edukacja społeczno- przyrodnicza z metodyką- wykłady.doc

Miejsce edukacji środowiskowej w edukacji elementarnej

Edu. środowiskowa a sposoby rozumienia środowiska

Sposoby rozumienia środowiska

ànatura

àcoś co nas otacza- stawianie człowieka jako elementu centralnego

àZiemia-planeta (wody, lądy, atmosfera)

ànierozerwalny układ organizmów żywych wraz ze swym nieożywionym otoczeniem;

każdy element żywy w środowisku ma swoje własne środowisko (najpełniejsza def.)

Specyfika edu. Środowiskowej

Specyfika edu. środowiskowej

>jest multidyscyplinarna- treści na nią się składające pochodzą z zakresu różnych przedmiotów nauczania (biologia, botanika, geografia, astronomia, historia, wos, edu. zdrowotna, wychowanie komunikacyjne)

>nie ma swojej dyscypliny matki

>krzyżują się tu metody badawcze, różne jęz. opisu i różne formy poznania

>jak w żadnej innej kładziemy nacisk na rozwój umiejętności a nie przekazywanie wiedzy

Cele edu. środowiskowej

I-cele związane z poznawaniem środowiska społeczno-przyrodniczego

II-cele dotyczące wyposażenia uczniów w racjonalne metody działalności poznawczej

III-cele związane z rozwijaniem umiejętności działania:

-umiejętności umysłowe

-umiejętności praktyczne

-umiejętności zachowania się społecznego

IV-cele dotyczące kształtowania postaw

Kształtowanie pojęć

Psychologiczne właściwości kształtowania pojęć

Od czego zależy kształtowanie pojęć u dzieci

Sposoby poznania:

-zmysłowe- dzięki niemu zbieramy inf. o rzeczywistości poprzez analizatory

-praktyczne- zdobywanie wiedzy o rzeczywistości poprzez własną aktywność, typowe dla wieku przedszkolnego i szkolnego; silnie związane z rozwojem mowy;

-umysłowe- umysłowe przetworzenie inf., danych, które wcześniej zgromadziliśmy (charakteryzuje je ciąg następujących po sobie czynności: spostrzeżenieà wyobrażenieàanalizaàpojęcie elementarneàpojęcie naukowe)

Rodzaje myślenia:

^sensoryczno-motoryczne (niezbędnym elementem działanie na przedmiotach)- dotykanie, smakowanie, manipulowanie, działanie; 2-3 lata;

^konkretno-obrazowe (wyobrażeniowe) (wiek przedszkolny, częściowo wczesnoszkolny)

(poznaje świat przez spostrzeganie, na podstawie spostrzeżeń buduje wyobrażenia, przyswajanie pojęć elementarnych, potocznych)

^abstrakcyjno-pojęciowe (słowno-logiczne)- operowanie pojęciami (rozpoczyna się w wieku 10-12 lat)

Tworzenie pojęcia (schemat powstawania):

1)spostrzeżenie (poznanie zmysłowe)à 2)wyobrażenie (kodowanie obrazu)à 3)pojęcia elementarne (mają swój desygnat, głównie dotyczą rzeczy dostępnych zmysłów)à 4)pojęcia naukowe (na skutek obróbki pojęcia elementarnego)

Pojęcia i ich typologia.

2 podejścia do rozumienia pojęcia

#redukcyjne- zbiór, reprezentacja określonych cech

#operacyjne- umysłowy konstrukt w skład którego wchodzą operacje, umożliwiające operacje w przedmiocie

Rodzaje pojęć:

>potoczne (elementarne)- powstają na skutek własnej aktywności

>naukowe- powstałe na skutek podjęcia celowych zabiegów edukacyjnych

*konkretne – mają odpowiednik w postaci rzeczy

*abstrakcyjne (nie możemy ich skonkretyzować)

Pojęcia elementarne powstałe w świadomości uczniów na podstawie cech zew. przedmiotów, na podstawie bezpośredniego zewnętrznego poznawania rzeczywistości. Za ich tworzenie odpowiedzialne jest poznanie zmysłowe i praktyczne. Są to: pojęcia rzeczy, pojęcia jedności zmysłowych, pojęcia stosunków przestrzennych i czasowych, pojęcia prostych czynności.

Pojęcia naukowe przyjmują postać słowną i są myślową reprezentacją cech charakterystycznych pewnej grupy przedmiotów ujawniającą się dopiero przy czynnościach umożliwiających  ich rozpoznanie.

Etapy rozwoju i kształtowania pojęć w redukcyjnej i operacyjnej koncepcji kształtowania pojęć.

Kolejność tworzenia pojęć wg Wygotskiego

1)tworzenie nieuporządkowanego i nieukształtowanego zbioru przedmiotów => tworzenie równoważników pojęć

2)porządkowanie przedmiotów, klasyfikowanie; pojęcia wyst. jeszcze jednak w niepełnej formie (np. „piciu” w znaczeniu „chcę pić) => okres pseudopojęć

3)dokonywanie porównań, stosowanie uogólnień, posługiwanie się pojęciami w pełniej formie

Kolejność przyswajania pojęć:

-rzeczy (rzeczowniki)

-czynności (czasowniki)

-związki między przedmiotami

-pojęcia jakościowe (przymiotniki)

Fazy rozwoju pojęć w ontogenezie czł (Okoń)

I- kojarzenie nazwy z odpowiednimi przedmiotami– przygotowują nas do prawidłowego kojarzenia pojęć, towarzyszy nam do końca, przy kolejnych etapach

II-kształtowanie elementarnych pojęć na podstawie znajomości rzeczy-  ma ścisły związek z aktywnością dziecka, z działaniem, dzięki niemu poznaje się więcej pojęć

III-kształtowanie pojęć naukowych

Etapy kształtowania pojęć wg Okonia:

1_zgromadzenie zestawu przedmiotów, obiektów

2_wyszukiwanie cech podobnych (dla danej klasy obiektów)à dzięki procesowi porównywania

3_wyszukiwanie cech różniącychà dzięki klasyfikowaniu

4_określenie danego pojęcia na podstawie znajomości cech danej rzeczyàdzięki abstrachowaniu (opuszczanie cech nieistotnych) i ogólnianiu (umożliwia tworzenie def.)

5_zastosowanie pojęcia w sytuacjach praktycznych i teoretycznych

Kształtowanie pojęć

A) koncepcja redukcyjna

/abstrakcja następuje od cech przedmiotu

/oparta na odrzucaniu tego co już znane

B) koncepcja operacyjna

/abstrakcja następuje od czynności

/dotyczy niewielkiej gr. pojęć (gł. m-tycznych)

/oparta na manipulowaniu

/związana z czynnościami

Metody kształtowania pojęć.

Metody kształtowania pojęć

-m. różnicowania-posługiwanie się bardzo zróżnicowanymi przedmiotami, żeby wyłonić różnice między pojęciami

-m. nowej klasyfikacji-w momencie poznania nowego pojęcia dziecko dokonuje nowego porządku w pojęciach wcześniej poznanych

-m. przyswajania pojęć w kontekście-pojęcia potrzebne są dziecku do tworzenia struktury wiedzy; w momencie gdy podajemy nowe pojęcie powinniśmy pomóc dziecku przyporządkować te pojęcia do określonych kategorii

-m. definicji-przyjęcie takiego określenia definicji która zawiera jak najmniej słów

-m. przeciwstawiania (kontrastu)- budowanie pojęcia w opozycji do pojęcia wcześniej już dziecku znanego- pojęcia przeciwstawnego

-m. opisu-użycie słownego przedstawienia najistotniejszych cech zewnętrznych rzeczy

-m. porównywania- zestawienie takich pojęć gdzie na zasadzie przeciwstawienia cech ustala się zakres danego pojęcia

Metoda dedukcji- od szczegółu do ogółu

Metoda indukcji- od ogółu do szczegółu

Sposoby wyjaśniania niezrozumiałych wyrazów:

#pokaz desygnatów

#podanie wyrazu bliskoznacznego

#podanie wyrazów przeciwstawnych

#opis

#gromadzenie wyrazów związanych z tym pojęciem

#korzystanie ze słowniczków

Nabywanie umiejętności

UMIEJĘTNOŚCI- sprawność posługiwania się odpowiednimi wiadomościami przy wykonywaniu określonych zadań.

KOMPETENCJE- zakres uprawnień, pełnomocnictw, czyjejś wiedzy, umiejętności i odpowiedzialności; pewne charakterystyki jednostki, które pozwalają realizować skutecznie określone zadania; świadomość, poczucie że takie charakterystyki jednostka posiada; podjęcie przez jednostkę odpowiedzialności za skutki swego działania.

Cechy wspólne dla kompetencji i umiejętności: mają personalny charakter, nabywa się je w interakcji z otoczeniem; przejawiają się we właściwych działaniach i określonej sytuacji.

Przechodzenie od wiedzy ukrytej do jawnej:

1.                  koncentracja na informacjach świata zewnętrznego (uczenie się pod wpływem inf. nam dostarczanej);

2.                  stymulowanie wewnętrzne;

3.                  mapowanie (koncentracja na inf. zewnętrznej i wewnętrznej koncentracji).

Operacje- składają się z kilku czynności; rodzaje:

·  umysłowe- mniej lub bardziej złożone, dokonują się w umyśle i są nieobserwowalne;

·  praktyczne- powstają w procesie działania i mają charakter zewnętrzny, są obserwowalne.

Umiejętności:

·  strona schematyczna- poznawanie kolejnych, drobnych czynności;

·  strona modyfikacyjna- wnosi do czynności pierwiastek twórczy.

