Wg prof. T. Molędy jest teorią o produkcji dóbr i usług pochodzenia leśnego zgodna z wymogami praw przyrodniczych i praw ekonomicznych (prawa te są obiektywne). Człowiek powinien odzwierciedlać te prawa w swej działalności. Prof. Tatarkiewicz twierdzi, że działalność człowieka powinno charakteryzować poznanie praw przyrody i ekonomii, i dostosowanie się do nich.
Makroekonomika leśnictwa - bada związki i zależności między leśnictwem a innymi działami produkcji materialnej oraz życiem społecznym które zachodzą w czasie i przestrzeni (np. wpływ leśnictwa na rolnictwo; wpływ leśnictwa na człowieka; wpływ leśnictwa na gospodarkę wodną).
Mikroekonomika leśnictwa - bada związki i zależności wewnątrz leśnego podmiotu produkcyjnego (np. związek pracy a wydajności; ceny a pozycji na rynku).
Wyodrębniła się w połowie XIX w. protoplasta tej nauki była statystyka leśna - czyli nauka o wycenie lasu i rentowności działalności gospodarczej. Statystycy skonstruowali metodologię szacowania wartości lasu (metoda rachunku procentowego i metoda rachunku rentowego). Twórcą definicji ekonomiki leśnictwa jest prof. Molęda.
Przedmiotem badań ekonomiki leśnictwa jest produkcja leśna (np. drewno) oraz usługi leśne.
Cel poznanie drogą analizy i syntezy zależności i wpływów - które występują w procesie produkcji na tle konkretnego środowiska przyrodniczego i ekonomicznego.
ZADANIE to konkretyzowanie kryteriów i rozwiązań dla podejmowania optymalnych decyzji na podstawie rachunku ekonomicznego.
gdzie: RE - rachunek ekonomiczny
E - efekty
N - nakłady
Rachunek ekonomiczny - podstawowe kryterium decyzji tak aby była związana z jak najmniejszym ryzykiem.
Ekonomika leśnictwa jako nauka podejmuje proces badawczy w 4 kierunkach:
historycznym - skutki gospodarki przeszłej na obecną kondycję biologiczną i produkcyjną lasu,
perspektywicznym - przewidywanie skutków obecnie podejmowanych decyzji w leśnictwie, w okresie perspektywicznym (futurologia),
opisowo-organizacyjnym - wpływ aktualnych struktur organizacyjnych na stan i kondycję lasów i leśnictwa,
normatywnym - wpływ ustawodawstwa ogólnego i branżowego leśnego na sprawność (efektywność) gospodarczą w leśnictwie (zapisy ustawy o lasach o samofinansowaniu i dotacjach).
Metody badań - ogólna: abstrakcji naukowej - brak jednej metody badawczej, posługuje się wieloma (np. met. statystyczne, programowania, indukcji, dedukcji, analizy i syntezy).
1. Skrajnie wielka zależność od warunków środowiska przyrodniczego.
2. Długotrwałość i powolność wytwarzania masy drzewnej na pniu.
3. Niekorzystny stosunek czasu wytworzenia masy drzewnej do czasu pozyskania drewna.
4. Niemożliwość szybkiej odbudowy majątku leśnego zwłaszcza w zakresie sortymentów grubych.
5. Wielkoobszarowy charakter gospodarstwa leśnego który uniemożliwia koncentrację środków pracy i płacy.
1. Brak naturalnej granicy w drzewostanach dowolnej klasy wieku między produktem a środkiem pracy.
2. Wielostronność zastosowania surowca drzewnego na pniu.
3. Możliwość przechowywania surowca drzewnego na pniu bez obawy utraty jego podstawowych właściwości użytkowych.
4. Możliwość intensyfikacji procesów reprodukcji rozszerzonej majątku leśnego.
5. Wypełnienie przez las równocześnie świadczeń gospodarczych jak i pośrednio- i pozagospodarczych.
Wiedza ekonomiczna uczy:
- przewidywania gospodarczego,
- oszczędzania na zasadach rachunku gospodarczego,
- podejmowania optymalnych decyzji,
- kierowania zespołami ludzkimi i trudnej sztuki negocjacji,
- rozwijania i wdrażania efektywnego postępu technicznego.
Wiedza ekonomiczna także, wg prof. Kotarbińskiego:
- niedopuszcza do zaistnienia klęski osobistej,
- doskonali i uzupełnia wiedzę fachową,
- rola jej rośnie w zależności od zajmowanego stanowiska.
Ekonomika branżowa- określa specyfikę produkcji, strony sposobu produkcji, z nich wykształca się ekonomika przedsiębiorstw dotycząca szczegółowych wytycznych działalności podmiotu gospodarczego. Badania operacyjne - podstawy do szczegółowej ewidencji procesów. Polityka gospodarcza określa 3 podstawowe czynniki: cele gospodarcze, kierunki gospodarcze i warunki gospodarcze.
Źródła wiedzy o współczesnym leśnictwie:
- organizowane przez FAO Światowe Kongresy Leśne (9 od II wojny światowej),
- zdjęcia satelitarne - umożliwiają określenie zasięgu lasu, gat. drzew, wieku, stanu zapasu.
Ziemia - w leśnictwie czynnik podstawowy;
Praca - zasób zdolności i umiejętności siły roboczej;
Kapitał - określa skalę intensywności produkcji.
W produkcji leśnej ewolucja w zakresie nasycania czynnikami . Czynnik ziemi nasycany czynnikiem pracy. W intensywnej gospodarce leśnej nasycenie czynnikiem kapitału, który zapewnia odejście od gospodarki ekstensywnej do intensywnej, z zachowaniem wszystkich pozagospodarczych funkcji lasu.
Cechy ziemi i wynikające z nich implikacje (zasady gospodarowania) praktyczne:
ograniczoność - oszczędne gospodarowanie,
niepomnażalność - niedegradowanie.
Etap I - lasy, pola, wody,
Etap II - lasy, pola, wody,[miasta, osiedla, przemysł, komunikacja]
Struktura użytkowania ziemi - udział poszczególnych komponentów.
Zachwianie udziału komponentów "Etapu I" prowadzi do niekorzystnych zjawisk. "Etap I" jest układem obiektywnym, tzn. rządzi się prawami przyrody.
Ok. 4,5 % powierzchni kraju w stanie klęski - nie można odtworzyć wód gruntowych.
1. Przeznaczanie (przejmowanie) lasów na cele nieleśne - ok. 20 tyś. ha LP + kilka tyś. lasów prywatnych; Budowa autostrad w najbliższych latach pochłonie 200-300 tyś. ha.
2. Odłogowanie i ugorowanie z przyczyn:
a) ekonomicznych
b) przyrodniczo-ekologicznych
3. Pustynnienie (stepowienie) - przyczyny: rzadsze i mniej intensywne deszcze, zakłócenie bilansu wodnego.
4. Erozja i degradacja gleb - duży % granic leśno-polnych, obniżenie górnej granicy lasu, zniszczenie granicy rolno-leśnej, degradacja gleb dwutlenkiem siarki.
5. Zabagnienie i zasolenie.
6. Inne przyczyny:
a) klęskowe użytkowanie gleby,
b) zamulanie gleby,
c) zakłócenie reżimu wodnego,
d) zanieczyszczenie chemiczne związkami toksycznymi,
e) zakwaszenie gleby,
f) nierównomierne i niekontrolowane stosowanie nawozów i środków ochrony.
Las - gleba pokryta drzewami lub bambusem niezależnie od tego czy uczestniczy w produkcji czy nie.
Las opiera się na glebie leśnej, która jest pokryta drzewami lub bambusem, daje produkcję drewna i innych produktów leśnych, jest bazą produkcyjną paszy dla bydła i zwierząt dzikich oraz korzystnie wpływa na klimat i stosunki wodne. W definicji tej zawarte są świadczenia lasu.
Stan lasów.
A. Powierzchnia leśna - 4,2 mld ha,
w tym: zalesiona: 3,8 mld ha,
niezalesiona: 0,4 mld ha.
B. Lesistość geograficzna: Ameryka północna 39%
Ameryka południowa 37%
były ZSRR 32%
Świat 31%
Europa 30%
Afryka 25%
Azja (bez ZSRR) 19%
Australia 11%
C. Skład gatunkowy: 2/3 liściaste, 1/3 iglaste.
D. Funkcje i zadania lasu:
60% pow. - lasy produkcyjne
38% pow. - lasy ochronne
2% pow. - lasy specjalne (np. Parki Narodowe)
E. Stosunki własnościowe: 73% - własność publiczna, 27% własność prywatna.
F. Zapas: 370-378 mld m3 (iglaste - 94 m3/ha; liściaste - 50 m3/ha); przyrost roczny 7 mld m3.
G. Udostępnienie, użytkowanie i urządzanie lasów.
2,5 mld ha (60%) lasy udostępnione,
1,7 mld ha (40%) lasy użytkowane,
0,5 mld ha (12%) lasy z aktualnmi operatami urządzeniowymi.
H. Powierzchnia leśna na 1 mieszkańca: świat 0,79 ha
Azja 0,28 ha; Europa 0,32 ha, Ameryka środkowa 0,97 ha, Afryka 2,40 ha,
były ZSRR 3,30 ha, Ameryka południowa 5,30 ha, Australia 5,40
Rozmieszczenie lasów.
Przestrzenne rozmieszczenie lasów na świecie (elementy):
1. Rozmieszczenie wysoce nierównomierne wobec rynków zbytu oraz ośrodków i zakładów przetwórstwa drzewnego.
2. Nierównomierne wobec rozmieszczenia ludności.
3. Na przestrzeni ostatnich 50 lat nierównomierne rozmieszczenie lasów wobec rynków zbytu i zakładów przetwórstwa ulega dalszemu pogłębieniu.
4. Nierównomierność jest potęgowana, kultywowana przez plądrowniczy, wrogi stosunek do lasu.
Rozmieszczenie lasów przy podziale:
Leśny pas północny - obejmuje 1,8 mld ha pow. lasów, szerokość tego pasa sięga do 3000 km. Położenie: od Alaski po Kamczatkę wzdłuż 3 kontynentów. Granica płn. wyznaczona jest przez surowy klimat arktyczny, płd. jest nieuporządkowana, jako wynik gospodarki leśnej i pustyń. Przewaga gatunkowa drzew iglastych, o wysokich walorach techniczno - użytkowych (drewno tartaczne i budowlane), gat. liściastych mało (średniej klasy grubości). Lasy te są usytuowane w regionie gęsto zaludnionym i najwyżej ekonomicznie rozwiniętym. Pozyskanie stanowi 65% pozyskania ogółem na świecie. Stąd pochodzi 85% światowego drewna użytkowego. Strefa ta stanowi obecnie największy rezerwuar drewna iglastego na świecie.
Leśny pas południowy - powierzchnia ok. 2 mld ha, szerokość od 1500 do 3000 km. Obejmuje dorzecze Amazonki, Dolinę Kongo, płd-wsch. Azję, Indonezje, Filipiny. Stanowi bardzo dużą bazę drewna liściastego, zróżnicowanego gatunkowo, oraz jakościowo. Znaczna część pasa obejmuje suche obszary zajęte przez laso-sawanny, głównie w Afryce. Ze strefy tej pozyskuje się 25% pozyskania ogółem, a 10% pozyskania drewna użytkowego na świecie.
Leśny pas środkowy - powierzchnia ok. 0,4 mld ha. W tym pasie znajdują się rozległe pustynie, półpustynie, lasy stanowią zaledwie 10% powierzchni. Pozyskuje się tutaj 10% światowego pozyskania ogółem, oraz 5% pozyskania drewna użytkowego na świecie. W tym pasie żyje około 1/3 ludności świata. Fakt ten powoduje głęboki niedostatek lasu i surowca drzewnego, szczególnie ostro zaznaczający się w Afryce płn., na Bliskim i Dalekim Wschodzie oraz w Azji.
Wielkie regiony gospodarczo-leśne wg FAO:
podział na podstawie: 1) wielkości zasobów, 2) ich dostępności
1) Ameryka Płn., 2) Ameryka Środkowa, 3) Ameryka Płd. 4) Europa (bez ZSRR), 5) byłe ZSRR, 6) Afryka, 7) Azja (bez ZSRR), 8) obszar Pacyfiku.
Ekonomiczno - produkcyjna regionalizacja lasów świata wg FAO:
1. Lasy iglaste na półkuli północnej - zajmują 25% powierzchni leśnej świata (ponad 1 mld). Rozmieszczone na południe od koła podbiegunowego na komntynentach. Złożone ze stosunkowo małej liczby gatunków, głównie iglastych. Są słabo użytkowane ze względu na brak infrastruktury technicznej (dróg, ośrodków przetwórstwa drzewnego). D-stany prezentują wysokiej klasy surowiec drzewny.
2. Lasy mieszane strefy umiarkowanej - obejmują 15% powierzchni leśnej świata, występują w umiarkowanej strefie klimatycznej. Są najbardziej racjonalnie prowadzone, ala równocześnie są najbardziej zagrożone przez rozwój przemysłowy i urbanizacyjny. Rozmieszczone są na obszarze najwyższego przetwórstwa drzewnego (80% zdolności przetwórczej świata).
3. Lasy strefy ciepłej i umiarkowanie wilgotnej - obejmują 10% powierzchni lasów świata. Rozmieszczone są na obu półkulach, w rejonie równika. Są masowo eksploatowane na surowiec tartaczny co doprowadziło do coraz gorszych jakości grubości drzew z punktu widzenia potrzeb rynku. Masowo niszczone przez wypas bydła oraz rębnie zupełne.
4. Lasy podzwrotnikowe strefy mokrej - Zajmują 10% powierzchni lasów, występując wokół zwrotników Raka i Koziorożca. Złożone z dużej liczby gatunków liściastych o twardym drewnie, stanowiących przedmiot handlu międzynarodowego. Do eksploatacji na skalę przemysłową nastąpiło dopiero na początku lat 70-tych tego stulecia.
5....
marysiari