Dmowski, IPN, Gazeta Polska(1).pdf

T EMAT MIESIÑC A

PAN ROMAN

Nalea do grona najwikszych umysw w historii Polski By ordownikiem moder

nizacji Polski doskonale rozumiejc e tradycj mona ocali tylko w nowoczesnych

formach Jako m stanu cieszy si na achodzie wielkim autorytetem by skutecz

nym dyplomat mylicielem politycznym gorcym patriot i architektem niepodle

goci ale take obdarzonym niezwykym zmysem dziaania przywdc politycznym

Obecnie bywa uznawany za posta politycznie niepoprawn nie pasuje do lansowanej

postmodernistycznej wizji historii mwi si o nim rzadko i niemal wycznie nega

tywnie podkrelajc jego rzekome wady nacjonalizm konserwatyzm i niemal stereo

typow antyydowsko Tego rodzaju prymitywne etykiety s pretekstem aby ukry

jego zasugi dla Polski w najtrudniejszym dla niej momencie dziejowym Dzi gdy mi

ja 7 lat od jego mierci przypominamy posta i dokonania Romana Dmowskiego

„Roman Dmowski yje w nas

wiecznie” Pamitkowy znaczek

uczestnika pogrzebu Dmowskiego

7 stycznia 1939 r

Roman Dmowski

Polak racjonalny

Wojciech Jerzy Muszyski

IPN Warszawa

bie przeladowa po powstaniu stycznio

wym Wychowa si w domu gdzie kulty

wowano tradycje patriotyczne a ksztaci

w szkoach rosyjskich miejscu brutalnej

bezwzgldnej rusyfikacji i walki z polsko

ci Przeycia modoci pozostawiy g

boki rys w psychice Dmowskiego W pry

watnych rozmowach do koca ycia nazy

wa Rosjan „kacapami” i „bydem”

Kalkulacja i walka o nowoczesno

W czasach szkolnych nalea do taj

nych kek samoksztaceniowych W cza

sie studiw zwiza si z patriotyczn

i demokratyczn organizacj wizek

Modziey Polskiej (tzw et) Dziaa

wwczas w rodowisku zwizanym

z warszawskim tygodnikiem „Gos” kt

W polityce nigdy nie kierowa si sentymentami

umia przezwycia swj antyrosyjski uraz

podporzdkowywa uczucia rozumowaniu i logi

ce majc na uwadze realne korzyci polityczne

Przyszed na wiat 9 sierpnia 1864 r

w Warszawie w zaborze rosyjskim w do

NIEZALE˚NA

GAZETA POLSKA

Warszawa, 2 stycznia 2009 r.

70.ROCZNICA SMIERCI

ROMANA DOMWSKIEGO

P AN R OMAN

Roman Dmowski poczatek XX w

„Polska to nie Rosja”

Wiele pracy woy Dmowski w ugrun

towanie zasady e Polacy powinni wal

czy o wasne cele narodowe i w adnym

razie nie angaowa si w spory we

wntrzrosyjskie Wielkim niebezpiecze

stwem dla narodowej tosamoci Pola

kw silnie podkrelanym przez Dmow

skiego by powolny proces ulegania

rosyjskim wpywom ksztatujcym men

talno moralno i kultur odchodzeniu

modego pokolenia od cywilizacji aci

skiej achodu Std te jego wewntrzne

przekonanie e Polacy powinni ograni

czy swe zwizki z Rosjanami odcina

si od wszelkiej z nimi wsppracy gdy

oba narody maj wasne odrbne cele

i denia Wizao si to cile z akcento

waniem solidaryzmu narodowego Pola

kw podkrelaniem e cay nard polski

stanowi jedno spoeczn kulturaln

i co najwaniejsze polityczn Kardynal

n zasad jego polityki bya wszechpol

sko wyraajca si trosk o cao ziem

polskich niezalenie od podziaw jakie

narzucili zaborcy oraz zamieszkujcej je

polskiej ludnoci bez rnicy statusu ma

jtkowego i pochodzenia stanowego La

pidarne stwierdzenie Dmowskiego „Nie

jestemy stronnictwem w pastwie rosyj

skim ale w caej Polsce sprawy pa

stwa rosyjskiego nale u nas do kategorii

zewntrznych” stao si dla wielu dziaa

czy tworzcej si Narodowej Demokracji

mylowym przeomem i zarazem ich poli

tycznym credo

a dziaalno niepodlegociow i or

ganizowanie patriotycznej demonstracji

w stulecie Konstytucji 3 Maja Dmowski

zasta aresztowany przez Rosjan i uwi

ziony w Cytadeli Warszawskiej Wyrok

trybunau brzmia „a przynaleno do

tajnej organizacji majcej na celu w dal

szej lub bliszej przyszoci obalenie

obecnego ustroju pastwowego i odbudo

wanie politycznej niepodlegoci skazuje

si Romana Walentynowicza Dmowskie

go na wydalenie z Priwislianskiego Kraju

na lat trzy ktre to lata ma zamieszkiwa

w Mitawie”

Po ucieczce z Kurlandii osiad we Lwo

wie ktry sta si centrum politycznego

dziaania narodowychdemokratw Sta

n wwczas na czele dynamicznie si

rozwijajcej Ligi Narodowej „Liga Naro

dowa tamtych lat jak mwi Wiesaw

Chrzanowski bya XIXwieczn Soli

darnoci ale t Solidarnoci naj

pikniejsz z sierpnia 198 r Bya to ta

ka arka w ktrej pomieciy si wszystkie

pomysy idee zacztki ruchw politycz

nych Przez Lig przeszli ludowcy

z Wincentym Witosem Wodzimierzem

Tetmajerem Aleksandrem awadzkim

(Ojcem Prokopem) No i z Ligii jest sam

ruch narodowej demokracji Ligii

Narodowej wyszed cay wiat polskich

nowoczesnych ruchw politycznych”

(„Przyszed lud do narodu” Gazeta Wy

borcza 1416421)

Dmowski kierowa Lig Narodow

skupiajc si na propagowaniu patriotycz

nej prasy majcej rozbudza ducha walki

o narodowe swobody wrd chopw i ro

botnikw Kongreswki lzakw czy

unitw na Chemszczynie

Nacjonalizm Dmowskiego

Dmowski by polskim nacjonalist

wicej nawet on ca koncepcj polskiego

nacjonalizmu wykreowa niemal wymy

li i przemieni w wielki polityczny ruch

Narodow Demokracj Wspczenie

krytycy nacjonalizmu zapominaj e mo

ry skupia patriotyczn i mylc nowo

czenie mod inteligencj Haso uno

woczenienia Polski i zmiany mentalno

ci spoeczestwa aby dopasowa je do

standardw panujcych na zachodzie Eu

ropy stao si dla niego mottem Jego

wzorem bya wczesna Japonia kraj

ktry umiejtnie korzystajc z wzorcw

zachodnich z maego zacofanego pa

stewka przemieni si w jedn ze wiato

wych potg nie tracc przy tym swych

tradycji i tosamoci

Dmowski by typem angielskiego gen

tlemana i naukowca spokojny wywao

ny nie pokazujcy emocji wykazujcy

swoje racje si argumentw by twardy

w dyskusji uparcie i logicznie bronic

swych racji Dziki sile charakteru zjed

nywa sobie rzesze zwolennikw

Uksztatowany w atmosferze XIXwiecz

nego zachwytu naukami cisymi sam

biolog z wyksztacenia by pierwszym

polskim dziaaczem politycznym myl

cym kategoriami nowoczesnego narodu

By czowiekiem na wskro nowocze

snym rozumiejcym tre zachodzcych

w wiecie przemian umiejcym si do

nich dostosowa wpywa na nie i wy

korzystywa je w swojej polityce „Mam

ambicj mwi o sobie e byem

pierwszym z Polakw ktrzy zaczli pro

wadzi polityk na wasny rachunek

Przedtem nawet nie od rozbiorw ale

trzy wieki przedtem prowadzili Polacy

polityk na rachunek Francji Turcji Nie

miec Rosji” (M Pruszyski Tamci

Warszawa 1992) Jako polityk Dmowski

by obroc polskiego stanu posiadania

wyczuwa ducha czasw dba o zwarto

si narodowych i minimalizowanie wpy

ww elementw obcych „Twierdz nieraz

stwierdzi w rozmowie z Mieczysawem

Pruszyskim e jestem waciwie jedy

nym konserwatyst w Polsce Tamci inni

konserwuj tylko wasne majtki”

Dmowski siedzi pierwszy z prawej po otrzymaniu doktoratu honoris causa Uniwersytetu Cambridge

11 sierpnia 1916 r

NIEZALE˚NA

GAZETA POLSKA

Warszawa, 2 stycznia 2009 r.

P AN R OMAN

mentem jego narodzenia by okres wyjt

kowo cikiej prowadzonej bezwzgldnie

i brutalnie akcji germanizacyjnej i rusyfi

kacyjnej Nacjonalizm stawa si zatem

rodzajem polskiej samoobrony szcze

pionk przeciwko obcym wpywom oraz

metod mobilizacji szerokich mas spoe

czestwa do walki o swobody narodowe

i w kocu o niepodlego Dmowski

przewidzia e w nadchodzcej dobie po

lityki masowej bd liczyy si tylko silne

i liczne organizmy narodowe std nacisk

na przyciganie do narodowej wsplnoty

indyferentnych dotd chopw i miesz

kacw robotniczych przedmie Jednak

nacjonalizm ten nie by jak si potocznie

uwaa szowinizmem emanacj polskiej

buty czy narodowego samozadowolenia

Niewielu bowiem byo w Polsce pisarzy

politycznych ktrzy tak jak Dmowski ob

naali i bezlitonie chostali polskie wady

narodowe

Roman Dmowski zdjcie z pocztku lat 3

W okresie midzywojennym mimo au

torytarnego ducha tamtej epoki nacjona

lizm Dmowskiego nie nabra cech totali

tarnych i nie przeksztaci si w polsk

odmian faszyzmu Sam Pan Roman jak

go wwczas nazywano mimo i do poo

wy lat 2 z zainteresowaniem obserwo

wa eksperymenty faszystowskie we Wo

szech sam nigdy ich nie popar uwaa

jc e tego rodzaju rozwizania ustro

jowe nie pasuj do Polski i mentalnoci

naszego narodu Istotnym czynnikiem

ktry skutecznie zabezpieczy polski na

cjonalizm przed powielaniem wzorcw

woskich lub niemieckich bardzo mod

nych w wczesnym wiecie byo przy

wizanie narodowcw do katolicyzmu

i nauki spoecznej Kocioa To wanie

inspirowana przez Dmowskiego synteza

polskiego nacjonalizmu z katolicyzmem

stworzya mechanizm ochronny ktry

uniemoliwia przenikanie do ideologii

polskiego obozu narodowego koncepcji

rasistowskich

Kolejna kwestia to antysemityzm czy

ujwszy to waciwiej antyydowsko

Romana Dmowskiego i jego obozu

Przyczyn tej postawy byy przede

wszystkim kwestie natury gospodarczej

ydzi stanowicy 1 proc ogu lud

noci ale w orodkach miejskich ich po

pulacja przekraczaa 355 proc blo

kowali zdaniem Dmowskiego migracj

ludnoci przeludnionej wsi jej awans

spoeczny a tym samym rozwj pol

skiej klasy redniej rzemiosa i handlu

oraz tzw wolnych zawodw lekarzy

i adwokatw Jakkolwiek przed I wojn

wiatow ale take w latach 2 i 3

narodowcy czasami niezwykle ostro ak

centowali swe pogldy antyydowskie

naley pamita e nie odwoywano si

do argumentw natury rasistowskiej

nigdy te nie brano pod uwag nawet

hipotetycznie moliwoci fizycznej eks

terminacji ydw lub fizycznych prze

ladowa Konflikt polsko ydowski jak

zauwaa jeden z przedwojennych publi

cystw by „zagadnieniem cyfry a nie

nienawici” Antyydowsko ktra

rzeczywicie stanowia wany punkt

programu politycznego endecji nie staa

si jednak ideologicznym dogmatem jej

wiatopogldu „Polski nacjonalizm

pisa Antoni Dudek nie by formacj

antysemick To uproszczenie to tak

jakby mwi e zwolennik liberalizmu

musi sympatyzowa z homoseksualista

mi” (Spadek po Dmowskim „ycie”

751998)

Przeciwko rewolucji

Dmowski przeciwstawia si zdecydo

wanie programowi rewolucji zarwno ja

ko formie walki z rosyjskim zaborcom

a take jako metodzie urzeczywistnienia

reform spoecznych i ustrojowych Socja

lizm goszcy hasa walki klas interna

NIEZALE˚NA

GAZETA POLSKA

Warszawa, 2 stycznia 2009 r.

III

P AN R OMAN

Roman Dmowski w otoczeniu dziaaczy Ligi Narodowej w 198 r

Przykadem potpianych przez Dmow

skiego metod walki rewolucjonistw bya

majca miejsce 13 padziernika 194 r

na warszawskim pl Grzybowskim prowo

kacja czonkw bojwki PPS ktrzy ko

rzystajc z osony tumu opuszczajcego

koci po naboestwie oddali strzay

w kierunku stojcych opodal oddziaw

rosyjskich W odpowiedzi onierze

ostrzelali tum co doprowadzio do masa

kry Strategia socjalistw przeprowadza

nia zamachw zza plecw uczestnikw

procesji katolickich i pochodw narodo

wych bya wielokrotnie stosowana

w okresie rewolucji 195 r W odpowiedzi

na te wydarzenia publicysta organu Naro

dowej Demokracji „Przegldu Wszech

polskiego” pisa w listopadzie 194 r

„Ludzie ktrzy chc prowadzi na spoe

czestwo na moskiewskie kule i bagnety

dowiedli e midzy nimi a tym spo

eczestwem nie ma adnej spjni Bo

przy istnieniu tej spjni niemoliwy byby

taki brak skrupuw z jakim cignito

pod moskiewskie kule tum ktry si ni

czego takiego nie spodziewa”

Odpowiedzi zwolennikw Dmowskie

go na akty terroru przeciwko wsproda

kom bya zdecydowana walka z socjali

stami „Skoro tylko Dmowski przyby

w 195 r do Warszawy wspomina jego

wsppracownik Wadysaw Jabonowski

niezwocznie stan na czele Stronnic

twa DemokratycznoNarodowego i pokie

rowa akcj przeciwrewolucyjn By to

burzliwy okres w jego yciu w ktrym

ujawni niezwyk energi odwag cy

wiln a i fizyczn oraz stanowczo

dziaania Na walk bratobjcz wywoa

na przez socjalistw mordujcych bez

karnie robotnikwnarodowcw trzeba

byo niestety odpowiedzie tak sam

broni co natychmiast poskutkowao ro

botnicy narodowcy przestali pada ofiar

opanowanych krwawym szaem rewolucji

socjalistw wszelkiego stempla”

W 195 r powsta Narodowy wizek

Robotniczy organizacja o charakterze sa

moobrony spoecznej ktra przeciwsta

wiaa si bojwkom socjalistycznym By

a to jak pisa Dmowski „gwna nasza

armia w walce z rewolucj” W jego pla

nach NR mia by take polityczn kon

kurencj dla socjalistw w rodowisku

robotniczym Dziaacze NR w czasie

proklamowanego przez ugrupowania so

cjalistyczne strajku generalnego umoli

wiali utrzymanie cigoci wydawania

prasy narodowej bronic drukarni i re

dakcji przed napadami bojwek formo

wali i ochraniali patriotyczne pochody

Stanowili te obstaw patnikw dostar

czajcych pensje do zakadw pracy kt

rzy take byli celem napadw Ataki so

cjalistw majce na celu zastraszenie ro

botnikw przed wstpowaniem w szeregi

zwizku spotykay si z rwnie gwa

town odpowiedzi robotnikwnaro

dowcw Walka ta przybieraa drastyczne

formy dziaacze NR padali ofiar

skrytobjczych mordw dochodzio do

ulicznych strzelanin i zabici podali po

obu stronach

cjonalizmu obalenia dotychczasowego

porzdku spoecznego na drodze rewolu

cji uznawa za sprzeczny z duchem pol

skoci i interesem narodowym za niebez

pieczny eksperyment szkodzcy narodowi

Dmowski w gbi duszy by tradycjonali

st ktry krytykowa zarwno socjalizm

jak i skrajny liberalizm ktre uwaa za

prdy obce sztucznie przeszczepione na

polski grunt

Oceniajc sytuacj w 195 r Dmowski

konstatowa szkodliwo akcji socjali

stycznej ktra w imi hase internacjona

lizmu staraa si zczy Polakw z Ro

sjanami w walce przeciwko caratowi

„Akcj rewolucyjn w Krlestwie rozpo

cza Frakcja PPS W miar jej post

pu lewica PPS zoona z ywiow mod

szych i z wikszej iloci ydw braa co

raz bardziej gr nad Frakcj i zmuszaa

j do przybierania coraz bardziej charak

teru ruchu oglnorewolucyjnego wspl

nego z Rosj”

W opinii Dmowskiego inspirowane

przez ugrupowania socjalistyczne w la

tach 194197 niepokoje spoeczne

strajki i zamachy w Krlestwie Polskim

prowadziy do dezorganizowania pol

skiego ycia gospodarczego i spoeczne

go Organizatorzy tego rodzaju wyst

pie wzorowali si na dziaalnoci rewo

lucjonistw rosyjskich Ich deniem

byo aby do prowadzonej przez siebie

antyrosyjskiej akcji terrorystycznej wci

gn szerokie rzesze spoeczestwa pol

skiego i tym sposobem sprowokowa

wybuch powstania Stumienie go przez

Rosj ostatecznie pogrzebaoby spraw

Polsk

Dmowski zwraca uwag e udzia

Polakw w rosyjskim ruchu rewolucyj

nym pociga za sob take zagroenia

polityczne Skupione wok carskiego

dworu ugrupowania bronice rzdw au

tokratycznych zyskiway w ten sposb

argument propagandowy e wszelkie

postulaty reform to bunt inspirowany

przez Polakw Rozbudzony w ten spo

sb nacjonalizm rosyjskich mas wzmoc

niby proreimowe koa rosyjskiego kon

serwatyzmu co mogyby utrudni lub

wrcz uniemoliwi przeprowadzenie

reform konstytucyjnych korzystnych

take dla sprawy polskiej Polityczna

kalkulacja Dmowskiego zakadaa e je

eli uda si powstrzyma rewolucj

w Krlestwie znajdzie si ono w pozycji

uprzywilejowanej w stosunku do reszty

ziem Cesarstwa Rosyjskiego ktre pu

stoszya fala anarchii zamieszek i straj

kw Sytuacja ta stwarzaaby korzystn

koniunktur dla polskiej gospodarki kt

rej silna i stabilna pozycja ekonomiczna

stanowiaby siln kart przetargow

w walce o autonomi

i rewolucjonistom

W powodzenie ruchu rewolucyjnego

Dmowski nie wierzy twierdzi nato

miast e wybuch rewolucji w Rosji b

dzie korzystny dla sprawy polskiej o tyle

e osabi wewntrznie zaborc drugiej

strony jednak przestrzega przed niebez

pieczestwami ktre niesie ona dla Pol

ski waszcza dla harmonijnego rozwoju

narodu dotychczasowego wiata wartoci

i porzdku spoecznego Rewolucj

w ktrej zacieraa si granica midzy ak

tem walki politycznej a przestpstwem

kryminalnym postrzega jako niekontro

lowan przemoc bezlitosn i prymitywn

walk prowadzc do bratobjczych mor

dw „Socjay pisa w 195 r uwie

rzyy e czas przyszed obali carat

gdy im si rewolucja nie udaa mszcz

si na wasnem spoeczestwie niszcz je

strajkami rabuj morduj buruazyjnych

fabrykantw i narodowcw (ci ostatni od

pacaj im nieraz tem samem) To jest

tre dzisiejszej rewolucji (M Kua

kowski Roman Dmowski w wietle listw

i wspomnie Londyn 1972)

NIEZALE˚NA

GAZETA POLSKA

Warszawa, 2 stycznia 2009 r.

P AN R OMAN

Ostatecznie Narodowej Demokracji

pod kierunkiem Dmowskiego udao si

zmobilizowa polsk opini publiczn

i ograniczy zasig rewolucji Kolejnym

zadaniem ktre postawi sobie Dmowski

byo wykorzystanie koniunktury politycz

nej stworzonej przez reformy w Rosji do

przeforsowania programu swobd naro

dowych i uzyskaniu autonomii dla Krle

stwa Dotychczasowa akcja polityczna

przerodzia si w oddolny masowy ruch

spoeczny dcy do rewindykacji naro

dowych Pod patronatem Ligi Narodowej

prowadzono akcj na rzecz wprowadzenia

jzyka polskiego w urzdach gminnych

zakadania szk polskich ognisk Towa

rzystwa Gimnastycznego „Sok” skau

tingu organizowano kka rolnicze towa

rzystwa oszczdnociowopoyczkowe

ukazywao si coraz wicej polskich cza

sopism Powstaway chry ochotnicze

strae poarne rnego rodzaju kursy

kluby wszystko niezalenie do wadz

zaborczych Ta erupcja dziaalnoci spo

ecznej bya oznak rodzcego si na zie

miach polskich spoeczestwa obywatel

skiego Dmowski i jego wsppracownicy

ruch ten inspirowali

Orientacja na Entent

W 198 r Dmowski wyda ksik

„Niemcy Rosja i kwestia Polska” Wyo

y w niej swoj analiz geopolityczn

omawiajc w sposb nowatorski sytuacj

sprawy polskiej na tle wczesnej polityki

europejskiej i zbliajcej si wojny Bya

to pena realizmu polemika z tradycj po

wstacz i romantycznym patriotyzmem

opartymi o antyrosyjskie uprzedzenia

W opinii Dmowskiego uniemoliwiao to

prowadzenie racjonalnej polityki oraz

dziaanie w oparciu o chodn kalkulacj

zyskw i strat dla sprawy narodowej

Kad nacisk na konieczno odejcia od

mitw i marze na rzecz uznania praw

geopolityki Dmowski wydajc swoja

ksik rozpoczyna wielk polityczn

rozgrywk zmierzajc z jednej strony do

uwiadomienia Polakom niebezpiecze

stwa pyncego ze strony Niemiec z dru

giej zainteresowania sprawa Polsk za

chodnich mocarstw Warunkiem jednak

uzyskania dla reprezentantw Polski mo

liwoci dotarcia do ucha politykw a

chodu byo wyrzeczenie si postawy an

tyrosyjskiej Rosja bowiem stajc si

partnerem i sojusznikiem Anglii i Francji

w ramach Ententy awansowaa do rangi

niezwykle przez te kraje podanego

czynnika rwnowagi europejskiej Pa

stwa zachodnie nie miay zatem adnego

interesu we wspieraniu Polakw w ich

niepodlegociowych aspiracjach gdyby

czyo si to z osabieniem pozycji ich

moskiewskiego sojusznika „Dzi w inte

resie pastw Europy zachodniej pisa

Dmowski nie ley dalsze osabianie Ro

sji lecz wzmacnianie jej by staa si

zdolna przeciwstawi si Niemcom po

niewa w przeciwnym razie moe si sta

powolnym narzdziem polityki Berlina

sfer wpyww niemieckich i obiektem

stopniowego podboju ze strony Niemiec

Pooenie midzynarodowe stao si ta

kie e jest widocznym e dla narodu pol

skiego groba dla jego przyszoci naro

dowej nie jest Rosja lecz Niemcy ktra

to niebezpieczestwo stanowi”

Przeciwko Niemcom

Dmowski dostrzega e Rosja stopnio

wo traci siy i dotychczasowe znaczenie

co powoduje e przegrywa w rywalizacji

z Niemcami ktre aspiruj do roli pierw

szej potgi na kontynencie W tej sytuacji

Polacy znajdujcy si w sytuacji bufora

oddzielajcego oba pastwa musz opo

wiedzie si po jednej ze stron Niemcy

jako organizm mody i dcy do ekspan

sji s wikszym zagroeniem „Narodo

wo rosyjska pisa za saba liczebnie

kulturalnie i moralnie do narzucenia swej

kultury i swych ideaw ludnoci caego

pastwa w swym rdzeniu w wielkoru

skiej masie ludowej zostaa doprowadzo

na do zastoju kulturalnego i ruiny ekono

micznej” W warunkach zagroenia nie

mieckiego Dmowski proponowa rozejm

z Rosj co umoliwioby podjcie walki

przeciwko Niemcom „W pastwie rosyj

skim ley klucz do rozwizania kwestii

polskiej Od losw tej czci Polski zaley

przyszo caego narodu Jednoczenie

od stosunku Rosji do kwestii polskiej w

znacznym stopniu jej wasna przyszo

zaley Dlatego walka Polakw o prawo do

narodowego rozwoju w pastwie rosyj

skim jest dzi nie tylko najwaniejszym

momentem kwestii polskiej od jej wyniku

zale w znacznej mierze losy caej Euro

py Wschodniej Walka ta prowadzona jest

waciwie bez sprzymierzecw”