Etapy postępowania przy rozwijaniu umiejętności:

1. poznanie umiejętności:

·  uświadomienie uczniom nazwy umiejętności i jej znaczenia;

·  sformuowanie na podstawie zaktualizowanych wiadomości lub reguł działania;

2. rozpoznanie zasady czy reguły- w przypadku umiejętności praktyczne pokazanie jej przez nla;

3. faza wykonawcza- wykonanie operacji pod kierunkiem nla i samodzielne ćwiczenia w posługiwaniu się czynnościa;

Klasyfikacja: umiej. zachowywania się społecznego; praktyczne (sianie, sadzenie, hodowla); umysłowe (analiza, synteza, myś. przyczynowo- skutkowe, uogólnianie).

Upodobnienie uczenia się do procesu badania w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym

Założenia upodobnienia się do procesu badania.

Bruner stwierdził, że aktywność dziecka w trakcie odkrywania czegoś ma taką samą naturę jak podczas odkrywania czegoś przez badacza.

Założenia:

1-gdy uczeń odkrywa rolę uczonego przejmuje sposób myślenia naukowego

2-w toku działalności badawczej uczniowie przyswajają sobie metody badawcze:

OBSERWACJA- gromadzenie nowych informacji na podstawie obserwowania;

DOŚWIADCZENIE- polega na wywołaniu w sztucznych warunkach procesów czy zjawisk w celu dokładnego ich zaobserwowania i zbadania; pozwala zgromadzić inf. dotyczące związków;

EKSPERYMENT- wywołanie procesu, zjawiska i dodatkowo wprowadzeniu elementu modyfikującego przebieg tego zjawiska; łatwiej jest nam zaobserwować występujące zależności;

POMIAR- danej cesze przypisujemy wartość liczbową;

3-badanie zawsze prowadzi do odkrywania nowych rzeczy (dzieci samodzielnie określają granicę tego ile się nauczą)

4-czynności badawcze pojawiają się zawsze w kontekście nowych bodźców i nowych sytuacji

Cechy badania (za ich twórcę uznaje się Mc Murrego)

1.Badanie powstaje jako szukanie rozwiązań określonych zagadnień

2.badanie opiera się na bogatych skojarzeniach myślowych (im one są głębsze, ciekawsze, tym więcej można odkryć)

3.Badanie powoduje klasyfikację i nową organizację pojęć i faktów (wiedza jest operacjonalizowana czyli używana)

4.Badanie pozwala na krytyczną ocenę przekonań

5.Dzięki zaangażowaniu myślenia i rozumienia prowadzi do lepszego zapamiętywania

6.Pozwala na użytkowanie wyników

7.Ceni postawę skłonną do wypróbowywania wszystkiego

8.Zależy od natężenia życia osobistego oraz własnej inicjatywy i samodzielności

-----Żeby mówić o tym, że badanie się pojawiło muszą zaistnieć 3 elementy:

1] obserwacja „czegoś”

2] pomysł jak to można rozwiązać

3] podejmowanie działań sprawdzających (weryfikacja hipotez)

Zabawy badawcze są sposobem rozwijania działalności własnej, aktywności własnej. Są zawsze spontaniczne, a to co dzieci odkrywają jest „efektem ubocznym”. Zabawa zawsze dzieje się dla zabawy, jej celem jest przyjemność.

Elementy charakteryzujące zabawy badawcze:

-swobodne działanie (ma sprawiać przyjemność)

-bezinteresowność (dziecko podejmuje czynność nie ze względu na jakąś korzyść)

-napięcie (badanie wyłania rzeczy nowe a nowość to emocje)

-odrębność i ograniczoność w czasie i przestrzeni (pewne warunki muszą zaistnieć aby doszło do odkrycia)

-porządek (dotyczy wew.uporządkowania)

SPECYFIKA ZABAWY BADAWCZEJ

Każda zabawa badawcza ma swoją treść, ma podmiot działania, cel działania (działanie samo w sobie), przedmiot działania (wszystko, co dziecko zainspiruje do działalności badawczej), warunki badania (zew, i wew.- predyspozycje).

Model postępowania badawczego (Zaczyński)

Fazy działalności badawczej:

(1) Postawienie ucznia w sytuacji problemowej

(2) Określenie problemu

(3)Wstępne gromadzenie wiadomości o przedmiocie badania i postawienie pytań badawczych

(4)Sformułowanie hipotez badawczych (przypuszczeń)

(5)Sprawdzenie skuteczności przewidywań poprzez podjęcie czynności badawczych

(6)Formułowanie wniosków końcowych

ETAPY POSTĘPOWANIA BADAWCZEGO

Organizmy żywe i ich środowisko

1.Środowisko życia: otoczenie umożliwiające organizmowi byt i rozwój

Czynniki środowiskowe bezpośrednie:

*pokarm *woda

...