Trwałość Użyteczność Piękno.pdf

Agnieszka Zabłocka-Kos

Trwałość? Użyteczność? Piękno?

Architektura dwudziestego wieku w Polsce

Ogólnopolska konferencja naukowa we Wrocławiu

I nstytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wroc-

ławskiego wraz z Kołem Naukowym Stu-

dentów Historii Sztuki oraz Muzeum Archi-

tektury zorganizowały we Wrocławiu w dniach

24-25 kwietnia 2009 r. konferencję poświęconą

architekturze modernizmu w okresie między-

wojennym oraz po 1945 roku. Architektura ta

jest w Polsce coraz częściej przedmiotem ba-

dań i sesji naukowych (by wspomnieć tylko

doroczne spotkania w Gdyni), ale jej walory są

uznane bardziej przez naukowców niż przez

urzędników sprawujących nad nią pieczę.

Z powodu zaniedbania i braku remontów nie

jest postrzegana jako „piękna”, a jej „trwałość”

i „użyteczność” w potocznym mniemaniu jest

wątpliwa.

Celem spotkania było ożywienie dysku-

sji w środowiskach związanych z badaniem

i ochroną architektury dwudziestego wieku

w Polsce. Poprzez zaprezentowanie dotychcza-

sowych wyników prac naukowych z poszcze-

gólnych ośrodków i zarysowanie problemów

związanych z tą architekturą na terenie całego

kraju chcieliśmy zachęcić do debaty nad tym,

co warto chronić i jak to robić. Organizatorzy

wybrali nową formułę sesji naukowej: spotkali

się tu doktoranci i magistranci zajmujący się

architekturą modernizmu oraz ich promoto-

rzy. Dało to możliwość prezentacji badań naj-

młodszym adeptom nauki (wygłoszono blisko

30 referatów) i pomysł ten sprawdził się znako-

il. 1 Plakat konferencji, projekt Katarzyna Niklas

/ 98 /

il. 2 Prof. dr hab. Waldemar Okoń i dr hab. Agnieszka Zabłocka-Kos otwierają konferencję

micie. Uczestnikami byli zarówno historycy sztuki,

jak i architekci, co pozwoliło na interdyscyplinarne

spojrzenie na przedmiot badań.

Obrady podzielono na pięć sesji tematycznych:

dwie dotyczyły architektury okresu międzywojen-

nego na terenach przedwojennej Polski i na powo-

jennych Ziemiach Zachodnich i Północnych, następ-

ne dwie – okresu odbudowy i modernizmu w latach

1956-1970, w ostatniej części obrad skupiono się zaś

na problemach konserwatorskich: dokumentacji

i ochronie. Ożywiona dyskusja po każdej części ob-

rad wykazała ogromne zainteresowanie problematy-

ką, nie była też wolna od klasycznego sporu „staro-

żytników” z „nowożytnikami”. Pojawiły się głosy, że

omawiane dzieła to nie „architektura”, lecz „budow-

nictwo” i że nic tu, zwłaszcza w kontekście zachod-

nioeuropejskim i amerykańskim, nie jest wartościo-

we. Żywa reakcja i sprzeciw wobec deprecjacji pol-

skiej architektury dwudziestowiecznej, zwłaszcza

młodych badaczy zafascynowanych przedmiotem

swoich studiów, pozwala żywić nadzieję, że dzięki

wnikliwemu poznaniu tej spuścizny będzie możliwa

rzetelna jej ocena.

Mamy tu bowiem do czynienia z sytuacją podobną

do oceny XIX-wiecznej architektury epoki history-

zmu. Jeszcze pół wieku temu tylko nieliczni ważyli

il. 3 Uczestnicy konferencji w czasie dyskusji

il. 4 Architekt Bogna Klimczewska opowiada o realiach swojej

pracy w PRL-u

/ 99 /

↪ Q u art Nr 2(12)/2009

Dziedzictwa UNESCO budynków Bauhausu w Des-

sau czy berlińskich osiedli projektowanych m.in.

przez Brunona Tauta. Także dzieła z lat 40., 50. i 60.

XX wieku są tam rzetelnie i obiektywnie oceniane,

pieczołowicie remontowane i chronione poprzez wpi-

sywanie na listy zabytków, choć trzeba przyznać, że

dzieje się tak od niedawna. Z pewnością do takiego

nastawienia przyczyniła się moda na wzornictwo

z tamtej epoki. Wkracza ona i do nas, co pozwala ży-

wić nadzieję, że zachwyt nad powojennymi ćmielow-

skimi igurkami porcelanowymi przeniesie się też

na architekturę.

Nadzieję niesie też młode pokolenie, które na mo-

dernizm patrzy z ciekawością, traktując ten okres

jako historyczny, a więc dobry do badań, podobnie

jak średniowiecze czy barok. Zły stan obiektów, ich

szybko postępująca dewastacja czy mniej lub bardziej

spektakularne wyburzenia powodują tym większe

zainteresowanie badaczy. Powstają prace monogra-

iczne o architektach powojennych, a uprawianie

„oral history” i spotkanie tą drogą z przeszłością

jest dla młodych badaczy fascynujące. Pokolenie to

tworzy więc silną „drużynę”, która wkrótce wzmocni

szczupłe grono wielbicieli modernizmu i włączy się

w „pracę u podstaw” – edukację społeczną poprzez

wystawy i publikacje. Dlatego staramy się, by mate-

riały z naszego spotkania ukazały się drukiem.

il. 5 Biurowiec z 1913 r. projektu Hansa Poelziga przy ul. Oiar

Oświęcimskich we Wrocławiu

się coś dobrego o niej powiedzieć. Ale jednocześnie

jej niegdysiejszy krytyk, zasłużony historyk sztu-

ki Nicolaus Pevsner, zorganizował na zamku Anif

w 1963 roku pierwszą dużą konferencję o historyzmie

i sztukach pięknych w XIX wieku, rozpoczynając

tym samym okres gruntownych badań nad tą epo-

ką. Dziś już niewielu krytycznie ocenia budowlane

dokonania wieku maszyny i pary. Z modernizmem

jest podobnie. W krajach zachodnich nikt nie kwe-

stionuje wartości modernizmu międzywojennego,

o czym świadczy np. wpisanie na Listę Światowego

il. 6 Obrady we wrocławskim Muzeum Architekury

/ 100 /

il. 7 Uczestnicy konferencji pod pomnikiem Bolesława Chrobrego. W tle wyremontowany dom handlowy „Renoma“ z 1930 r.

Z pewnością wartościowa byłaby seria „Architek-

tura XX wieku w Polsce”, w której swoje prace ma-

gisterskie i doktoraty mogliby publikować młodzi

naukowcy. Byłoby też świetnie, gdyby np. Muzeum

Architektury we Wrocławiu, przy współudziale śro-

dowisk naukowych z różnych miast, przygotowało

objazdową wystawę poświęconą tej problematyce.

Sukces wystaw o dwudziestoleciu międzywojennym

świadczy o dużej ciekawości i chęci poznania tej

epoki. Na razie jednak narodziła się wola kontynuo-

wania konferencji w nowej formule zaproponowanej

we Wrocławiu. Jako organizatorzy tego inauguracyj-

nego spotkania czekamy więc na odzew, licząc, że

grono osób zajmujących się architekturą XX wieku

będzie szybko rosło.

dr hab. Agnieszka Zabłocka-Kos

Historyk sztuki, architekt, badaczka architektury i urbanistyki XIX i XX

wieku. Autorka książek Sztuka, wiara i uczucie. Alexis Langer - śląski

architekt neogotyku (1996) i Zrozumieć miasto. Centrum Wrocławia

na drodze ku nowoczesnemu city 1907-1957 (2006).

Summary

AgniesZKA ZAbłocKA-Kos / ‘Persistency? Utility? beauty? Twentieth-century Architecture in Poland’.

A scientiic conference in Wrocław

On 24-25th April 2009 an all-Polish conference ‘Persistency? Utility? Beauty? Twentieth-century Architecture in Poland’,

organised by History of Art Institute at the University of Wrocław together with the History of Art Student’s Scientiic Circle

and Museum of Architecture, took place in Wrocław. MA and PhD students along with their supervisors, historians of art and

architects gave almost thirty lectures dedicated to architecture of the interwar and People’s Republic of Poland periods. The

conference brought a spirited discussion and it was decided that from then on such meetings would take place annually in

different Polish cities.

/ 101 /

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: