MIKROBIOLOGIA – wykład z dnia 28 III 2008
Temat: Sterylizacja i dezynfekcja. Szczepienia ochronne.
Wrażliwość mikroorganizmów na środki dezynfekujące
(od najmniejszej do największej) >> priony - białka (CJD, BSE) / najbardziej oporne; zarodniki bakterii (Clostridium, Bacillus); prątki (Mycobacterium tuberculosis, M. Avium); cysty pasożytów, wirusy bezosłonkowe (Polis); bakterie Gram (-); grzyby; bakterie Gram(+); wirusy osłonkowe.
Sterylizacja – wyjaławianie procesem fizycznym lub chemicznym prowadzącym do zniszczenia wszystkich form życia.
Etapy sterylizacji
- dezynfekcja wstępna
- mycie i mechaniczne oczyszczanie (zautomatyzowane i ręczne) lub dodatkowa dezynfekcja (myjnie dezynfektory)
- płukanie i osuszanie
- pakowanie sterylizowanych przedmiotów (gwarantuje jałowość)
- umieszczenie pakietów (wsadów) w sterylizatorze zgodnie z zaleceniami producenta
Strefy sterylizatorni
- strefa brudna
- strefa czysta
- strefa sterylna
Metody sterylizacji
- Wysokotemperaturowa > 100 C para wodna w nadciśnieniu, suche gorące powietrze (obecnie wycofywane), spalanie, wyżarzanie
- Niskotemperaturowa gazowa (tlenek etylu), parami formaldehydu, plazmowa, ciekłym kwasem nadoctowym, promieniowanie jonizujące, ozon / tyndalizacja, filtracja >> w określonych warunkach
Sterylizacja parowa
- 11 min, 121 C (ciśń. = 2 atm.)
- 3, 5-7 min, 134 C (ciśń. = 3 atm.)
W przypadku materiałów o zanieczyszczeniu prionami patologicznymi zalecane jest autoklawowanie w 134 C przez 19 min. przy 3 atm. ciśnień.
Sterylizacja radiacyjna
Niszczenie drobnoustrojów i ich spor przez dużą dawkę promieniowania gamma. Pozwala na wyjałowienie przedmiotów z każdego tworzywa i o dowolnym kształcie łącznie z opakowaniem. Stosowana tylko przez dużych producentów (materiałów opatrunkowych, bielizny operacyjnej, sprzętu jednorazowego użytku, biomateriałów, implantów.
Filtracja jest wykorzystywana do przygotowania płynnych postaci leków lub podłoży.
Sterylizacja plazmowa
Nadtlenek wodoru w warunkach wysoko próżniowych przeprowadza się do postaci pary, a następnie do stanu zjonizowanego, czyli plazmy (35-55 C) Wykorzystywana jest do sterylizacji endoskopów, materiałów z tworzyw sztucznych, implantów.
Kontrola procesu sterylizacji:
a) fizyczna: sprawdzenie parametrów sterylizacji – ciśnienie, temperatura, czas
b) chemiczna: z wykorzystaniem wskaźników chemicznych, które w warunkach koniecznych do zabicia zarodników zmieniają barwę)
c) biologiczna: polega na działaniu czynnikami sterylizującymi na żywe, wysoce oporne na temperaturę zarodniki nie chorobotwórczych laseczek. Zabicie zarodników oznacza, że zostały zabite wszystkie drobnoustroje w sterylizowanym materiale.
Wskaźnik biologiczny zarodniki, Bacillus spp.
Sporal A>> odczyt po 7 dniach
Sporal S >> odczyt po 7 dniach
Test fiolkowy >> odczyt po 48 h
Szybkie testy >> odczyt po 3 h
Wskaźniki biologiczne – materiały biologiczne wykorzystujące obecność przetrwalników.
Opakowanie wysterylizowane – nieprzenikliwe dla drobnoustrojów
Dezynfekcja proces prowadzący do zniszczenia lub usunięcia większych wegetatywnych form drobnoustrojów – nie niszczy przetrwalników.
Metody dezynfekcji:
- Fizyczna UV, ultradźwiękowa, filtracja
- Termiczna
- Chemiczna
- Termo-Chemiczna
Proces dezynfekcji dzielimy na:
- dezynfekcje przed sterylizacją
- dezynfekcję sprzętu, który nie musi być jałowy, a powinien być bezpieczny dla chorego.
Poziomy dezynfekcji:
- wysoki stopień: wymaga jałowości a rodzaj sprzętu nie pozwala na wyjałowienie w autoklawie
- średni stopień: sprzęt, narzędzia nie wnikające do jałowych przestrzeni organizmu, mający kontakt z błoną śluzową lub uszkodzoną skórą (endoskopy, wzierniki)
- niskiego stopnia: obiekty wykazujące kontakt z nienaruszonymi powłokami lub nie mające bezpośredniego kontaktu z pacjentem (podłogi, sufity, zlewy)
Dezynfekcja aparatów endoskopowych: aparaty endoskopowe podlegają dezynfekcji wysokiego poziomu, czyli zniszczeniu wszystkich wirusów, grzybów i form wegetatywnych bakterii.
Ryzyko przeniesienia infekcji
- największe obawy dotyczą przeniesienia zakażenia: HBV, HCV, HIV
- opisano 6 przypadków transmisji zakażenia HBV i 5 HCV w endoskopii przewodu pokarmowego.
Chemiczne środki dezynfekujące: skuteczność stosowanych środków dezynfekujących zależy od czasu działania, stężenia, przepuszczalności, temperatury, pH, twardości wody, ilości drobnoustrojów.
Lampy bakteriobójcze: promieniowanie nadfioletowe (UV) dezynfekcja powierzchniowa, powierzchniowe promieniowanie nie przenika w głąb materiału. Rejestr godzin pracy promiennika. Skuteczność zależy od ilości, rozmiaru i czasu pracy promiennika.
Sanityzacja (sprzątanie) należy traktować jako zabieg higieniczny polegający na usunięciu zanieczyszczeń wraz z innymi drobnoustrojami.
ASEPTYKA oznacza technikę, której celem jest utrzymanie wszystkich mikroorganizmów poza polem pracy lub obszarem.
Warunków aseptycznych wymaga praca lekarza, mikrobiologa, farmakologa.
ANTYSEPTYKA jest to usuwanie drobnoustrojów z powierzchni skóry, ran, błon śluzowych za pomocą środków o działaniu antydrobnoustrojowym.
Definicja szczepionki
Szczepionką nazywamy preparat biologiczny zawierający antygeny które pobudzają swoistą odporność komórkową i humoralną organizmu poddanego działaniu preparatu.
Znaczenie szczepień masowych:
- poprawa sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych, wpływa na zmniejszenie liczby zakażeń, zapobiega epidemiom
- eradykacja chorób zakaźnych
- zapobiega występowaniu i szerzeniu się chorób zakaźnych
- jeżeli rezerwuarem drobnoustroju chorobotwórczego jest człowiek / szczepienia masowe obejmuje > 90% ludzi prowadzą do wytworzenia tzw. odporności „zbiorowiskowej” (populacyjnej, gromadnej) Dzięki temu zmniejsza się zarówno źródło zakażenia jak i krążenie drobnoustrojów.
Szczepionka jest to odpowiednio przygotowany preparat zawierający antygen lub antygeny w formie żywych (atenowanych) lub zabitych (inaktywowanych) drobnoustrojów lub ich produktów.
Rodzaj i charakter szczepionek:
- szczepionki atenowane (przeciwwskazania >> ciąża, karmienie piersią, niedobory odporności) Grypa >> generacje I, II, III
- szczepionki rekombinowane
- szczepionki zawierające anatoksyny: tężcowa, błonicza
- szczepionki zawierające wielocukry otoczkowe: S. pneumonia, N. meningitidis A i C, H. influenzae typ B
- szczepionki swoiste
- szczepionki nieswoiste
- szczepionki obowiązkowe WZW B (niemowlęta, młodzież), gruźlica, błonica, tężec, ksztusiec, poliomyelitis, odra, świnka, różyczka (K 13 lat)
- szczepionki w grupach ryzyka WZW B, błonica, tężec, wścieklizna, dur brzuszny
- szczepionki zalecane WZW A, B, różyczka, grypa, kleszczowe zapalenie opon mózgowych i mózgu, żółta febra, H. influenzae typ B, N. meningtidis, S. pneumoniae, błonica tężec
+ KALENDARZ SZCZEPIEŃ
pigularze