KRZYSZTOF ZANUSSI:
v ur.1939 w Warszawie
v Studiował fizykę na UW, filozofię na UJ i reżyserię w PWSTiF w Łodzi.
v Nazywany „intelektualistą polskiego kina"
v W latach 50 działał w amatorskim ruchu filmowym (9 spośród 11 jego filmów uzyskało nagrody, m.in. Tramwaj do nieba).
v Debiutował w 1966 średniometrażową fabułą Śmierć prowincjała (dyplomowa etiuda; nagrody m.in. w Wenecji, Mannheim i Moskwie), gdzie wyraził swoją fascynację religijną wiarą i siłą.
v Po krótkich filmach dla TV: Krzysztof Penderecki, Twarzą w twarz i Zaliczenie (we wszystkich dominantą jest złożoność ludzkiego portretu), debiutował filmem kinowym Struktura kryształu®Opowieść o konfrontacji utalentowanego naukowca, uciekającego przed czynnym życiem na zapadłą wieś, z dawnym przyjacielem robiącym karierę naukową, był wydarzeniem w polskim kinie, zarówno ze względu na tematykę (akcentowanie kryzysu moralnego i rozziewu między świadomością a egzystencją, problematyka kariery i związanych z nią kosztów moralnych), jak i formę (swobodny esej, w znacznym stopniu dokumentalizowany).
v Zanussi od początku swojej twórczości przejawiał skłonność do poetyckiego intelektualizmu, psychologizacji opowiadania, maksymalnego realizmu, do posługiwania się formami parabolicznymi.
Ø Życie rodzinne, Za ścianą, Iluminacja® Cechy te łączą się w formułę ekranowego eseju, w którym myśl wyraża się poprzez strukturę całości, a nie poczynania postaci, wiele fragmentów przypomina reportaż, zaś filmowane miejsca to autentyczne obiekty: pracownie naukowe, szpitale, mieszkania.
Ø Bilans kwartalny® Zanussi ujawnia się jako bystry obserwator i komentator życia społecznego. Skłonności te najpełniej dochodzą do głosu w drugiej połowie lat 70, kiedy Zanussi staje się jednym z ojców Kina Moralnego Niepokoju, analizując trwałość uniwersalnych wartości w zderzeniu z mechanizmami życia społecznego. Naukowy obóz studencki w Barwach ochronnych to otwierająca dysputę na temat kryzysu wartości i istoty życiowego konformizmu metafora społeczeństwa polskiego tamtych czasów.
Ø Constans®Reżyser demonstruje korupcję, protekcję, oszustwa
Ø Kontrakt®Film w krzywym zwierciadle przedstawia reprezentantów peerelowskiej elity
v W międzyczasie Zanussi realizuje filmy Spirala i Drogi wśród nocy, które nie są związane z nurtem Kina Moralnego Niepokoju, ale stanowią ogniwa ściśle połączone z osobistymi zainteresowaniami reżysera.
v Począwszy od lat 80. w twórczości Zanussiego, obok problematyki filozoficzno-etycznej, dominuje chęć rozwikłania tajemnicy przeżyć religijnych. Najwybitniejszy z utworów tej grupy, Imperatyw opowiada o udrękach metafizycznych młodego uczonego (Robert Powell), któremu przestaje wystarczać dotychczasowy agnostycyzm.
v Także kolejne filmy - Rok spokojnego słońc, Paradygmat albo potęga zła, Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest..., Stan posiadania, Życie za życie, Dotknięcie ręki, Brat naszego boga poruszają odwieczne pytania związane z zagadką istnienia Boga, współistnieniem dobra i zła, etyką chrześcijańską, prawami rządzącymi ludzką naturą.
v Od 1979 kierownik artystycznego Zespołu „Tor", od 1989 dyrektor Studia „Tor".
v W 1990 został wybrany przewodniczącym Europejskiej Federacji Reżyserów Filmowych (FERA)
v Konsultant Komisji Pontyfikalnej do Spraw Kultury w Watykanie; członek Europejskiej Akademii Filmowej.
v Był wykładowcą w PWS-FTviT w Łodzi i National Film School w Wielkiej Brytanii; obecnie wykłada reżyserię na Wydziale Radia i Telewizji UŚ w Katowicach.
v Krzysztof Zanussi otrzymał tytuły doctora honoris causa moskiewskiego Instytutu Sztuki Filmowej WGiK; Uniwersytetu Europejskiego w Mińsku; Narodowego Uniwersytetu Sztuki Teatralnej i Filmowej w Bukareszcie; Nowego Uniwersytetu Bułgarskiego; Państwowego Uniwersytetu Telewizji i Filmu w Sankt Petersburgu; Uniwersytetu Katolickiego w Walencji.
v Filmy Zanussiego nie dają się zaliczyć do jakiegoś nurtu polskiej czy światowej twórczości filmowej. Reżyser ten nie ulega modom ani cudzym gustom®Moje kino wywodzi się przede wszystkim z literatury, jest rodzajem ludzkiej mowy. Idea wizualności kina zawsze budziła moje wątpliwości
v Obraz i warstwa fabularna, szczegóły miejsca i czasu mają w filmach Zanussiego znaczenie drugorzędne. Jego filmy zamieniają się w rozpisane na dialogi rozmowy.
v Bohater®Człowiek postawiony przed wyborem między wartościami a pokusą ich odrzucenia. Probierzem jest jego moralna wrażliwość wyrażająca się kompromisem pomiędzy sferą marzeń o indywidualnej wolności a życiową praktyką, która tę wolność dobrowolnie ogranicza.
v Filmy Zanussiego są kinem autorskim. Prawie do wszystkich sam pisał scenariusze. W latach siedemdziesiątych pozwalał aktorom improwizować, stosując technikę otwartych dialogów. Zanussi pragnął w ten sposób, jak sam mówił: charakteryzować bohaterów w sposób nieoczywisty, pozostawiając margines dla niedopowiedzenia, prymat nastroju nad akcją a jednocześnie budować napięcie dramaturgiczne wynikające ze zderzenia racji psychologicznych, czy moralnych.
v Oprócz dominujących w filmach tego reżysera tematów takich, jak wolność i zniewolenie, moralne wybory, związki ludzkiego losu z Absolutem pojawia się w nich często motyw śmierci.
v W swoich dziełach Zanussi porusza odwieczne problemy: miłości, śmierci, szczęścia i sumienia, przyglądając się jak objawiają się one w dzisiejszym świecie.
v Twórca unika odwoływania się do tradycji
v Krytyka nazywa niekiedy filmy Zanussiego współczesnymi moralitetami. Ich naczelnym tematem jest bowiem - mówiąc najogólniej - miejsce i rola jednostki we współczesnym świecie: jej rozterki i konflikty moralne, dylematy filozoficzne i uwarunkowania społeczne.
v W każdym kolejnym filmie Zanussi penetruje naturę ludzką dążąc do stworzenia czegoś w rodzaju syntezy osobowości współczesnego człowieka.
v Filmy:
q Śmierć prowincjała (1966)
q Krzysztof Penderecki (1968)
q Zaliczenie (1969)
q Twarzą w twarz (1969)
q Struktura kryształu (1969)
q Góry o zmierzchu (1970)
q Życie rodzinne (1971)
q Za ścianą (1972)
q Hipoteza (1972)
q Iluminacja (1973)
q Morderstwo w Catamount (1973)
q Bilans kwartalny (1975)
q Miłosierdzie płatne z góry (1975)
q Barwy ochronne (1977)
q Lekcja anatomii (1977)
q Dom kobiet (1977)
q Spirala (1978)
q Drogi wśród nocy (1979)
q Constans (1980)
q Kontrakt (1980)
q Pokuszenie (1981)
q Z dalekiego kraju(1981)
q Niedostępna (1982)
q Imperatyw (1982)
q Watykan(1982)
q Sinobrody (1983)
q Rok spokojnego słońca (1984)
q Paradygmat (1985)
q Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest... (1988)
q Stan posiadania (1990)
q Życie za życie(1990)
q Długa rozmowa z ptakiem (1991)
q Cwał (1996)
q Opowieści weekendowe (1996-2000)
q Brat naszego Boga (1998)
q Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową (2000)
q Suplement (2002)
v Ważniejsze nagrody:
q 1971®Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za twórczość artystyczną III stopnia
q 1984®Nagroda Państwowa I stopnia za osiągnięcia w dziedzinie filmu kinowego i telewizyjnego
q 1987®Nagroda "Lumière" przyznawana przez Włoskie Stowarzyszenie Autorów Teatralnych i Filmowych za całokształt twórczości w dziedzinie filmowej
q 1991®Nagroda Przewodniczącego Komitetu Kinematografii dla producentów filmowych
q 1998®"Nagroda Ostatnich Lat XX Wieku" przyznawana przez Międzynarodową Grupę Lektury w San Miniato
q 1999®Odznaczenie "Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski" za wybitne zasługi dla kultury polskiej
q 2001®Nagroda za całokształt twórczości w Przeglądzie "Febiofest" w Pradze
q 2002®Nagroda za całokształt twórczości na 29 Festiwalu Premii Internazionalie w Pesarze we Włoszech
q ...
rafialr