Jack London - Mieszkancy otchlani.pdf - London Jack - hamiahumorek

Jack London

Mieszkańcy otchłani

Arcykapłani i władcy skarżą się:

„Mistrzu i Panie, nie nasza wina,

Wszak budujemy z ojca na syna.

Patrz, twe obrazy królują w krąg

Wśród naszej ziemi wiosek i łąk.

Ciężkie zadanie — ogniem i mieczem

Ładzić w spokoju sprawy człowiecze,

Hakiem żelaznym stada twych trzód

Gnać, by się pasły kornie jak wprzód".

Chrystus wyszukał nędznego człeka

O drżących dłoniach, smutnych powiekach,

A z nim dziewczynę spod nędznych strzech,

Którą przeżarły bieda i grzech.

A gdy ich stawił między kapłany —

Ten się i tamten cofnął zmieszany,

By szat nie zbrudzić. — ,,Oto wasz znój!

Coście zrobili na obraz mój?"

James Russell Lowell

ROZDZIAŁ I

ZSTĄPIENIE DO OTCHŁANI

Na miasto nasze spójrz, o Chryste,

Niech miłość w domach naszych lśni,

A serca niechaj będą czysfe

Aż po ostatnie dni.

Thomas Ashe

Sam chyba rozumiesz, że nie wolno ci tego robić — powiedzieli przyjaciele, gdy

poprosiłem, aby mi pomogli zagłębić się w londyński East End. — Zwróć się lepiej do

policji i zażądaj przewodnika — dodali po chwili zastanowienia, usiłując bezskutecznie

dostroić się do psychologii wariata, który ma co prawda listy polecające, ale nie ma

rozumu.

— Kiedy ja nie chcę zwracać się do policji — zaprotestowałem. — Chcę natomiast

dotrzeć ,do East Endu i zobaczyć go na własne oczy. Chcę się przekonać, dlaczego

ludzie tam mieszkają, jak i w jakim celu tam mieszkają. Słowem, sam chcę tam

zamieszkać.

— Przecież ty nie możesz tam mieszkać! — mówili wszyscy, a na ich twarzach malowała

się wyraźna nagana. — Przecież tam są podobno zaułki, w których życie człowieka

niewarte jest funta kłaków.

— Te właśnie zaułki chciałbym obejrzeć — przerwałem.

— Sam chyba rozumiesz, że nie wolno ci tego robić — brzmiała niezmienna replika.

— Przyszedłem do was nie po to, żebyście mnie o tym przekonywali — odpowiedziałem

szorstko, trochę zniecierpliwiony tym brakiem zrozumienia. — Jestem tu obcy i chcę się

dowiedzieć od was czegoś o East Endzie, po prostu, żeby mieć jakiś punkt zaczepienia.

— Kiedy my nic nie wiemy o East Endzie. Jest gdzieś tam... o tam... — i machali rękami

w kierunku, gdzie niekiedy można było ujrzeć wschodzące słońce.

— Wobec tego zwrócę się do Cooka.

— O tak! — Odetchnęli z ulgą. — Cook na pewno będzie wiedział.

O Cooku, Tomaszu Cooku i Synu! Wy, którzy wytyczacie ścieżki i ścieracie pył spod nóg

turystów, którzy jesteście żywymi drogowskazami dla całego świata i udzielacie pierwszej

pomocy zagubionym podróżnym — wysłalibyście mnie bez chwili wahania i zwłoki,

wysłalibyście mnie łatwo i szybko do najczarniejszej Afryki i w samo serce Tybetu, lecz

do East Endu w Londynie, odległego zaledwie o rzut kamieniem od Ludgate Circus, nie

znacie drogi!

— Sam pan chyba rozumie, że nie wolno panu tego robić — oświadczył żywy katalog

szlaków podróży i taryf kolejowych w jednej z filii biur Cooka. — To jest takie... hm...

niezwykłe.

Proszę, poradzić się policji — zakończył autorytatywnie, gdy nie przestawałem nalegać.

— Nie mamy żadnej praktyki w wożeniu podróżnych do East Endu. Nikt nie zwracał się

do nas w tej sprawie i nic nam nie wiadomo o tej dzielnicy.

— Mniejsza o to — przerwałem w obawie, że zostanę zmyty z powierzchni ziemi

powodzią jego przeczeń. — Coś jednak będziecie mogli dla mnie zrobić. Chciałbym, aby

pan z góry znał moje zamierzenia i w razie potrzeby stwierdził moją tożsamość.

— Aha, rozumiem! Chodzi panu o to, żebyśmy mogli zidentyfikować trupa, gdyby pana

zamordowano.

Powiedział to tak lekko i z taką zimną krwią, że natychmiast pojawiły mi się przed oczami

własne sztywne i okaleczałe zwłoki rozciągnięte na kamiennej płycie, którą chłodzi

nieustanny strumień zimnej wody. Ujrzałem także tego pana, jak nachyla się i ze

smutkiem, cierpliwie rozpoznaje ziemską powlokę pomylonego Amerykanina, który uparł

się, że zobaczy East End.

— Nie, nie — odparłem. — Mam na myśli ewentualne kłopoty z policją. — To ostatnie

słowo przejęło mnie dreszczem. Doprawdy, zaczynałem poznawać tajniki mowy

ojczystej.

— Ta sprawa — zawyrokował — należy do kompetencji naszej Centrali. Widzi pan, to

takie nie spotykane — dodał tonem usprawiedliwienia.

Pan w Komendzie Policji chrząkał i pokasływał.

— Przestrzegamy zasady — powiedział — żeby nie udzielać informacji o naszych

klientach.

— Ale w tym przypadku — nie dawałem za wygraną — sam klient żąda, abyście udzielili

o nim informacji.

Znowu zaczął chrząkać i pokasływać.

— Oczywiście — uprzedziłem go pośpiesznie — wiem, że jest to bez precedensu, ale...

— Jak zamierzałem właśnie powiedzieć — ciągnął nieporuszony — jest to rzecz bez

precedensu i nie sądzę, abyśmy mogli pomóc panu w czymkolwiek.

Wyszedłem jednak stamtąd z adresem detektywa zamieszkałego w East Endzie i

udałem się prosto do amerykańskiego konsula generalnego. Tutaj wreszcie trafiłem na

człowieka, z którym mogłem się porozumieć. Nie było żadnego chrząkania ani

pokasływania, unoszenia w górę brwi, otwartego niedowierzania czy bezgranicznego

zdumienia. W pierwszej minucie rozmowy wyjaśniłem, kim jestem i jakie mam zamiary, a

on potraktował je jako coś najnaturalniejszego w świecie. W drugiej minucie zapytał, ile

mam lat, jaki wzrost i wagę, i obejrzał mnie od stóp do głów. W trzeciej minucie, w chwili

gdy wymienialiśmy pożegnalny uścisk dłoni, powiedział:

— W porządku, Jack. Będę o panu pamiętał i postaram się nie stracić pana z oczu.

Odetchnąłem z ulgą. Spaliwszy za sobą mosty mogłem teraz zapuścić się w tę ludzką

dżunglę, o której nikt nic nie wiedział. Ale natychmiast natknąłem się na nową

przeszkodę, tym razem w postaci dorożkarza — niezwykle szacownej osobistości, o

twarzy okolonej siwymi bokobrodami — który już od kilku godzin obwoził mnie z

niewzruszonym spokojem po City.

— Do East Endu — poleciłem, zajmując miejsce w dorożce.

— Dokąd, panie? — zapytał z niekłamanym zdumieniem.

— Do East Endu, wszystko jedno dokąd. Jedźmy.

Przez kilka minut dorożka toczyła się bez celu, potem stanęła, jak gdyby zdumiona.

Otwór w dachu nie był zasłonięty i dorożkarz pochylił się nade mną z zakłopotaniem.

— Panie — zaczął— a dokąd to para chce jechać?

— Do East Endu — powtórzyłem. — Nigdzie w szczególności. Zawieź mnie pan, dokąd

chcesz.

— Ale jaki adres, panie?

— Słuchaj no! — zagrzmiałem. — Zawieź mnie do East Endu! Ruszaj!

Widać było, że nie zrozumiał, cofnął jednak głowę i gderliwie popędził konia.

Nigdzie na ulicach Londynu nie zdołasz uciec przed widokiem nędzy, a po

pięciominutowym spacerze z każdego niemal punktu miasta trafisz na slums. Ale

dzielnica, w którą zapuścił się teraz mój powóz, była jednym nie kończącym się

slumsem. Ulice zaludniała jakaś nowa i całkiem odmienna rasa ludzi niskiego wzrostu, o

zbiedzonym lub zapijaczonym wyglądzie. Mila za milą jechaliśmy wzdłuż ceglanych ścian

i pośród nieopisanego brudu, a na każdym skrzyżowaniu ukazywały się nowe

perspektywy murów i nędzy. Tu i tam zataczał się pijany mężczyzna lub kobieta, a

powietrze aż ciężkie było od wrzasków i kłótni. Na targowisku żałośni starcy i drżące

staruchy wygrzebywali ze śmieci rzuconych w błoto zgniłe kartofle, fasolę i warzywa, a

małe dzieci jak roje much obsiadły kupę gnijących owoców. Rękami zanurzonymi aż po

ramiona w fermentującej cieczy wyciągały z niej nadpsute owoce i pożerały w

okamgnieniu.

Nie spotkałem dotąd ani jednego powozu, a moja dorożka, sądząc po gromadach

biegnących za nią i obok niej dzieci, była zjawiskiem z innego, lepszego świata. Jak

wzrok sięgał, ciągnęły się ceglane mury, oślizłe bruki i wrzaskliwe ulice. Po raz pierwszy

w życiu ogarnął mnie lęk przed tłumem. Było to uczucie podobne do lęku przed morzem.

Zalegająca ulice wynędzniała ciżba wydała mi się ogromnym, i cuchnącym oceanem,

którego fale pomrukiwały wokół groźnie, jak gdyby miały wezbrać i zamknąć się nad

moją głową.

— Stepney, panie. Dworzec kolejowy Stepney — zawołał dorożkarz.

Rozejrzałem się. Był to istotnie dworzec kolejowy. Strapiony dorożkarz przywiózł mnie

tutaj, do jedynego miejsca w całej tej dżungli, którego nazwa nie była mu obca.

— No, tak — powiedziałem.

Zabełkotał coś i potrząsnął głową. Minę miał bardzo nieszczęśliwą. — Jestem nietutejszy

— zdołał wymamrotać. — A jeśli nie chodzi panu o dworzec Stepney, to chciałbym

wiedzieć, o co panu chodzi.

— Zaraz wam powiem, o co mi chodzi. Jedźcie prosto i rozglądajcie się za sklepem ze

starzyzną. Gdy spostrzeżecie taki sklep, pojedźcie do najbliższego skrzyżowania,

skręćcie za róg i zatrzymajcie się, a wtedy ja wysiądę.

Widziałem, jak wzrasta jego niepokój o zapłatę, niebawem jednak skręcił za róg i

powiedział, że nieco w tyle jest sklep ze starzyzną.

— Ale zapłaci mi pan — prosił. — Należy się siedem i pół szylinga.

— Tak — odparłem ze śmiechem — tylko nie radzę, żebyście mi się więcej pokazywali

na oczy.

— Niech Bóg bronił Ale jak mi pan nie zapłaci, to wtedy ja panu poradzę, żeby mi się pan

lepiej nie pokazywał na oczy — warknął.

Tymczasem dorożkę otoczył tłum obszarpanych gapiów, więc roześmiałem się ponownie

i zawróciłem do sklepu.

Nie łatwo było mi przekonać sklepikarza, że naprawdę przyszedłem po stare ubranie.

Bez skutku usiłował wetknąć mi nową i okropną marynarkę i spodnie, aż wreszcie

wyniósł na światło dzienne stos starej odzieży. Przybrał jednocześnie tajemniczą minę i

robił niejasne aluzje, chcąc dać do zrozumienia, że „wie, czym to pachnie“, i zmusić

mnie, abym z obawy przed wykryciem słono zapłacił. Byłem w jego oczach człowiekiem

w krytycznym położeniu lub może wybitnym kryminalistą zza oceanu — w obu

przypadkach kimś, kto pragnie uniknąć wszelkiej styczności z policją.

Tak długo jednak protestowałem przeciw oburzającej dysproporcji między ceną i

wartością, że w końcu wybiłem mu z głowy podejrzenia. Przystąpił więc do

nieustępliwych targów z nieustępliwym klientem. W rezultacie wybrałem parę solidnych,

choć mocno znoszonych spodni, wytartą marynarkę, z jednym tylko guzikiem, oraz parę

trzewików, które najwyraźniej odbywały służbę przy przesypywaniu węgla, cienki

skórzany pasek i przeraźliwie brudną czapkę. Natomiast bieliznę i skarpetki wybrałem

ciepłe i nowe, ale z gatunku tych, jakie kupić mógł każdy amerykański włóczęga nawet w

okresie niepowodzeń życiowych.

— Muszę przyznać, że twarda z pana sztuka — powiedział handlarz z nieszczerym

podziwem, gdy wręczałem mu dziesięć szylingów, czyli uzgodnioną ostatecznie cenę

kompletnego ubioru. — Niech trupem padnę, jeśli nie zwiedził pan przedtem całej

Petticoat Lane. Za pana spodnie każdy zapłaci pięć szylingów, a za buty tragarz z doków

dałby najmniej dwa i pół, nie mówiąc już o marynarce, czapce, nowym podkoszulku i

innych drobiazgach.

— Ile mi pan za nie zapłaci? — spytałem niespodzianie. — Dałem panu za wszystko

dziesięć szylingów i chętnie odprzedam od ręki za osiem. Zgoda?

Ale handlarz wyszczerzył zęby i potrząsnął głową, a mnie, choć zrobiłem dobry interes,

nurtowała nieprzyjemna świadomość, że on zrobił lepszy.

Dorożkarza zastałem w towarzystwie policjanta. Rozmawiali z pochylonymi ku sobie

głowami. Policjant rzucił mi bystre spojrzenie i zlustrował dokładnie tobołek, który

niosłem pod padną, po czym odszedł. Dorożkarz, pozostawiony na pastwą rosnącego w

nim buntu, nie chciał zrobić ani kroku dalej, dopóki nie zapłaciłem należnych mu siedmiu

i pół szylinga. Gdy to nastąpiło, gotów był zawieźć mnie na koniec świata, przepraszał

wylewnie za natarczywość i tłumaczył, że w Londynie spotyka się rozmaitych pasażerów.

Pojechaliśmy jednak tylko do Highbury Vale w północnej dzielnicy Londynu, gdzie czekał

na mnie bagaż. Tutaj zdjąłem nazajutrz buty (nie bez uczucia żalu, bo były lekkie i

wygodne), ciepły szary garnitur podróżny i wszystkie inne części garderoby, a włożyłem

ubranie obcych i nie znanych mi mężczyzn, dla których los musiał być bardzo

niełaskawy, skoro kazał im się rozstać z tymi łachmanami za nędzne grosze płacone

przez handlarzy.

W ciepły podkoszulek, tuż pod pachą, wszyłem złotego suwerena (była to skromna suma

przeznaczona na czarną godzinę), we wnętrzu zaś tego podkoszulka umieściłem

samego siebie. Potem usiadłem i zacząłem moralizować na temat pięknych i tłustych lat,

dzięki którym moja skóra stała się cienka, a nerwy znalazły się taż pod jej powierzchnią.

Podkoszulek bowiem był szorstki jak włosiennica i jestem pewien, że najzagorzalszy

asceta nie cierpi boleśniej, niż cierpiałem ja przez najbliższe dwadzieścia cztery godziny.

Przywdzianie reszty stroju poszło mi dość gładko, choć co prawda przy butach, a raczej

buciorach, natrafiłem na nie lada przeszkodę. Były twarde i sztywne jak drewniane

chodaki i dopiero po długotrwałym waleniu pięścią w przyszwy zdołałem wcisnąć w nie

stopy. Wetknąwszy w kieszenie kilka szylingów, nóż, chustkę do nosa, trochę papieru i

zapas prasowanego tytoniu, zbiegłem po schodach grzmocąc ciężko buciorami i

pożegnałem przyjaciół pełnych najgorszych obaw. W chwili gdy przekraczałem próg,

„pomocnica domowa“. przystojna kobieta w średnim wieku, nie zdołała opanować

grymasu, który wykrzywił jej usta i rozszerzał je dopóty, dopóki gardło, mimowolnie

reagujące na skurcz, nie wydało z siebie chrapliwych zwierzęcych dźwięków, jakie

skłonni jesteśmy określać mianem śmiechu.

Zaledwie znalazłem się na ulicy, uderzyła mnie zmiana mojej przynależności społecznej

wywołana nowym ubraniem. Zniknęła bez śladu służalczość w zachowaniu ludzi

prostych, z którymi się stykałem. Zdumiewające! Można by powiedzieć, że w mgnieniu

oka stałem się jednym z nich. Moja przetarta, dziurawa na łokciach marynarka była

symbolem i godłem ich klasy. Uczyniła mnie członkiem tej klasy, a w miejsce płaszczenia

się i zbyt gorliwych oznak szacunku, jakie mi dotąd okazywano, zadzierzgnęła się

między nami nić braterstwa. Mężczyzna w welwetowych spodniach i brudnym szaliku na

szyi nie nazywał mnie już „panem" ani „wielmożnym panem". Byłem teraz przyjacielem,

jest to zaś słowo piękne i szczere, chwytające za serce, zaprawione ciepłem i

życzliwością, których brak tamtym zwrotom. Wielmożny pan! Jest w tym posmak

Jack London - Mieszkancy otchlani.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: