HETYCI
1900-1500- brąz środkowy na terenie Anatolii
I. Okres pre-hetycki- Hetyci (1900- 1750 p.n.e.)
- pojawienie się w Anatolii kupców asyryjskich i stworzenie faktorii handlowych na terenie Kapadocji w centralnej Anatolii
· karum – faktoria handlowa, kolonia asyryjska ( handel miedzią, złotem)
· Kanesz- stanowiło prawdopodobnie punkt centralny wymiany, mialo bardzo wysoki status
- 5 warstw kulturowych, dwie pierwsze przedpiśmienne
· vabartum- jednostka niższa w hierarchii kolonii
- symbioza allochtonów z autochtonami.
- karum powstawało blisko ufortyfikowanych siedzib miejscowych władców, lecz obowiązywało w nich prawo asyryjskie, kupcy płacili podatki i korzystali z opieki miejscowych władców
- autochtoniczny lud, nazywany hatytami, był najprawdopodobniej pochodzenia indoeuropejskiego. Wytwarzają ceramikę o wysokim poziomie technicznym, często anto- i zoomorficzną
II. Stare Państwo Hetyckie (1750- 1460 p.n.e.)
- istnienie państwa oparte było na militarnej przewadze przybyszów, lecz przy wykorzystywaniu lokalnego substratu
- naczelna waga języka hetyckiego (nessydzkiego) zapisywanego w piśmie klinowym przejętym z północnej Syrii
- Hetyci to lud pochodzenia indoeuropejskiego, stosowali kremację, przybyli z płw. Bałkańskiego przez Dardanele lub z Zakaukazia (bardziej prawdopodobne), ich migracja mogła wynikać z zagrożenia od strony ludu Kaska
- nie można mówić o istnieniu imperium, ma miejsce raczej samodzielny rozwój lokalnych cywilizacji
- najważniejsi władcy
1. Annithas
2. HAttussilis I
3. Telepinus
sztuka
a) architektura:
- mało znana, konstrukcje przebudowywane w okresie Nowego Państwa
1.Alaca Höyük- pozostałości murów obronnych i bramy miejskiej
b) relief
- płaski na blokach ortostatowych z bazaltu , operuje szerokimi płaszczyznami , sceny o tematyce polowania oraz składanie ofiar
c) rzeżba
- masywne proporcje, skubizowana forma, tylko przednie części bloków obrobione
1. Brama sfinksów
d) gliptyka
- popularnością cieszą się pieczęci cylindryczne, znane także płaskie stemple zdobione przestawieniami geometrycznymi lub figuralnymi. Poźniej pojawiają się także znaki pisma. Najstarsze odkrycia pochodzą z czasów Telespinusa
III. Średnie Państwo Hetyckie ( 1500- 1460 p.n.e.)
- bardzo słabo poznane, znikoma liczba informacja przetrwała. Tradycyjnie uznaje się panowanie 4 królów
IV. Nowe Państwo Hetyckie (1460- 1195 p.n.e.)
- zaprowadzenie jednolitego systemu administracyjnego, polityka wymuszania danin
- nowa dynastia miała być pochodzenia Huryckiego
- stolica w Hatusas (Bogazköy)
1. Tuthalijas
2. Suppiluljumas I
3. Huwatalis
4. Hatussilis III
5. Suppiluljumas III
- Hetyci prowadzili wojny głównie z
· Egiptem ( bitwa pod Kadesz
· Asyrią
· Państwem Mitanni
Sztuka
a) architektura
OBRONNA - pozostałości architektury militarnej, wykorzystywanie naturalnej obronności terenu, sucha fosa- z ziemi usypywano nasyp na którym budowano dwa ciągi murów (tzw. konstrukcja kazamatowa) dookoła zabudowy miejskiej, tzw. potajniki czy poterny- tunele umożliwiające atak z zaskoczenia. System bram i wież
1. Cytadela w Hattusas, Büyükkale – założenie rezydencji władcy opierało się na zasadzie tarasowo wznoszących się do góry dziedzińców, otoczonych pomieszczeniami o ściśle określonym charakterze. Główna siedziba władcy znajdowała się na najwyższym dziedzińcu. Bardzo rozbudowany system przejść po os łamanej
SAKRALNA:
- niesymetrycznie umieszczony Dayton z posągiem kultowym, portk z filarami oraz związany z dziedzińcem budynek wejściowy (rodzaj proplonu). Podstawową częścią był adyton i wywodził się ze starszej tradycji anatolijskich, natomiast pozostałe części stanowiły uzupełnienie późniejsze. Świątynie miały otwory okienne
1. świątynia I w Hattusas- zbudowana prawdopodobnie przez Suppiluliumasa I w trakcie odbudowy miasta po zniszczeniach dokonanych przez plemię Kaska
- innym typem świątyni są obiekty powstałe na wolnej przestrzeni związane z kultem śił przyrody.
1. Eflatun Pinar- regularne bloki kamienne z wykutymi reliefami bóstw rzecznych lub solarnych, prawdopodobnie na blokach znajdowały się posągi kultowe
2. Yazilikaya- galeria skalna z dekoracją reliefowa przestawiającą pochód bóstw (66), galeria i niewielkie konstrukcje budowlane prawdopodobnie wiążą się z obchodami święta nowego roku
b) rzeźba
- w sztuce hetyckiej jest ściśle powiązana z architekturą, niewiele można o niej powiedzieć bowiem nie zachowały się żadne reprezentatywne przykłady
c) gliptyka
- ważna rola płaskich stempli z odciskami pieczęci królewskich. Dla imion władców istniało specjalne obramowanie i zwieńczone uskrzydlonym dyskiem słonecznym, najczęściej, tak jak w reliefie ukazywane są przedstawienia władcy w opiekuńczych objęciach bóstwa
grappa25