForm(TfmRLEACGD0, fmRLEACGD0);

Application.CreateForm(TfmRWORGRD0, fmRWORGRD0);

Application.CreateForm(TfmRWORMDE0, fmRWORMDE0);

Application.CreateForm(TfmRCALGRD0, fmRCALGRD0);

Application.CreateForm(TfmRCALEDT0, fmRCALEDT0);

Application.CreateForm(TfmRPROLST0, fmRPROLST0);

Application.Run;

end.

Słowo kluczowe program

Słowo kluczowe program , rozpoczynające listing 3.1, informuje kompilator, że

na podstawie tego pliku źródłowego ma być wygenerowany osobny plik

wykonywalny. Wprzypadku biblioteki dołączanej dynamicznie (DLL) albo

modułu, słowo program zastępowane jest odpowiednio przez słowo library

albo unit .

Polecenie uses

W ramach polecenia uses wymienione są wszystkie moduły, napisane w języku

Object Pascal, które Delphi skonsoliduje (połączy), tworząc plik wykonywalny.

Moduły (ang. units ) są elementami, składającymi się na aplikację Delphi. Gdy

użytkownik zleca skompilowanie lub uruchomienie pliku projektu, Delphi

automatycznie rekompiluje każdy moduł, którego kod wynikowy jest starszy niż

aktualny tekst źródłowy. W niektórych środowiskach programowania za proces ten

odpowiada program (lub funkcja) make.

Moduł Forms , wymieniony na listingu 3.1, stanowi część biblioteki Visual

Component Library, wchodzącej w skład pakietu Delphi. Pozostałe moduły,

wymienione na listingu, odpowiadają formularzom, dodanym do projektu przez

autora aplikacji. W każdym wierszu wymienione są kolejno: nazwa modułu,

ścieżka dostępu do pliku, w którym ten moduł jest przechowywany oraz nazwa

formularza, zawartego w module. Nazwy formularzy odpowiadają identyfikatorom

wpisywanym wpolu atrybutu Name , woknie Object Inspector. Wraz

z wprowadzeniem w Delphi obsługi długich nazw plików, możliwe stało się

Część I

nadawanie plikom nazw identycznych z nazwami modułów. Oczywiście nazwa

modułu nie zawiera rozszerzenia. Jeśli podczas kompilacji Delphi nie jest w stanie

zlokalizować modułu, korzystając zjego długiej nazwy, podejmuje próbę

odszukania go na podstawie nazwy skróconej.

Dyrektywa $R

Dyrektywa kompilatora $R interpretowana jest jako polecenie dołączenia do

projektu wskazanego pliku zasobów Windows. Gwiazdka oznacza, że główna

część nazwy pliku zasobów jest identyczna znazwą projektu. Wtrakcie

budowania projektu Delphi tworzy plik zasobów dla samego projektu oraz dla

każdego z zawartych w nim formularzy. Jeśli któryś z plików zasobów nie jest

dostępny podczas konsolidacji programu, Delphi generuje komunikat „ File not

found: xxx.RES ”.

Application.CreateForm

Polecenia Application.CreateForm wczytują formularze, należące do

projektu, do pamięci operacyjnej. Na ogół wymienione są w ten sposób wszystkie

formularze, zawarte w projekcie. Korzystając z opcji menu Options\Project , można

zdecydować, które formularze mają być tworzone automatycznie. Każdy

utworzony formularz przechowywany jest w zmiennej. Zmienna taka - na przykład

fmRSYSMAN0 - zdefiniowana jest w sekcji interface modułu formularza.

Ponieważ projekt wykorzystuje moduły a one z kolei definiują powyższe zmienne,

na poziomie projektu „widać” te zmienne i można przekazać je jako argument

wywołania procedury Application.CreateForm . Procedura ta tworzy

wskazany formularz w pamięci i zwraca w zmiennej do niego wskaźnik.

Kolejność, w jakiej formularze wymienione są w ciągu wywołań

Application. CreateForm , określa kolejność tworzenia formularzy.

Pierwszy formularz, utworzony przez Application. CreateForm , staje się

głównym formularzem aplikacji. Chcąc zmienić kolejność tworzenia formularzy,

należy skorzystać z opcji menu Options\Application ; nie należy natomiast zmieniać

tekstu źródłowego projektu.

Application.Run

Wywołanie Application.Run powoduje wejście do głównej pętli aplikacji,

czyli faktyczne uruchomienie programu.

Błąd! Nie zdefiniowano stylu. Elementy składowe aplikacji 77

Biblioteki Delphi

Delphi oferuje wygodny mechanizm tworzenia bibliotek dołączanych dynamicznie

(ang. dynamic link libraries , DLL). W przeciwieństwie do większości innych

języków programowania w Windows, Delphi dysponuje specjalnymi elementami

składni, wspomagającymi generowanie bibliotek DLL. Należą do nich dwa słowa

kluczowe: library i export . Słowo kluczowe library zastępuje słowo

program , obecne wpoprzednim przykładzie. Informuje kompilator, że

generowana ma być biblioteka DLL, a nie plik EXE. Użycie słowa kluczowego

export powoduje wyeksportowanie wskazanych funkcji z biblioteki DLL;

eksportowane funkcje biblioteczne mogą być wywoływane z innych modułów

wykonywalnych. Na Listingu 3.2 przedstawiono tekst źródłowy niewielkiej

biblioteki.

Listing 3.2. Biblioteka StrUtil.

library StrUtil;

Uses

SysUtils;

function Pad(InString: String; Len: Integer): String;

begin

Result:=Format(‘%-*s’,[Len, InString]);

end;

function LPad(InString: String; Len: Integer): String;

begin

Result:=Format(‘%*s’,[Len, InString]);

end;

exports

Pad index 1,

LPad index 2;

begin

end.

Biblioteki mają formę bardzo zbliżoną do programów. Należy jedynie zwrócić

uwagę na słowo library , zastępujące słowo Program (zob. początek Listingu

3.2). Polecenie exports nakazuje wyeksportowanie funkcji Pad i LPad

z biblioteki DLL. Funkcje te będzie można wywoływać z innych modułów

wykonywalnych.

Moduły (ang. units) w Delphi

Moduły stanowią - obok formularzy - elementarne bloki, składające się na

aplikację Delphi. Wmodułach przechowywane są definicje formularzy,

decydujących ograficznej postaci aplikacji. Moduły zawierają ponadto

dodatkowe, dopisywane przez autora programu, fragmenty kodu, wspomagające

funkcje aplikacji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: