EKG jasno i zrozumiale Andrew R Houghton MA(Oxon), BM BCh, MRCP (UK) Cardiology Research Fellow & Honorary Registrar, Department of Cardiovascular Medicine, Unyy ersity Hospital, Queen 's Medical Centre, Nottingham, NG7 2UH, UK David Gray DM, MPH, BMedSci, MB BS, FRCP (UK) Reader m Medicine & Honorary Consultant Physician, Department of Cardiovascular Medicine, Unyyersity Hospital, Queen 's Medical Centre, Nottingham, NG7 2UH, UK Redakcja wydania polskiego: dr hab. n. med. Waldemar Banasiak T�umaczenie: Maria Jakubowska-Najnigier Katarzyna Tymi�ska-S�dek a-medica press Originally published by Arnold under the title: �Making sense ofECG" (reprint 1998 with updated materia�) � 1997 A R Houghton and D Gray � 1999 for the Polish edition by a-medica press Ali rights reserved Wszystkie prawa zastrze�one ISBN 83-86019-67-0 Wszelkie uwagi prosimy kierowa� pod adresem wydawnictwa: a-medica press, skr. poczt. 333,43-300 Bielsko-Bia�a e-mail: alfamed@bb.onet.pl Ksi��ka wydana we wsp�pracy z Servier Polska Sp. z o.o. Uwaga: Ci�gle wprowadza si� modyfikacje dawkowania poszczeg�lnych lek�w i opisuje nowo dostrze�one dzia�ania uboczne. Wydawca nie mo�e wzi�� odpowiedzialno�ci, bezpo�redniej ani po�redniej, za prawid�owo�� cytowanych w tej ksi��ce dawek lek�w. Zobowi�zujemy zatem Czytelnika, by przed zastosowaniem jakiegokolwiek leku zalecanego w niniejszej ksi��ce, zapozna� si� najpierw z drukowanymi informacjami, jakie za��cza do leku producent. Podane w tek�cie dawki lek�w nie pochodz� z oryginalnego wydania angielskiego i s� przypisami Redaktora polskiego wydania ksi��ki. Wydanie I Druk: O�rodek Wydawniczy �Augustana" Plac M. Lutra, 43-300 Bielsko-Bia�a Spis tre�ci Skr�ty angielskie....................................................................................... 6 Przedmowa do wydania polskiego ........................................................ 7 Przedmowa do wydania angielskiego................................................... 9 1. PQRST: Sk�d si� bior� za�amki............................................................ 11 2. Cz�sto�� akcji serca ............................................................................... 31 3. Rytm serca ................................................................................................ 39 4. O� serca ..................................................................................................... 82 5. Za�amek P............................................................................................... 102 6. Odst�p PR............................................................................................... 114 7. Za�amek Q.............................................................................................. 128 8. Zesp� QRS ............................................................................................ 136 9. Odcinek ST ............................................................................................ 158 10. Za�amek T .............................................................................................. 180 11. Odst�p QT.............................................................................................. 195 12. Za�amek U.............................................................................................. 205 13. Artefakty................................................................................................. 210 14. Stymulatory............................................................................................ 216 15. EKG wysi�kowe ..................................................................................... 224 16. Resuscytacjakr��eniowo-oddechowa............................................... 235 Skr�ty angielskie AICD - automcitic implantable cardioverter defibrillator - implantowany automatyczny kardiowerter-defibrylator AV - atrio-yentricular - przedsionkowo-komorowy CCU -coronary care unit - oddzia� intensywnej opieki kardiologicznej CPR - cardiopulmonary resuscitation - resuscytacja kr��eniowo-oddechowa EKG - elektrokardiogram EMD - ekctromechanical dissociation - rozprz�enie elektromechaniczne INK - international normalized ratio - znormalizowany wska�nik mi�dzynarodowy i.v. - intravenously - do�ylnie LBBB - left bundle branch block - blok lewej odnogi p�czka Hisa LGL - Lown-Ganong-Levine LVH - left yentricular hypertrophy - przerost mi�nia lewej komory serca METS - metabolic eqiiivalent - ekwiwalent metaboliczny NZK - nag�e zatrzymanie kr��enia RBBB - right bundle branch b�ock - blok prawej odnogi p�czka Hisa RVH - right yentricular hypertrophy - przerost mi�nia prawej komory serca S.A. - sino-atrial - zatokowo-przedsionkowy SVT - snpraventricu]ar tachycardia - cz�stoskurcz nadkomorowy VF - yentricular fibrillation - migotanie kom�r VT - yentricular tachycardia - cz�stoskurcz komorowy WPW -Wolff-Parkinson-White Przedmowa do wydania polskiego Od momentu wprowadzenia badania elektrokardiograficznego (EKG) do praktyki klinicznej min�o wiele lat, w trakcie kt�rych zmieni�o si� podej�cie do jego praktycznego wykorzystania. Aktualnie nie jest to badanie zastrze�one dla kardiolog�w i jego interpretacja nie powinna sprawia� trudno�ci kt�remukolwiek z praktykuj�cych lekarzy. Powszechno�� u�ycia tego badania nak�ada obowi�zek na wszystkich lekarzy, maj�cych kontakt z chorym, interpretacji podstawowych odchyle� od normy. Mam na my�li umiej�tno�� rozpoznawania niedokrwienia mi�nia sercowego, cech tworz�cego si� i przebytego zawa�u serca oraz gro�nych zaburze� rytmu i przewodzenia. Takie podej�cie powoduje, �e elementarne umiej�tno�ci interpretacyji badania pozwol� - po pierwsze, szybko postawi� prawid�ow� diagnoz� w sytuacji bezpo�redniego zagro�enia �ycia pacjenta, a po drugie umo�liwi� podj�cie pierwszych decyzji terapeutycznych - i dopiero po wykonaniu powy�szych czynno�ci, albo \v ich trakcie, wezwanie na pomoc kardiologa. Uwa�am, �e nie jest b��dem pomini�cie jakiej� rzadkiej patologii w obrazie EKG, za to wielkim b��dem by�oby nie rozpoznanie wymienionych wy�ej nieprawid�owo�ci w przebiegu schorze� zagra�aj�cych �yciu chorego. Podstawow� zasad�, kt�rej nale�y przestrzega� w codziennej praktyce, jest unikanie interpretacji EKG bez znajomo�ci obrazu klinicznego chorego. Widzia�em niejednokrotnie jak kilku do�wiadczonych kardiolog�w opisywa�o to samo EKG (nie znaj�c wywiadu chorego) w r�ny spos�b. A przecie�, jak mawia� m�j Nauczyciel, wszyscy czytali te same podr�czniki. Warto w �yciu codziennym pami�ta� o tej zasadzie, a nie narazimy si� na przeoczenie istotnych zmian czy te� na dokonanie nadinterpretacji analizowanego EKG. Aktualnie na rynku wydawniczym mo�na kupi� szereg podr�cznik�w7 dotycz�cych EKG - s� to ksi��ki zar�wno naszych Autor�w, jak i t�umaczenia ksi��ek obcoj�zycznych. Cz�� z nich jest napisana trudnym technicznie j�zykiem, co powoduje zniech�cenie ze strony Czytelnika do zag��bienia si� w ich lektur�. Niestety, cz�� Autor�w ju� od pierwszych stron ksi��ki traktuje przeci�tnego Czytelnika jak specjalist� kardiologa. Jak wobec tego poradzi� m�odemu lekarzowi, kt�ry chce \v podstawowym zakresie opanowa� sztuk� interpretacji EKG? Po pierw- sze nale�y zapomnie�, �e EKG mo�na nauczy� si� po przeczytaniu jednej (cho�by najlepszej) czy te� kilku ksi��ek. Podr�cznik, kt�ry jest przez nas uznany za najbardziej zrozumia�y powinien s�u�y� nam jako szablon, do kt�rego b�dziemy przyk�ada� interpretowane badania EKG. W pocz�tkowym okresie nauki czynno�� powy�sza b�dzie wykonywana przez nas bardzo cz�sto, ale w miar� up�ywu czasu zaobserwujemy, �e si�gamy po ten �szablon" coraz rzadziej. Istotnym jest, aby opis�w EKG dokonywa� nie raz w tygodniu czy miesi�cu, a codziennie i to w ilo�ci od kilku do kilkunastu. Taka wytrwa�o�� spowoduje po kilku miesi�cach bieg�e rozumienie i interpretowanie zapis�w EKG naszych pacjent�w. Podr�cznik, kt�ry trzymacie Pa�stwo w swoich r�kach jest moim zdaniem napisany wyj�tkowo zrozumia�ym j�zykiem. Autorzy wykazali si� umiej�tno�ci� bardzo prostego spojrzenia na poszczeg�lne sk�adowe EKG. Potrafili tak�e w jasny i logiczny spos�b przedstawi� nieprawid�owo�ci rejestrowane w r�nych stanach patologii. Pozwala to na przeprowadzenie analizy i interpretacj� zapisu EKG oraz podj�cie stosownego dzia�ania. Dlatego te� zalety ksi��ki powinny zosta� docenione szczeg�lnie przez m�odych lekarzy, a tak�e przez lekarzy innych specjalno�ci, kt�rzy chc� osi�gn�� bieg�o�� w interpretacji zapisu EKG. dr hab. n. med. Waldemar Banasiak Wroc�aw, 9 sierpnia 1999 Przedmowa do wydania angielskiego Niezale�nie od tego, czy jeste� internist�, chirurgiem, lekarzem rodzinnym, piel�gniark�, paramedykiem czy studentem medycyny, w Twojej pracy przyjdzie kiedy� taki moment, �e b�dziesz musia� oceni� badanie elektrokardiograficzne. Ksi��ka, kt�r� mam przed sob�, zosta�a napisana w�a�nie w tym celu, by Ci to u�atwi�. Mo�e ona s�u�y� pomoc� w rozpoznawaniu i interpretacji nieprawid�owego zapisu EKG. Jednak samo wykrycie patologii nie wystarcza. Konieczna jest r�wnie� znajomo�� zasad post�powania obowi�zuj�cych w wypadku poszczeg�lnych zaburze�. �EKG - jasno i zrozumiale" pomo�e Ci oceni�, czy stwierdzone zmiany maj� istotne znaczenie kliniczne i czy wskazana jest konsultacja specjalisty. Mamy nadziej�, �e dysponujesz ju� podstawowymi wiadomo�ciami na temat badania elektrokardiograficznego. Niezale�nie od tego, w naszej ksi��ce umie�cili�my kr�tki rozdzia� wprowadzaj�cy, kt�ry od�wie�y twoj� pami��. �EKG - jasno i zrozumiale" pomo�e Ci oceni� wynik badania elektrokardiograficznego, jednak nale�y podkre�li�, �e jego interpretacja powinna odbywa� si� w oparciu o wnikliw� analiz� stanu og�lnego pacjenta. EKG stanowi bowiem bez w�tpienia bardzo warto�ciowe badanie dodatkowe, lecz tylko pod warunkiem, �e rozpatruje si� go w zestawieniu z wywiadem chorobowym oraz badaniem fizykalnym pacjenta. Andrew R. Houghton David Gray Podzi�kowania Pragniem...
betty11