Istotnym w rachubach Dmowskiego by

o porwnanie pooenia ludnoci pol

skiej pod dwch stronach kordonu W za

borze rosyjskim napr rusyfikacyjny

zaama si o narodow solidarnoci Pola

kw a kryzys wewntrzny pastwa rosyj

skiego zahamowa kontynuacj antypol

skiej polityki Pod rzdami niemieckimi

akcja germanizacyjna i przeladowania

prowadzone nieprzerwanie z du inten

sywnoci groziy wynarodowieniem lud

noci polskiej Konsekwentnie akcento

wa konieczno przeciwstawienia si

Niemcom podkrelajc strategiczne dla

Polski znaczenie zaboru pruskiego Poli

tyka polska miaa kierowa si zaoe

niem odebrania zdobyczy ktre Niemcy

zagarny drog zaborw Wielkopolski

lska i Pomorza Dmowski dawa wyraz

nadziei e w sytuacji wojny pomidzy

zaborcami Rosja bdzie dya do przesu

nicia na zachd i skrcenia swej granicy

z Niemcami Stwarzaoby to moliwo

zjednoczenia wszystkich ziem polskich

pod berem cara co stanowioby powany

postp dla sprawy polskiej i przybliyoby

perspektyw niepodlegoci

Wielka wojna

Wybuch I wojny wiatowej w 1914 r

wykaza trafno koncepcji politycznej

Dmowskiego Kierowany przez niego

obz odnis wwczas jeszcze jedno ci

che zwycistwo polityczne rachuby na

wywoanie w pierwszych dniach wojny

antyrosyjskiego powstania w Krlestwie

na ktre liczy Jzef Pisudski i zwolenni

cy tzw orientacji na AustroWgry i Niem

cy okazay si zupen porak Rozmia

ry nastrojw antyniemieckich ktre za

skoczyy nawet narodowych demokratw

jaskrawo kontrastoway z niechci miesz

kacw i chodem pustych ulic Kielc kt

rymi maszeroway na wojn z Rosj od

dziay Pisudskiego Dmowski dooy

stara aby sparaliowa wybuch antyro

syjskiego powstania poniewa by prze

konany e doprowadzi ono do zawarcia

przez Rosj separatystycznego pokoju

z Niemcami co znowu na kolejne dzie

siciolecia zablokowaoby moliwo od

budowy niepodlegej Polski Przy okazji

udowodni e to jego obz stajc zdecy

dowanie po stronie Ententy posiada po

parcie ludnoci zaboru rosyjskiego

14 sierpnia 1914 r opublikowano ode

zw do Polakw naczelnego dowdcy Ar

mii Rosyjskiej Wielkiego Ksicia Miko

aja Mikoajewicza Obiecywa w niej e

pokonanie Niemiec doprowadzi do zjed

noczenia ziem polskich pod berem cara

zapewnia te Polakom swobody w zakre

sie jzyka religii i samorzdu Cho ode

zwa nie speniaa wszystkich oczekiwa

narodowych demokratw bya niewtpli

wym przeomem gdy sprawa polska

przestawaa by w ramach Ententy tema

tem tabu Dmowski trzymajc si obiet

nic Wielkiego Ksicia opracowa projekt

zachodniej granicy z Niemcami powsta

ej po zwycistwie Rosji Propozycja za

kadaa przyczenie do ziem Krlestwa

Galicji Grnego lska i czci lska

Opolskiego Wielkopolski oraz ziem Prus

achodnich i Wschodnich Po zajciu

Krlestwa Polskiego przez Niemcw

w 1915 r Dmowski wyjecha do Piotro

grodu Jednak ju wwczas rozumia e

Rosja przegraa wojn a oddajc wrogo

wi Warszaw stracia take wpyw na lo

sy sprawy polskiej W tej sytuacji posta

nowi przenie swoj polityczn akcj do

Loznany a potem do Parya gdy tam

jak przewidywa miay zapada decyzje

o ksztacie powojennej Europy

NIEZALE˚NA

GAZETA POLSKA

Warszawa, 2 stycznia 2009 r.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: